Στις 6 Μαρτίου 1994 έφυγε από τη ζωή η Μελίνα Μερκούρη, ηθοποιός και πολιτικός με αντιδικτατορική δράση, η οποία μέσω της ζωής και του έργου της αποτέλεσε πρέσβειρα της Ελλάδας και του ελληνικού πολιτισμού σε όλο τον κόσμο. Η Μαρία-Αμαλία (Μελίνα) Μερκούρη γεννήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1920 στην Αθήνα, καταγόταν από οικογένεια πολιτικών και υπήρξε η μακροβιότερη υπουργός Πολιτισμού στην Ελλάδα -σε όλες τις κυβερνήσεις επί Ανδρέα Παπανδρέου.
Το 1943 ξεκίνησε τις σπουδές της στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, από την οποία αποφοίτησε το 1946. Το 1944 έκανε το ντεμπούτο της στη σκηνή με το έργο του Αλέξη Σολομού «Το μονοπάτι της λευτεριάς», που κατέβηκε γρήγορα λόγω των «Δεκεμβριανών». Στο θέατρο συνεργάστηκε με το Εθνικό και τους θιάσους της Κατερίνας και της Μαρίκας Κοτοπούλη.
Το κινηματογραφικό της ντεμπούτο πραγματοποιήθηκε το 1955, με τη θρυλική ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη «Στέλλα». Η παρουσία της στις Κάννες γοήτευσε τον Αμερικανό σκηνοθέτη Ζιλ Ντασέν και τότε ήταν που ξεκίνησε μια δυνατή καλλιτεχνική και προσωπική σχέση, που οδήγησε σε γάμο το 1966. Κάποιες από τις πιο γνωστές ταινίες που γύρισε σε συνεργασία με τον Ντασέν ήταν οι «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» -βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη-, «Ποτέ την Κυριακή», «Φαίδρα» και «Τοπκαπί». Η ταινία που έκανε όλο τον κόσμο να μιλά για εκείνη ήταν το «Ποτέ την Κυριακή», που της χάρισε ένα βραβείο ερμηνείας στο Φεστιβάλ των Καννών και μια υποψηφιότητα για Όσκαρ.
Πέρα από τη λαμπρή κινηματογραφική της πορεία, η Μελίνα Μερκούρη αφιέρωσε τη ζωή της στον πολιτισμό, τον οποίο θεωρούσε τη βαριά βιομηχανία της χώρας μας, ενώ ανήκε στους ανθρώπους που ονειρεύτηκαν και οραματίστηκαν την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα, τα οποία -όπως δήλωσε χαρακτηριστικά- αποτελούν την «ουσία της ελληνικότητάς μας». Στα πλαίσια της επιστροφής των γλυπτών, το 1989 προκήρυξε διαγωνισμό για την κατασκευή νέου Μουσείου της Ακρόπολης με σύγχρονες προδιαγραφές, ώστε να ενδυναμώσει ακόμη περισσότερο το αίτημα της επιστροφής των γλυπτών στην Ελλάδα.
Στα πλαίσια των δράσεών της για την ενίσχυση και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας, δημιούργησε και υποστήριξε τον θεσμό των δημοτικών περιφερειακών θεάτρων, ώστε το κοινό τους να διευρυνθεί και να γίνουν προσβάσιμα και σε άτομα εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων. Ακόμα, εμπνεύστηκε τον θεσμό της «Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης», κατά τον οποίο μια ευρωπαϊκή πόλη ορίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση πολιτιστική πρωτεύουσα και για έναν χρόνο καλείται να αναδείξει την πολιτιστική της ζωή και τις δράσεις της.
Το 2022 πραγματοποιήθηκε στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων έκθεση με τίτλο «Να με θυμάσαι και να μ’ αγαπάς» -φράση που η Μελίνα Μερκούρη αγαπούσε και συνήθιζε να χρησιμοποιεί-, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή της, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη. Η έκθεση επικεντρώθηκε σε προσωπικά της αντικείμενα, κοστούμια παραστάσεων και ενθύμια από σημαντικές στιγμές της πορείας της. Ήταν ένα μεγαλειώδες αφιέρωμα στη συνολική της προσφορά προς την Ελλάδα, αναγνωρίζοντας την προσφορά της τόσο στον καλλιτεχνικό όσο και στον πολιτικό χώρο.
Για κάποιους η Μελίνα Μερκούρη ήταν «η τελευταία Ελληνίδα θεά», ενώ για άλλους παραμένει η Στέλλα, η Φαίδρα, η Μήδεια, η χαρακτηριστική φωνή πίσω από την ερμηνεία του τραγουδιού τα «Παιδιά του Πειραιά», το πρόσωπο του σταθμού του μετρό της Ακρόπολης, η μαχήτρια με την αντιδικτατορική δράση -ακόμη κι αν έγινε κάποιες φορές αποδέκτης αρνητικής κριτικής λόγω του προκλητικού -για κάποιους- τρόπου ζωής της. Το μόνο σίγουρο είναι πως υπήρξε ένας άνθρωπος με όραμα, που άφησε το αποτύπωμά του στη χώρα και τον πολιτισμό μας.
Ας κλείσουμε με τα δικά της λόγια. «Είμαι ευάλωτη σε ένα πράγμα. Θέλω να με αγαπάνε. Αυτό είναι ίσως η μεγαλύτερη αδυναμία μου». 29 χρόνια μετά τον θάνατό της μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα πως το κατάφερε.
Συντάκτης: Νεφέλη Μπαντελά
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
