Όλοι έχουμε ακούσει ή και έχουμε βιώσει το γνωστό gaslighting. Για όσους δεν ξέρουν είναι μία μορφή συναισθηματικής χειραγώγησης λεπτής αλλά αρκετά ισχυρής. Τόσο ισχυρής που το άτομο που το βιώνει φτάνει σταδιακά να αμφισβητεί όχι απλά τον εαυτό του, αλλά τις σκέψεις, τις αναμνήσεις και την ίδια την πραγματικότητα. Πολλά χειριστικά άτομα χρησιμοποιούν αυτή την τακτική και με τέτοιο τρόπο ώστε να εντοπίζεται δύσκολα όταν συμβαίνει.
Τα άτομα που κάνουν gaslighting αποκτούν μέσω αυτού τον έλεγχο να υπονομεύουν την αυτοπεποίθηση του άλλου ατόμου κάνοντάς το να αμφιβάλλει για γεγονότα που έζησε με τακτικές που τους δημιουργούν σύγχυση. Κάτι ανάλογο με το θεατρικό έργο του 1938 Gaslight, από όπου πήρε και το όνομά του, όπου ο σύζυγος χειραγωγεί τη γυναίκα του ώστε να νομίζει πως χάνει το μυαλό της.
Ένας τρόπος για να καταλάβεις εγκαίρως το gaslighting είναι να παρατηρήσεις τα λόγια που ενδεχομένως ακούς και συνήθως δε δίνεις σημασία, θεωρώντας τα αθώα. Υπάρχουν έξι φράσεις που όσοι κάνουν gaslighting αρέσκονται να χρησιμοποιούν και ναι αν τις ακούσεις τότε πρέπει να φύγεις μακριά πριν καταστραφεί η ψυχολογία σου.
1. Δεν έγινε ποτέ αυτό που λες
Μία συνηθισμένη πρακτική των gaslighter και πιθανώς αγαπημένη τους. Λένε ή κάνουν κάτι κακοποιητικό και μετά το αρνούνται με τόσο έντονο τρόπο που καταλήγει το θύμα να αμφιβάλλει. Η Lisa Ferentz, κλινική κοινωνική λειτουργός με ειδίκευση στη θεραπεία τραύματος αναφέρει: «Το θύμα αρχίζει να αμφισβητεί το ένστικτό του και βασίζεται όλο και περισσότερο στην “πραγματικότητα” που δημιουργείται και χειραγωγείται από τον κακοποιητή». Αυτή η πρακτική εντείνει την εξάρτηση του θύματος από τον gaslighter.
2. Είσαι υπερβολικά ευαίσθητος/-η
Ή πολύ ευαίσθητος/-η έγινες, δεν μπορώ να σου πω τίποτα πια χωρίς να αναστατωθείς. Αν η στενοχώρια είναι κάτι που δεν μπορεί να εκφραστεί προς το κακοποιητικό άτομο, γιατί θα υποβαθμιστεί πίσω από την ατάκα πως είναι δείγμα υπερευαισθησίας, τότε ναι υπάρχει θέμα. Και δεν εννοούμε μια υπερευαίσθητη αντίδραση σε ένα απλό σχόλιο, γιατί και αυτό δεκτό είναι, αλλά ένα σκληρό σχόλιο μπροστά σε τρίτα άτομα που επιμένει πως όλοι ήξεραν πως ειπώθηκε για πλάκα. Η πρόθεση εδώ είναι το κακοποιημένο άτομο να αισθανθεί ανόητο προσπαθώντας το αυτονόητο, να υπερασπιστεί τον εαυτό του.
3. Δεν πας καλά- και δεν το λέω μόνο εγώ
Τα ψέματα και οι διαστρεβλώσεις της πραγματικότητας, οδηγούν το κακοποιημένο άτομο να αμφισβητεί τη διανοητική του υγεία, κάτι που ο gaslighter χρησιμοποιεί προς όφελος του. «Αφού έχει κλονιστεί η αυτοπεποίθησή του, ο gaslighter “επιβεβαιώνει” το χειρότερο φόβο του θύματος: ότι είναι όντως τρελός/ή», λέει η Ferentz. Εκτός αυτού προσπαθεί να πείσει και τα άτομα από το οικείο περιβάλλον του θύματος πως είναι διανοητικά ασταθές για να δημιουργήσει αποστάσεις μεταξύ του θύματος και των αγαπημένων του.
4. Δε θυμάσαι τίποτα
Όλοι θα τύχουν στιγμές που θα ξεχάσουμε πράγματα ή λεπτομέρειες μίας συζήτησης. Αυτό είναι κάτι φυσιολογικό. Ο gaslighter όμως εστιάζει στην προσπάθεια να κάνει το θύμα να αμφιβάλλει για την ίδια τη μνήμη του σε πολλές καταστάσεις, Λογικό αφού ο πυρήνας του gaslighting είναι αυτός ακριβώς, να αμφισβητεί το θύμα τη μνήμη του. Όταν το θύμα αμφισβητεί τις ίδιες τις εκτιμήσεις του, τότε ο κακοποιητής έχει ήδη τον πλήρη έλεγχο.
5. Λυπάμαι που νομίζεις ότι σε πλήγωσα
Επιφανειακά αυτό μοιάζει με συγγνώμη. Η λέξη-κλειδί εδώ είναι το επιφανειακά. Γιατί δεν είναι συγγνώμη. Είναι ο τρόπος του κακοποιητή να αποποιηθεί την ευθύνη για όσα προκάλεσε. Πέρα από αυτό όμως ρίχνει το φταίξιμο στο θύμα πως έχει παρερμηνεύσει την κατάσταση. Κάτι που οδηγεί το θύμα να μην εμπιστεύεται την κρίση του και τις αντιδράσεις του φυσικά.
6. Θα έπρεπε να ήξερες πώς θα αντιδρούσα
Κι εδώ είναι ένας τρόπος όπου ο Gaslighter προσπαθεί να μεταφέρει την ευθύνη από τον εαυτό του στο θύμα. Δεν αναλαμβάνει την ευθύνη της συμπεριφοράς του και τη μετακυλά στο θύμα. Η διαστρέβλωση των γεγονότων για να αποφύγουν την προσωπική ευθύνη για τη δική τους συμπεριφορά λέγοντας στο θύμα πως αυτό έπρεπε να ξέρει καλύτερα και να μη μιλήσει ή αντιδράσει με αυτόν τον τρόπο, αφού ήξερε τη δική του αντίδραση.
Αυτές είναι μερικές φράσεις που ένας χειριστικός άνθρωπος θα χρησιμοποιήσει για να παίξει με το μυαλό κάποιου άλλου με τέτοιο τρόπο ώστε ο τελευταίος να αμφιβάλλει για τον εαυτό του. Κρατήστε τα μάτια και τα αυτιά σας ανοιχτά λοιπόν ώστε να μη βρεθείτε στη θέση ούτε του gaslighter ούτε του θύματος, γιατί το gaslighting είναι μια πρακτική που δυστυχώς κοστίζει την ψυχολογική ηρεμία του θύματος.
Συντάκτης: Ελευθερία Ιωάννογλου
