Πολλές γιορτές σχετικές με τη σχέση ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, στη μνήμη και στη συνέχεια της ύπαρξης, υπάρχουν ανά τον κόσμο.
Η πιο γνωστή είναι το Día de Muertos, η Ημέρα των Νεκρών στο Μεξικό, μια γιορτή με ρίζες στους προκολομβιανούς πολιτισμούς. Οι οικογένειες συγκεντρώνονται στους τάφους των αγαπημένων τους, φέρνουν τα αγαπημένα τους φαγητά, λουλούδια και μουσική, και τους θυμούνται στήνοντας γιορτές. Στα σπίτια στήνονται ειδικοί βωμοί, τα ofrendas, με φωτογραφίες, κεριά και πορτοκαλί λουλούδια (σαν μικρές ζέρμπερες) ως σύμβολα φωτός και επιστροφής. Το Coco περιγράφει άρτια αυτή την παράδοση· μια εξαιρετική ταινία αν είστε γονείς και θέλετε να μιλήσετε για τον θάνατο στα παιδιά σας.
Παρόμοια είναι και η αρχαία Κελτική γιορτή Samhain, που γιορταζόταν στα τέλη Οκτώβρη. Οι Κέλτες πίστευαν ότι εκείνη τη μέρα το πέπλο ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών και των νεκρών γινόταν λεπτό -μα τι καταπληκτική εικόνα-, και τα πνεύματα μπορούσαν να επιστρέψουν για λίγο στη γη. Από το Samhain προήλθε αργότερα και το Halloween, που διατηρεί ακόμα, κάτω από τον παιχνιδιάρικο χαρακτήρα του, την ιδέα της επικοινωνίας με τους προγόνους.
Στην Ιαπωνία, το καλοκαιρινό Obon τιμά τους προγόνους με φαναράκια, χορούς και προσφορές φαγητού. Οι οικογένειες ανάβουν φώτα για να δείξουν τον δρόμο στις ψυχές και, στο τέλος, τα αφήνουν να επιπλέουν στο νερό, για να τις οδηγήσουν πίσω στον ουρανό.
Στην Κίνα, το Qingming Festival, γνωστό και ως “Γιορτή της Καθαρής Λαμπρότητας”, είναι μια ημέρα καθαρισμού και προσφοράς στα μνήματα. Οι οικογένειες καθαρίζουν τους τάφους, φέρνουν λουλούδια και προσφέρουν φαγητό στους προγόνους τους, ενώ συχνά στρώνουν πικνίκ στο νεκροταφείο.
Στην Ινδία, κατά τη διάρκεια της περιόδου Pitru Paksha, οι οικογένειες προσφέρουν φαγητά και προσευχές για τις ψυχές των προγόνων τους, πιστεύοντας ότι έτσι τους βοηθούν στην πνευματική τους πορεία. Είναι μια πράξη αγάπης και συνέχειας, όπου το παρόν συνδέεται με το παρελθόν.
Ακόμη και στον ορθόδοξο κόσμο της Ανατολικής Ευρώπης, υπάρχει η γιορτή Radonitsa –η “Ημέρα της Χαράς των Νεκρών”– που τελείται την πρώτη Τρίτη μετά το Πάσχα. Οι οικογένειες επισκέπτονται τα κοιμητήρια, φέρνουν κόκκινα αυγά και φαγητά, και εύχονται «Χριστός Ανέστη» και στους νεκρούς τους, γιορτάζοντας τη ζωή που νικά τον θάνατο.
Στο χωριό μας όμως; Στην Ελλάδα το ταφικό έθιμο ή Πάσχα των νεκρών, γιορτάζεται κάθε χρόνο από τους Ποντίους. Την ημέρα της Ζωοδόχου Πηγής (για το χωριό των προγόνων μου) ή τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, ή την Κυριακή του Θωμά, οι συγγενείς πηγαίνουν στα νεκροταφεία και πάνω στους τάφους, οι οικογένειες στρώνουν τραπεζομάντιλα, απλώνουν φαγητά και ποτά, κι αφού ανταλλάσσουν ευχές, τρώνε και πίνουν· άλλοτε τραγουδούν και χορεύουν. Το έθιμο αυτό, που συναντάται σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας, εκφράζει μια βαθιά σχέση ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο.
Σε όλους αυτούς τους πολιτισμούς, αλλά και για τον δικό μας, αυτές οι γιορτές έχουν βάση την αγάπη, την ενδυνάμωση της οικογένειας, τη χαρά και τη διατήρηση της μνήμης. Μια σύνδεση τόσο με τους προγόνους μας αλλά και με τους συγγενείς μας. Όπως λέει και η ταινία Coco, «κανείς δεν πεθαίνει πραγματικά, όσο κάποιος τον θυμάται».
(Ναι, είχαμε και στο χωριό μας Halloween.)
Συντάκτης: Έλις
