Κυκλοφορείς βράδυ στον δρόμο, ακούς βήματα πίσω σου και για ένα δευτερόλεπτο σου σφίγγεται το στομάχι. Δεν είναι παράλογο· είναι αντανακλαστικό. Για πολλές γυναίκες, αυτό το «ποιος είναι πίσω μου;» είναι μια γνώριμη, σχεδόν καθημερινή σκέψη.
Κάπου ανάμεσα σε αυτόν τον φόβο και στην ανάγκη να συζητηθεί, γεννήθηκε στο TikTok ένα περίεργο φαινόμενο: άντρες που δίνουν συμβουλές σε άλλους άντρες για το τι να κάνουν όταν τύχει να περπατούν πίσω από μια γυναίκα το βράδυ. Οι συμβουλές ποικίλουν, «άλλαξε πεζοδρόμιο», «κράτα απόσταση», «μίλα στο τηλέφωνο δυνατά», «μην τρέχεις πίσω της», αλλά όλες έχουν έναν κοινό στόχο: να μειώσουν το αίσθημα φόβου που μια γυναίκα μπορεί να νιώσει σε μια τέτοια συνθήκη. Απλές κινήσεις. Μικρές. Αλλά για κάποιες γυναίκες, τεράστιες.
@tombidgood Just a couple things for men to follow to be more respectful 🤝 #foryou #foryoupage #fyp ♬ original sound – Tom Bids
Αυτό που για κάποιους μοιάζει αυτονόητο, για άλλους φαίνεται ακατανόητο ή ακόμα και προσβλητικό. Κάτω από αυτά τα βίντεο, οι αντιδράσεις είναι διχασμένες. Από τη μία υπάρχουν άντρες που αναγνωρίζουν το ζήτημα, δηλώνοντας πως κατανοούν την ανάγκη για σεβασμό και ενσυναίσθηση. Από την άλλη, δεν λείπουν οι φωνές που βλέπουν σε αυτές τις συμβουλές μια «υπερβολή», μια «υστερία» ή ακόμη ένα επεισόδιο «πολέμου των φύλων».
Είναι ενδιαφέρον το πόσο εύκολα κάτι τόσο απλό μπορεί να προκαλέσει τόσο έντονα συναισθήματα. Γιατί το ζήτημα δεν είναι η βόλτα ή το πεζοδρόμιο. Είναι η ενσυναίσθηση. Το να αντιλαμβάνεσαι ότι, χωρίς να φταις, η παρουσία σου μπορεί να κάνει κάποιον άλλο να αισθανθεί φόβο. Και το να αποφασίζεις συνειδητά να κάνεις ένα μικρό βήμα πίσω, όχι επειδή οφείλεις, αλλά επειδή μπορείς να κάνεις κάποιον να νιώσει λίγο πιο ασφαλής. Δεν είναι ένδειξη ενοχής· είναι πράξη ευγένειας.
@willeygoatI can sense that she can sense my panic which I can sense is making everything worse♬ original sound – Connor Willey
Για να κατανοηθεί το φαινόμενο, πρέπει να ξεκινήσει κανείς από μια βασική παραδοχή: οι γυναίκες ζουν διαφορετικά τον δημόσιο χώρο. Κάθε μια έχει τη δική της ιστορία. Εκείνη που επιτάχυνε το βήμα της ένα βράδυ. Εκείνη που κράτησε τα κλειδιά ανάμεσα στα δάχτυλα, που έκανε πως μιλάει στο τηλέφωνο, που έστειλε το κλασικό «έφτασα». Αυτές οι ιστορίες δεν είναι υπερβολές, είναι εμπειρίες. Εμπειρίες ενός κοινωνικού περιβάλλοντος όπου η σεξουαλική παρενόχληση και η βία κατά των γυναικών είναι πραγματικότητες. Και αυτές οι εμπειρίες είναι που κάνουν μια γυναίκα να φοβάται όταν ακούει βήματα πίσω της.
Για πολλούς άντρες, αυτό είναι κάτι ξένο. Δεν έχουν χρειαστεί ποτέ να σκεφτούν αν ο δρόμος που πήραν φωτίζεται αρκετά, αν θα προλάβουν να μπουν στην πολυκατοικία πριν τους πλησιάσει κάποιος. Δεν είναι κακό που δεν το έχουν ζήσει. Κακό είναι να μην προσπαθούν να το καταλάβουν. Το να αλλάξει ένας άντρας πεζοδρόμιο ή να κρατήσει απόσταση δεν είναι «ένδειξη ενοχής» αλλά πράξη κοινωνικής ευαισθησίας. Δεν το κάνει επειδή είναι επικίνδυνος, αλλά επειδή γνωρίζει πως εκείνη τη στιγμή η γυναίκα μπροστά του μπορεί να νιώθει ανασφάλεια. Είναι μια μικρή, αλλά σημαντική πράξη ενσυναίσθησης, το να προσαρμόζεις τη συμπεριφορά σου όχι γιατί πρέπει, αλλά γιατί αναγνωρίζεις πώς η παρουσία σου μπορεί να ερμηνευτεί διαφορετικά από κάποιον άλλο.
@bedh3ad_jools @Tom Bids Men keep asking why videos like this hit a nerve. The truth is, it’s not about blaming anyone for walking home. It’s about recognising that women move through public spaces with a level of alertness most men never have to think about. This isn’t about guilt, it’s about empathy. Nobody’s saying men are the enemy, but if the idea of adjusting your pace or crossing the street feels like an attack on your freedom, then maybe you’ve misunderstood the point. The reaction to Tom’s video says a lot about how some men interpret basic respect as criticism. Understanding how fear works doesn’t make you weak, it makes you aware. #womensafety #mensbehaviour #genderequality #misogynistic ♬ Hannya – Sunkenghost
Το TikTok είναι γεμάτο σχόλια τύπου: «Δηλαδή πρέπει να αλλάξω πεζοδρόμιο για να μη νιώθει εκείνη άβολα;». Η απάντηση είναι απλή: Όχι, δεν “πρέπει”. Απλώς μπορείς. Το πρόβλημα είναι ότι πολλοί νιώθουν πως κατηγορούνται προσωπικά. Αυτή η στάση, όσο ανθρώπινη κι αν είναι, μετατοπίζει το κέντρο βάρους της συζήτησης από την εμπειρία της γυναίκας στην ανάγκη του άντρα να μην αισθανθεί κατηγορούμενος. Όμως, το να αναγνωρίζεις ότι υπάρχει ένα συλλογικό πρόβλημα δε σημαίνει ότι είσαι μέρος του. Σημαίνει απλώς ότι δεν κάνεις πως δεν υπάρχει.
Η αλήθεια είναι πως ο διάλογος γύρω από την ασφάλεια των γυναικών δεν έχει στόχο να «ενοχοποιήσει» τους άντρες, αλλά να καλλιεργήσει επίγνωση. Να βάλει στο τραπέζι μια διαφορετική οπτική: πώς βιώνει κάποιος τον ίδιο δρόμο, την ίδια διαδρομή, την ίδια πόλη, με εντελώς διαφορετικό αίσθημα ασφάλειας.
Το ότι αυτά τα βίντεο έγιναν viral δείχνει κάτι αισιόδοξο: υπάρχει μια γενιά αντρών που θέλει να καταλάβει, να συζητήσει, να είναι καλύτερη. Που δε φοβάται να πει «δεν το είχα σκεφτεί έτσι». Είναι ενθαρρυντικό ότι υπάρχουν άντρες που χρησιμοποιούν τη φωνή τους για να μιλήσουν σε άλλους άντρες, όχι με διδακτισμό, αλλά με κατανόηση: «Δε χρειάζεται να κάνεις κάτι μεγάλο· απλώς φέρσου με τρόπο που να μην τρομάζει». Και αυτό δεν είναι λίγο.
Φυσικά, υπάρχει και η άλλη πλευρά. Τα χιουμοριστικά βίντεο που κοροϊδεύουν το φαινόμενο, άντρες που κάνουν πως «κρύβονται πίσω από δέντρα για να μη φοβίσουν τις γυναίκες» ή που περπατούν γελοία για να δείξουν ότι «δεν κουβαλούν μαχαίρι». Το χιούμορ λειτουργεί εδώ σαν άμυνα· μια ειρωνική απάντηση σε κάτι που αγγίζει ευαίσθητα νεύρα. Όμως, πίσω από το αστείο, κρύβεται συχνά αμηχανία. Μια προσπάθεια αποφόρτισης της συζήτησης. Γιατί η συζήτηση για τη βία και τον φόβο δεν είναι εύκολη, ειδικά όταν βάζει μπροστά τον καθρέφτη της κοινωνικής ευθύνης.
Στο βάθος, το φαινόμενο αγγίζει κάτι πολύ ουσιαστικό: το πώς η καθημερινή ασφάλεια, ή η απουσία της, είναι έμφυλα προσδιορισμένη. Γυναίκες μαθαίνουν από μικρές, το πώς περπατάς, πώς κοιτάς, πώς αντιδράς, είναι μέρος μιας κουλτούρας. Μιας κουλτούρας που μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο να νιώθει ασφαλής ή εκτεθειμένος. Αυτές οι συμπεριφορές, που για εκείνες είναι σχεδόν αυτονόητες, συχνά εκπλήσσουν τους άντρες που δεν έχουν ζήσει ποτέ παρόμοιο φόβο. Δε χρειάζεται κάποιος να είναι «κακός» για να τρομάξει μια γυναίκα. Αρκεί να είναι άγνωστος, πίσω της, τη νύχτα. Και η κοινωνία που θέλουμε δεν είναι εκείνη που θα μάθει στις γυναίκες να ζουν με τον φόβο, αλλά εκείνη που θα μάθει στους άντρες να αναγνωρίζουν πώς η παρουσία τους μπορεί, άθελά τους, να τον προκαλεί. Μια συλλογική προσπάθεια εκπαίδευσης στην ενσυναίσθηση.
Δε χρειάζεται να σώσεις τον κόσμο· αρκεί να κάνεις λίγο χώρο. Να περάσεις απέναντι. Να αφήσεις απόσταση. Να δείξεις ότι δεν υπάρχει λόγος να φοβηθεί. Αυτές οι μικρές κινήσεις, όσο ασήμαντες κι αν φαίνονται, είναι βήματα προς μια κοινωνία λίγο πιο ανθρώπινη. Και κάπου εκεί βρίσκεται η ουσία αυτού του TikTok trend. Όχι στην υπερβολή ή στην “πολιτική ορθότητα”, αλλά σε μια νέα μορφή κοινωνικής ευγένειας. Στο να σέβεσαι όχι μόνο τα δικαιώματα, αλλά και τα συναισθήματα των άλλων. Να θυμάσαι ότι ο τρόπος που καταλαμβάνεις τον χώρο επηρεάζει κι άλλους γύρω σου.
Γιατί, τελικά, δεν είναι για σένα.
Είναι για εκείνη.
Κι ίσως, αν το σκεφτούμε έτσι, να γίνει λίγο πιο ασφαλές το βράδυ, για όλους.
Συντάκτης: Μαρία Γεωργίου
