Τα τελευταία χρόνια, η Κίνα έχει τεθεί σε διαδικασία αυστηροποίησης της ρύθμισης του διαδικτυακού περιεχομένου και ειδικότερα της δραστηριότητας των influencers. Έτσι, ανακοινώθηκε πως οι χρήστες – influencers που δραστηριοποιούνται σε ζωντανές μεταδόσεις ή γενικά στο διαδικτυακό περιεχόμενο, και που παρέχουν συμβουλές ή απόψεις σε τομείς με υψηλή κοινωνική ευθύνη πρέπει να διαθέτουν τα κατάλληλα επαγγελματικά προσόντα.
Συγκεκριμένα, ως «ευαίσθητα» ή «υψηλής ειδίκευσης» θέματα θεωρούνται η υγεία/ιατρική, τα νομικά, η χρηματοοικονομική πληροφόρηση, η εκπαίδευση, τομείς στους οποίους η διάδοση παραπληροφόρησης μπορεί να έχει άμεσο αντίκτυπο στη ζωή, την υγεία ή την οικονομική κατάσταση των πολιτών.
Η νέα ρύθμιση που τέθηκε σε ισχύ στις 25 Οκτωβρίου 2025 προβλέπει ότι οι influencers που αναφέρονται σε αυτούς τους τομείς θα πρέπει να διαθέτουν αποδεικτικά επαγγελματικών προσόντων, όπως πανεπιστημιακό δίπλωμα, πιστοποίηση, άδεια άσκησης επαγγέλματος ή εργασιακή σχέση με αρμόδια ιδρύματα. Π.χ. στη νομική, οικονομική ή ιατρική συμβουλή. Παράλληλα, οι μεγάλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης στην Κίνα, όπως η Douyin (η κινεζική έκδοση του TikTok), η Bilibili και η Weibo, έχουν αναλάβει το ρόλο της επαλήθευσης των πιστοποιήσεων των δημιουργών περιεχομένου, καθώς και της επισήμανσης του περιεχομένου με κατάλληλες αναφορές για τη χρήση δεδομένων, πηγών ή/και τεχνητής νοημοσύνης.
Επιπλέον, για τον τομέα της ιατρικής επιστήμης υπάρχει πιο συγκεκριμένο πλαίσιο: στις 1 Αυγούστου 2025 οι ρυθμιστικές αρχές (συμπεριλαμβανομένης της National Health Commission of the People’s Republic of China και της State Administration for Market Regulation) δημοσίευσαν κατευθυντήριες γραμμές που απαιτούν από τους δημιουργούς υγειονομικού περιεχομένου να είναι π.χ. νοσηλευτές ή γιατροί που ανήκουν σε νομίμως αναγνωρισμένα νοσοκομεία/ινστιτούτα, αλλά και οι πλατφόρμες να ελέγχουν τις άδειές τους.
Η κινεζική κυβέρνηση θέτει ως κύριο στόχο την προστασία της κοινωνίας από την παραπληροφόρηση και την αλόγιστη διάδοση «συμβουλών» ή «καινοτομιών», ειδικά σε τομείς που ενέχουν σοβαρούς κινδύνους. Η CAC αναφέρει ότι η ανάγκη αυτή εντάθηκε από τα φαινόμενα όπου influencers χωρίς τα κατάλληλα εφόδια προέβαιναν σε συμβουλές και υποδείξεις με πιθανώς επιβλαβείς συνέπειες.
Παράλληλα, η προσέγγιση εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο του Πεκίνου για «καθαρότερο, πιο υγιές» περιβάλλον ψηφιακών μέσων, καθώς η οικονομία των influencers στην Κίνα (η λεγόμενη «wanghong economy») έχει εξελιχθεί ταχύτατα και αποτελεί μεγάλο μέρος της ψηφιακής κατανάλωσης.
Επιπλέον, η ρύθμιση στοχεύει στην ενίσχυση της αξιοπιστίας των περιεχομένων, αν δημοσιοποιείται συμβουλή υγείας ή οικονομίας, να προέρχεται από αναγνωρισμένο ειδικό, με αναφορές σε στοιχεία, με διαφάνεια για πιθανή χρήση τεχνητής νοημοσύνης ή συλλογής δεδομένων, ώστε ο χρήστης να γνωρίζει τη βάση της πληροφορίας.
Η εφαρμογή της ρύθμισης ανοίγει διάφορα ζητήματα πρακτικής.
Πρώτον, οι influencers που θέλουν να αναφέρουν τέτοια ζητήματα πλέον πρέπει να διαθέτουν ή να αποκτήσουν πιστοποιήσεις, κάτι που αυξάνει το κόστος εισόδου στο πεδίο. Αυτό μπορεί να περιορίσει τον αριθμό των ανεξάρτητων δημιουργών που δεν έχουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση ή επαγγελματική άδεια.
Δεύτερον, οι πλατφόρμες βρίσκονται υπό έντονη εποπτεία. Πρέπει να ελέγχουν τις πιστοποιήσεις, να επισημαίνουν περιεχόμενο με αναφορά στη χρήση AI, να εμποδίζουν διαφημίσεις υγείας/συμπληρωμάτων που παρουσιάζονται ως «εκπαιδευτικό» περιεχόμενο. Για παράδειγμα, η απαγόρευση διαφήμισης για ιατρικές υπηρεσίες ή προϊόντα είναι μέρος των νέων μέτρων.
Τρίτον, από κοινωνική/πολιτική πλευρά, γεννιέται ένα ερώτημα: πόσο επηρεάζεται η ελευθερία της έκφρασης των δημιουργών περιεχομένου; Κάποιοι χρήστες σχολιάζουν ότι ενώ η πρόθεση είναι καλή (να μην προωθείται παραπληροφόρηση), η πραγματικότητα ενδέχεται να οδηγήσει σε φίμωση ή σε εξάλειψη της ποικιλομορφίας των φωνών.
Τέταρτον, για το κοινό, οι χρήστες θα πρέπει να βλέπουν πλέον πιο «ελεγχόμενο» περιεχόμενο όταν αναζητούν συμβουλές σε αυτούς τους τομείς. Αυτό μπορεί να ενισχύσει την εμπιστοσύνη, αλλά την ίδια στιγμή μειώνει ενδεχομένως την ταχύτατη παραγωγή «viral» περιεχομένου από μη ειδικούς.
Η πρωτοβουλία της Κίνας αξιολογείται θετικά από την άποψη της προστασίας καταναλωτών. Όντως, σε τομείς όπως η υγεία και η οικονομία, η παραπληροφόρηση μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες. Ωστόσο, ανοίγονται και προβληματισμοί:
-Η απαίτηση για διπλώματα ή επαγγελματικές άδειες μπορεί να αποκλείσει δημιουργούς που έχουν πολύ καλές γνώσεις αλλά δεν κατέχουν τυπικά προσόντα. Αυτό εγείρει το θέμα της «εμπειρίας έναντι τίτλου».
-Τα κριτήρια αξιολόγησης της “εξειδίκευσης” παραμένουν ασαφή. Ποια είναι η «επαγγελματική άδεια», πόσο εξειδικευμένος πρέπει να είναι κάποιος για να μιλήσει για οικονομικά ή νομικά;
-Η ρύθμιση εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο ελέγχου της διαδικτυακής έκφρασης στην Κίνα, άρα υπάρχει ο φόβος ότι η πολιτική διάσταση θα υπερβεί την καθαρά προστατευτική.
Η Κίνα προχωρά σε μία νέα εποχή για τους διαδικτυακούς δημιουργούς: αν ένας influencer θέλει να μιλήσει για θέματα με κοινωνική βαρύτητα πρέπει πλέον να αποδείξει ότι είναι ειδικός και ότι η πλατφόρμα ελέγχει την επάρκειά του. Με αυτό τον τρόπο, το Πεκίνο επιχειρεί να οικοδομήσει ένα πιο «αξιόπιστο» και «ελεγχόμενο» περιβάλλον περιεχομένου, να περιορίσει την παραπληροφόρηση και να οργανώσει την ταχέως αναπτυσσόμενη influencer αγορά. Ταυτόχρονα, όμως, η κίνηση εγείρει ερωτήματα για το πώς θα διατηρηθεί η δημιουργικότητα, η ανεξαρτησία της φωνής και η πολυφωνία στον ψηφιακό χώρο.
Ζούμε σε μια εποχή που κάθε στιγμή οι ελευθερίες και οι κοινωνικές βάσεις που ξέρουμε αλλάζουν εξαιτίας της εξέλιξης σε διάφορες μορφές και θέματα. Είναι σημαντικό, οι άνθρωποι που βρίσκονται στις θέσεις ευθύνης να ακολουθούν αυτούς τους ρυθμούς αλλαγής και να είναι σε ετοιμότητα για να μην καταλήξουν αυτές οι ελευθερίες και οι βάσεις να χαθούν.
Συντάκτης: Μαρία Γεωργίου
