Σε έναν κόσμο που τρέχει σε fast forward, μέσα στον οποίον ψάχνουμε να βρούμε και να ορίσουμε την ταυτότητα μας, κάποιοι την ακυρώνουν. Και την επανεφεύρουν. Συνειδητά. Καλώς ήρθες στον κόσμο των Johatsu. Των ανθρώπων που ‘έγιναν καπνός’. Σε μια στιγμή. Αθόρυβα. Γιατί όλα τα σημαντικά και μεγάλα πράγματα δεν είναι κραυγαλέα, συνήθως συμβαίνουν σιωπηλά και με απλότητα.
Johatsu σημαίνει κυριολεκτικά ‘εξάτμιση’ ή ‘εξαΰλωση’. Σημαίνει εξαφανίζομαι από τη μέχρι τώρα ζωή μου, αφήνω πίσω τους πάντες και τα πάντα, μαζί και την έως σήμερα ταυτότητα μου,χωρίς ίχνη, χωρίς αποχαιρετισμούς και εξηγήσεις. Μέσα σε μια νύχτα. Πεθαίνεις εδώ για να γεννηθείς αλλού. Αλλιώς.
Μα γίνεται αυτό; Πολύ παραπάνω από όσο φαντάζεσαι. Το φαινόμενο είναι παγκόσμιο. Συγκεκριμένα στην Ιαπωνία, από όπου προέρχεται και ο όρος Johatsu είναι ένα θέμα ταμπού τεραστίων διαστάσεων. Αλλά και αφομοιωμένο, παραδόξως, στην ιαπωνική κουλτούρα. Καθώς ο νόμος δεν παρεμβαίνει στην επιλογή σου να εξαφανιστείς. Αντιθέτως, σε προστατεύει κατά κάποιο τρόπο. Το ιδιωτικό απόρρητο, σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες που γνωρίζουμε, έχει δυνατή ισχύ εκεί. Εκείνοι που μένουν πίσω, συγγενείς, σύζυγοι, φίλοι, δεν μπορούν να βρουν ίχνη σου σε
κανένα αρχείο, σε καμιά οικονομική συναλλαγή. Εάν δεν πρόκειται για ποινική υπόθεση, η αστυνομία δεν παρεμβαίνει. Οπότε ψάξε ψάξε, δε θα με βρεις.
Στην Ιαπωνία, λοιπόν, καταγράφονται επίσημα γύρω στις εκατό χιλιάδες εξαφανίσεις τον χρόνο. Δεν το λες και λίγο. Και που πάνε όλοι αυτοί οι αγνοούμενοι; Οπουδήποτε θελήσουν. Σε οποιονδήποτε τόπο του κόσμου. Αλλά κυρίως σε συγκεκριμένες γειτονιές (κακόφημες όπως λένε)
στις περιοχές του Τόκιο και Οσάκα.
Γιατί να ‘εξατμιστείς’; Για οποιονδήποτε λόγο σε βασανίζει και δεν μπορείς πια να διαχειριστείς. Έχασες τη δουλειά σου. Κινδυνεύεις με φυλακή λόγω χρεών. Έχεις μπλέξει με τζόγο. Πήρες διαζύγιο. Κρύβεις τον σεξουαλικό σου προσανατολισμό. Σε κακοποιούν.
Πόσο εύκολο είναι να μαζέψεις τα μπογαλάκια σου και να ξεκινήσεις από το μηδέν κάπου αλλού; Μάλλον όχι και τόσο, αφού υπάρχουν ειδικές εταιρίες, οι yonige-ya, γνωστές ως υπηρεσίες ‘νυχτερινής μετακίνησης’ οι οποίες, έναντι ενός αντιτίμου (κάπου μεταξύ τετρακοσίων ευρώ και
δύο χιλιάδων ευρώ, αναλόγως τις υπηρεσίες που ζητάς, πχ. αν πάρεις κάποιον μαζί), αναλαμβάνουν να φέρουν εις πέρας την απόφαση σου, μέσα σε μια νύχτα, χωρίς ερωτήσεις, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Δηλαδή να ξεκινήσεις μια νέα ζωή σαν να μην υπήρξες ποτέ στην τωρινή.
Κι αν το να γίνεις Johatsu σου ακούγεται ακραίο και σου μοιάζει ακατανόητο, ίσως να αναθεωρήσεις αν κοιτάξεις την αμέσως επόμενη επιλογή. Karoshi. ‘Θάνατος από υπερβολική δουλειά’. Αλλιώς, αυτοκτονία. Ναι, συμβαίνει τόσο συχνά στην Ιαπωνία που συνοψίζεται σε μια λέξη. Η χώρα του Ανατέλλοντος ηλίου καταγράφει από τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών διεθνώς. Στα άτομα ηλικίας μεταξύ είκοσι δύο και σαράντα τεσσάρων ετών είναι η κύρια αιτία θανάτου. Ξαναδιάβασε το. Η κύρια αιτία θανάτου νέων ανθρώπων είναι η αυτοχειρία.
Ακόμα πιο άβολο κομμάτι είναι η αντιμετώπιση απέναντι στο Karoshi εφόσον κάποιος αποφασίσει να βάλει τέρμα στη ζωή του εντός κάποιου κτηρίου. Οι συγγενείς χρεώνονται από τη διοίκηση τα έξοδα καθαρισμού. Επειδή, οκ, αποφάσισες να αφαιρέσεις τη ζωή σου, αλλά όχι να μας λερώνεις και τα πατώματα βρε αδερφέ.Βεβαίως,
Η Ιαπωνία ήταν ανέκαθεν ένα κράτος με κάπως ακραίες αντιλήψεις κοινωνικά. Καθότι γνωστή για την αφόρητη εργασιακή πίεση που ασκεί στους εργαζόμενους, και τον έντονα παρόντα κώδικα τιμής που περνάει από γενιά σε γενιά στο dna των Ιαπώνων. Ευγενική υπενθύμιση από τα
παλιά, οι Σαμουράι και το γνωστό σε όλους μας Χαρακίρι.
Στα μέρη μας δε συμβαίνουν αυτά, θα πεις. Όμως κάπου κάπου, παίρνει το αυτί σου την άσχημη είδηση. Ο τάδε αυτοκτόνησε. Επειδή απολύθηκε. Επειδή η εταιρεία χρεοκόπησε. Έχει χρέη που πνίγουν. Λόγω εκβιασμού. Βιώνει ενδοοικογενειακή βία. Εδώ σκέφτεσαι πως το Johatsu είναι
εξαιρετική ιδέα και τελικά μια ενδεχόμενη λύση να κάνεις ένα ριστάρτ αφήνοντας πίσω τα επίπονα βάρη που σε πνίγουν.
Αν είσαι ειλικρινής, πρωτίστως με τον εαυτό σου, θα ομολογήσεις. Έστω κάποια στιγμή στη ζωή σου. Το σκέφτηκες. Στην απόγνωση σου. Στην εξάντλησή σου. Στο κόκκινο φανάρι καθώς επέστρεφες βράδυ βαριεστημένα στο σπίτι. Το πρωί καθώς σερνόσουν να πας δουλειά. Στην
καφετέρια όταν σε χώριζε ξαφνικά το αμόρε. Στο σπίτι με τα παιδιά που αντίκριζες τα πάντα άνω κάτω. Σκέφτηκες, κρυφά ή φανερά, να τα παρατήσεις όλα και να πάρεις το πρώτο αεροπλάνο για κάπου μακριά. Κάπου όπου δε σε ξέρουν, μεταξύ αγνώστων, όπου δε θα δίνεις εξηγήσεις ή θα
απολογείσαι. Κάπου όπου θα κάνεις νέα αρχή. Θα αναπνέεις και θα διεκδικήσεις την ευτυχία σου από την αρχή. Με τον καινούργιο εαυτό σου παρέα.
Μιλώντας για τους Johatsu, μιλάμε για ένα βαθιά κοινωνικό θέμα. Που επεκτείνεται και ως υπαρξιακό. Μιλάμε για την αίσθηση του να μη χωράς στα πρότυπα και τις προσδοκίες μιας κοινωνίας που σχεδόν επιβάλλει το πως θα ζούμε. Να μη χωράς στα κουτάκια της, στα πλαίσια που έχουν οριστεί ώστε να ανήκεις. Κι αν δεν ανήκεις πουθενά, έχεις αποτύχει, ο κλοιός της ντροπής και της εσωτερικής μοναξιάς σφίγγει ολοένα και πιο πολύ.
Υπάρχουν κάποιοι που καταφέρνουν να βρουν την ταυτότητα τους ή να τη δημιουργήσουν ώστε να φτιάξουν τη ζωή τους όπως γουστάρουν. Υπάρχουν και κάποιοι άλλοι όμως που νιώθουν εγκλωβισμένοι. Σε μια ζωή που δεν επέλεξαν ακριβώς. Με μια ταυτότητα που δεν τη νιώθουν δική
τους. Είναι όμως διστακτικοί και ίσως όχι αρκετά τολμηροί για να κάνουν το βήμα να τα τινάξουν όλα στον αέρα και να μηδενίσουν το κοντέρ.
Μήπως Johatsu τελικά μπορεί να σημαίνει δεύτερη ευκαιρία; Μια ευκαιρία να κάψεις αυτό που δεν είσαι πια και να γίνεις αυτό που επιθυμείς. Να χάσεις οτιδήποτε μέχρι τώρα όριζε την ύπαρξη σου. Να κερδίσεις όμως την ελευθερία σου. Να ξανασυστηθείς από την αρχή. Στη ζωή και στον κόσμο. Μα πάνω από όλα, στον εαυτό σου τον ίδιο.
Συντάκτης: Pierrette Fortin
