Αλήθεια, έχεις αναρωτηθεί ποτέ πόσο επιλεκτική είναι η προσοχή μας; Πιστεύεις ότι μπορείς να αντιλαμβάνεσαι ό,τι συμβαίνει στον περίγυρό σου;
Υπάρχουν πράγματα, που για κάποιο λόγο, τα βλέπουμε και τα αποθηκεύουμε στη βραχυπρόθεσμη μνήμη, πράγματα που μάς προκαλούν ιδιαίτερη εντύπωση και τα θυμόμαστε για πολύ καιρό και πράγματα που, ενώ -φαινομενικά- τα βλέπουμε ή έστω μπορούμε να τα δούμε, δεν τούς δίνουμε καμία σημασία, θεωρώντας τα αδιάφορα. Τι είναι, όμως, αυτό που κάνει τον ανθρώπινο εγκέφαλο να εστιάσει σε ένα γεγονός και να αδιαφορήσει για ένα άλλο;
Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα προσπάθησαν να δώσουν το μακρινό 1999 δύο επιστήμονες του πανεπιστημίου του Harvard, οι Simpsons και Chabris, πραγματοποιώντας μια μελέτη που εστίαζε στην ανθρώπινη παρατηρητικότητα. Οι δύο Αμερικανοί ανέπτυξαν ένα πείραμα, στο οποίο και ζητούσαν από τους συμμετέχοντες να παρακολουθήσουν ένα βίντεο. Στο βίντεο αυτό παρουσιάζονταν δύο ομάδες ανθρώπων, με τους μεν να φορούν λευκά και τους δε, μαύρα. Στους συμμετέχοντες ζητήθηκε να μετρήσουν πόσες φορές οι παίκτες της λευκής ομάδας ανταλλάσσουν πάσες με την μπάλα μεταξύ τους. Η σωστή απάντηση στην κανονική διάρκεια του τεστ ήταν 34 κι ο σκοπός του πειράματος ήταν η επικέντρωση της προσοχής των συμμετεχόντων σε ένα συγκεκριμένο θέμα.
Όταν ολοκληρώθηκε το βίντεο, οι δύο ερευνητές ρώτησαν τους συμμετέχοντες, αν κατά τη διάρκειά του είδαν έναν γορίλα. Ένα σημαντικό ποσοστό, που αγγίζει τα όρια της πλειοψηφίας, απάντησε αρνητικά. Όμως, στην πραγματικότητα, σε κάποιο λεπτό του βίντεο εμφανίστηκε μια φοιτήτρια ντυμένη γορίλας στο κέντρο του γηπέδου κι αφού χτύπησε το στήθος της (ωσάν γνήσιος γορίλας), αποχώρησε. Ο γορίλας βρισκόταν στο οπτικό πεδίο των παρατηρητών για περίπου 9 δευτερόλεπτα, όμως, κανείς -σχεδόν- από τους συμμετέχοντες δεν τον είχε προσέξει.
Το πείραμα αυτό, που ανά τα χρόνια έχει επαναληφθεί πολλές φορές με παρόμοια αποτελέσματα, απέδειξε ότι όταν εστιάζουμε σε ένα έργο, πράγμα ή αντικείμενο, τότε -πολύ συχνά- δεν μπορούμε να αντιληφθούμε πράγματα, που συμβαίνουν μπρος στα μάτια μας. Όταν είμαστε τόσο προσηλωμένοι σε έναν στόχο, αδυνατούμε να αντιληφθούμε ακόμη και τα πιο παράξενα πράγματα, που συμβαίνουν ενώπιόν μας. Κι αν σε εκπλήσσει αυτή η παραδοχή, τότε μάλλον δεν έχεις αντιληφθεί πόσο συχνά στην καθημερινότητά μας επαληθεύουμε αυτό το πείραμα.
Στη δουλειά, στις σχέσεις, στην οικογένειά μας συχνά -συχνότατα- όντας απορροφημένοι από τους στόχους, παρασυρμένοι από την καθημερινότητα και τα άγχη, που τη συνοδεύουν, συναρπασμένοι με την ιδεατή εικόνα των άλλων, ενδέχεται να μην μπορούμε να διακρίνουμε μια εξόφθαλμη αλλαγή στον άλλον. Όταν εσύ τρέχεις να προλάβεις να τακτοποιήσεις όλα σου τα κουτάκια, ο άλλος, που βρίσκεται δίπλα σου (ή και απέναντί σου) συνεχίζει να ζει, να εξελίσσεται, να αλλάζει. Και όταν μία μεγάλη (ή και μικρότερη) αλλαγή εμφανίζεται στη θέση του γορίλα, εσύ συνεχίζεις να μετράς τα κουτάκια σου (αντί για πάσες).
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και όταν μάς κατακλύζει εκείνη η ακαταμάχητη μανία να πετύχουμε σε κάτι, να πιάσουμε το όνειρο, να καταξιωθούμε. Είτε αυτό το ονομάζεις καριέρα, είτε σπουδές, είτε οικογένεια, να θυμάσαι ότι όταν τόσο προσηλωμένα και κάθετα αντιμετωπίζεις κάτι -οτιδήποτε- ελλοχεύει ο κίνδυνος να παραμερίσεις -συνειδητά ή μη- σημαντικά στοιχεία της ζωής σου, όπως η υγεία, η ξεκούραση, η ψυχική ηρεμία.
Όταν αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα ή αλλιώς μία πρόκληση, επικεντρωνόμαστε σε αυτό και ξεχνάμε οτιδήποτε άλλο ή κατ’ άλλη έκφραση, κοιτάμε το δέντρο, αλλά χάνουμε το δάσος. Αυτό είναι κάτι, που, όπως αποδείχθηκε από το πείραμα των Αμερικανών ερευνητών, υποσυνείδητα τείνουν οι άνθρωποι να κάνουν. Ίσως και να είναι ένας μηχανισμός προστασίας και οχύρωσης του οργανισμού. Ένα πρόβλημα στη ζωή των ανθρώπων τείνει να έχει την ίδια βαρύτητα και αντιμετώπιση με ένα μωρό στη ζωή ενός ζευγαριού. Όταν φτάνει, ο κόσμος μοιάζει να σταματάει και όλα τα άλλα παύουν πια να έχουν σημασία.
Το εντυπωσιακό κι άξιο λόγου αυτού του πειράματος δεν είναι τόσο το αποτέλεσμα αυτού, όσο το γεγονός ότι αυτή η επιλεκτική προσοχή δε γίνεται αντιληπτή από το άτομο. Αν δείξετε το σχετικό βίντεο σε έναν φίλο ή μία φίλη σας, θα εκπλαγείτε από το πόσο κατηγορηματικά θα αρνηθούν την ύπαρξη του γορίλα στο γήπεδο. “Μα αποκλείεται! Αν υπήρχε γορίλας, δεν μπορεί να μην τον παρατηρούσα.”, θα πουν και ξεχειλίσουν τόση αυτοπεποίθηση και σιγουριά, που θα αρχίσεις και ‘συ να αμφιβάλλεις για τον γορίλα.
Είναι βαθιά ανθρώπινο. Οι προκλήσεις σε τούτη τη ζωή μάς μαγνητίζουν, κεντρίζουν το ενδιαφέρον μας, μάς δίνουν ζωή. Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μία, ξάφνου η γη, θαρρείς και, σταματά να γυρίζει. Όμως, όπως έχουμε άλλωστε ξαναπεί, τα πράγματα δεν είναι ποτέ έτσι, όπως φαίνονται. Θυμηθείτε τη σπηλιά του Πλάτωνα. Χρειάζεται πάντα να παίρνουμε χρόνο, χώρο και ανάσες και κατόπιν να αποφαινόμαστε για το όποιο ζήτημα.
ΥΓ: Δοκιμάστε να δείξετε το βίντεο σε κάποιον φίλο και καταγράψτε τις αντιδράσεις του, θα έχει πλάκα.
Συντάκτης: Στέλλα Μπακάλη
