Είμαι millennial (από τις μεγάλες βέβαια), και νομίζω ανταποκρίνομαι σε όλα τα χαρακτηριστικά που έχουν τα άτομα αυτής της γενιάς. Εκείνο που διαπιστώνω μετά από σχεδόν κάθε συνομιλία μου με όσους γεννήθηκαν πολλά χρόνια μετά από μένα, είναι το πόσο διαφορετικά αντιμετωπίζουμε τις ψηφιακές πλατφόρμες και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Παρ’όλο που δημιούργησα λογαριασμό και προφίλ στο Facebook/Instagram πολύ νωρίς, άμα τη εμφανίσει τους σχεδόν, εντούτοις νιώθω πολύ πίσω σε σχέση με την Gen Z, που παίζει την τεχνολογία στα δάχτυλα, πολλώ δε μάλλον με την Gen Α. Υπάρχουν στιγμές, χωρίς υπερβολή, που νιώθω ψηφιακά αναλφάβητη και δηλώνω με περίσσια αυτογνωσία πως έχω πολλά ακόμα να μάθω.
Η έκπληξή μου ήταν μεγάλη όταν διάβασα για την καινούργια γενιά, τη Βήτα (Gen B), η οποία ουσιαστικά τώρα γεννιέται και θα είναι στην εφηβεία, στην ηλικία δηλαδή που θα έχει εξοικειωθεί με τον ψηφιακό κόσμο, γύρω στο 2040. Συνειδητοποίησα ότι τα ερεθίσματά τους θα προέρχονται από πλατφόρμες και σελίδες που ακόμα δεν έχουν εφευρεθεί, με μέσα που ακόμα δεν έχουν ανακαλυφθεί.
Η γενιά Α γεννήθηκε εξ ολοκλήρου τον 21ο αιώνα. Οριοθετείται από το 2010 μέχρι το 2025 κι έχει καταφέρει ως γενιά να γεννήσει διφορούμενες απόψεις και στάσεις ως προς τη συμπεριφορά, τη στάση και τις αντιλήψεις της. Η γενιά αυτή έχει ζήσει σε πολύ ευαίσθητη ηλικία την πανδημία του Covid, με όσα αυτή επέφερε, αλλά και μια πρωτοφανή κοινωνική αλλαγή που περιλαμβάνει από την πλήρη χειραφέτηση της γυναίκας μέχρι τους αγώνες για αποδοχή όλων των ατόμων και τη δημιουργία συμπεριληπτικών κοινωνιών, χωρίς διακρίσεις και στερεότυπα.
Για τα παιδιά αυτής της γενιάς, το διαδίκτυο είναι κάτι εντελώς φυσικό κι αναμενόμενο, παρ’όλο που έχουν αναφορές από τους γονείς τους για ένα άλλο κόσμο, χωρίς τεχνολογία και ψηφιακούς κόσμους. Από την άλλη, η γενιά Βήτα, αυτή που τώρα γεννιέται, θα μεγαλώσει με εντελώς διαφορετικές προσλαμβάνουσες, αλλά και κινδύνους που θα κληθεί να διαχειριστεί.
Σε μια σύγκριση των δύο γενεών, προκύπτουν σημαντικές διαφορές: Η gen Α, μόλις ξεκίνησε να αντιλαμβάνεται τον κόσμο ήρθε σε επαφή με ψηφιακές πλατφόρμες, Μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διαδικτυακά παιχνίδια και τώρα τελευταία με την ΑΙ. Έχει μάθει να αναζητά πληροφορίες στο διαδίκτυο και να τις βρίσκει αμέσως, με χαρακτηριστική ευκολία και ταχύτητα, σε σημείο που δυσανασχετεί αν δεν το καταφέρει. Ταυτόχρονα, η gen B θα γεννηθεί και θα μεγαλώσει σε ένα κόσμο στον οποίο το «πριν» του είναι η ΑΙ και η ψηφιακή πραγματικότητα. Δε θα μπορούν να διανοηθούν κόσμο χωρίς την τεχνητή νοημοσύνη, εκείνη θα είναι πανταχού παρούσα και ενσωματωμένη σε κάθε συσκευή, από τηλέφωνα μέχρι παιχνίδια, αυτοκίνητα και ηλεκτρικές συσκευές. Θα θεωρούν το διαδίκτυο τόσο απαραίτητο, όσο θεωρούμε εμείς το ρεύμα και το νερό σε ένα σπίτι.
Ανοίγω μια παρένθεση εδώ. Παρακολούθησα πρόσφατα ένα σεμινάριο από ένα διακεκριμένο Έλληνα λόγιο, ο οποίος επεσήμανε κάτι πολύ ενδιαφέρον. Είπε, ότι σε κάποια χρόνια, όχι πολλά, στο κοντινό μέλλον, δε θα συζητούμε καν για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της ΑΙ, θα θεωρείται αυτονόητη η ύπαρξη άρα και η επίδρασή της σε όλους. Είναι βέβαιος ότι δε θα υπάρχει λόγος ούτε και ανάγκη να συζητάμε τα αυτονόητα. Συνεπώς, γι’ αυτά τα παιδιά η ΑΙ θα είναι ο κόσμος τους.
Επανέρχομαι με ακόμα μια διαπίστωση. Η γενιά Α μεγάλωσε με την κλιμάκωση της κλιματικής αλλαγής. Ακούει από μικρή ηλικία για πυρκαγιές, άνοδο της θερμοκρασίας, πλημμύρες, μέτρα για την πρόληψη και αναστροφή του φαινομένου και προσωπικότητες που παλεύουν για αυτό. Αντίθετα, η γενιά Β θα γεννηθεί και θα μεγαλώσει σε μια εποχή που η κλιματική αλλαγή είναι δεδομένη. Δε θα είναι ένας κίνδυνος, κάτι που θα μπορούν να αποφύγουν ή να προλάβουν, αλλά κάτι που θα κληθούν να διαχειριστούν, με το οποίο πρέπει να μάθουν να ζουν. Μια κατάσταση δεδομένη στην οποία θα πρέπει να προσαρμοστούν. Μια μόνιμη συνθήκη, ένα μόνιμο χαρακτηριστικό της ζωής τους.
Κι αυτό θα έχει και τις αντίστοιχες συνέπειες στο ψυχολογικό κομμάτι. Η γενιά Β θα ζει με το άγχος και την ανασφάλεια, θα είναι κάτι σαν τις εργοστασιακές τους ρυθμίσεις, και η αγωνία για το μέλλον όχι κάτι το αφηρημένο αλλά το υπαρκτό. Φυσικά, εκτιμάται ότι θα ζουν σε μια άλλη «κανονικότητα», με ακραία καιρικά φαινόμενα, ενεργειακή κρίση και μεγάλη προσπάθεια να διαχειριστούν τους εναπομείναντες φυσικούς πόρους. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με τις ραγδαίες αλλαγές που θα συμβούν, θα δημιουργήσουν ένα εύθραυστο ψυχισμό, με κύριο χαρακτηριστικό την αγωνία για το τι μέλλει γενέσθαι.
Η κρίση και οι αλλαγές δε θα είναι μόνο στον τομέα του περιβάλλοντος. Η πλήρης εισβολή και επικράτηση του ψηφιακού κόσμου θα είναι καταλυτική. Τα όρια ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαινομενική πραγματικότητα θα είναι από δυσδιάκριτα έως ανύπαρκτα. Θα θεωρούν ότι η ανθρώπινη αλληλεπίδραση είναι σπάνιο φαινόμενο και θα στηρίζονται στην τεχνητή. Πολλοί θα εργάζονται από το σπίτι, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μειωμένη διάδραση με άλλους ανθρώπους, ασαφή όρια προσωπικής και εργασιακής ζωής και απουσία συγκεκριμένου ωραρίου. Χωρίς καμία αμφιβολία, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής θα είναι προέκταση του χεριού τους. Θα έχουν ψηφιακό ρολόι (που δεν έχει κατασκευαστεί ακόμα), θα απαιτούν πρόσβαση στο διαδίκτυο παντού και θα ελέγχουν αλληλογραφία και ειδοποιήσεις κάθε ώρα και στιγμή.
Εύλογα προκύπτει το ερώτημα: δε θα πάθουν ψηφιακό και εργασιακό burnout πολύ νωρίς; Ναι. Αναντίλεκτα, ναι. Η επαφή με οθόνες και η απουσία ανθρώπινης επαφής θα είναι καθημερινό φαινόμενο. Ο «φυσικός» κόσμος δε θα τους είναι πλέον αρκετός και θα εμφανίσουν ακραίες μορφές ψυχολογικών διαταραχών, που θα χρήζουν άμεσης και εξειδικευμένης αντιμετώπισης. Όπως λέει και η Phoebe (παραφράζοντάς τη), θα πρέπει να ξεπεράσουν καταστάσεις που ακόμα δεν έχουν εμφανιστεί με τρόπους που ακόμα δεν έχουμε φανταστεί.
Κι όπως είναι φυσικό, θα πρέπει να αναπτύξουν και άλλες δεξιότητες. Θα πρέπει να μάθουν να ζουν με την κλιματική αλλαγή ως πραγματικότητα, να εξοικειωθούν με μια πλειάδα από ψηφιακά εργαλεία για να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της εργασίας τους αλλά την ίδια στιγμή επιβάλλεται να καλλιεργήσουν κριτική σκέψη απέναντι σε όλες τις κοσμογονικές αλλαγές. Μια δεξιότητα που θα τούς βοηθήσει να διακρίνουν το αληθινό από το ψευδές αλλά και να μπορούν να επιλύουν προβλήματα που αναφύονται είτε σε επαγγελματικό επίπεδο είτε σε διαπροσωπικό. Αυτή η γενιά δε θα πρέπει να μάθει το πώς να χρησιμοποιεί τα ψηφιακά εργαλεία, αυτό θα το ξέρουν με το που έρχονται στον κόσμο, αλλά το πώς να είναι λειτουργικοί οι ίδιοι σε ένα κόσμο που θα δίνει έμφαση σε οτιδήποτε άλλο εκτός από την ανθρώπινη επικοινωνία. Τα καινούργια δεδομένα, που γι’ αυτούς δε θα είναι καινούργια, θα είναι η πραγματικότητά τους, θα τούς κάνουν σίγουρα πιο ανθεκτικούς και ενδεχομένως ευπροσάρμοστους.
Ο νέος της γενιάς Βήτα θα έλεγα ότι θα είναι ένα κράμα τρομερών ψηφιακών δεξιοτήτων, συναισθηματικών προκλήσεων κι απίστευτων δυνατοτήτων. Κι είμαι πεπεισμένη ότι αν τους αφήσουμε τον χώρο και τον χρόνο, θα μάς εκπλήξουν ευχάριστα!
Συντάκτης: Χριστιάνα Δεμέναγα
