Έχεις νιώσει ποτέ ότι το online shopping σε κυνηγάει; Ότι μια απλή ματιά σε ένα e-shop μετατρέπεται σε ψυχολογικό πόλεμο; Καλώς ήρθες στον κόσμο του Shein – και του confirm shaming.
Τι παίζει με το Shein;
Η Shein, η κινέζικη αυτοκρατορία του fast fashion, αυτή που σου πασάρει τα μπλουζάκια των 3 ευρώ και σε φορτώνει ενοχές με το τσουβάλι, βρίσκεται στο στόχαστρο της Ευρωπαϊκής Οργάνωσης Καταναλωτών (BEUC), με οργανώσεις από 21 χώρες, την κατηγορεί για εφαρμογή «σκοτεινών μοτίβων»– πρακτικές που σε σπρώχνουν στην υπερκατανάλωση.
Η BEUC καταγγέλλει ψεύτικους χρονομετρητές, ειδοποιήσεις πανικού τύπου «μένουν 2 κομμάτια» και παιχνίδια όπως «κάνε αγορά 2 προϊόντων για να πάρεις κουπόνι» και ζητά από την ΕΕ να υποχρεώσει τη Shein να αποδείξει την εγκυρότητα των ισχυρισμών της ή να σταματήσει αυτές τις πρακτικές. Η Shein, από την πλευρά της, ισχυρίζεται ότι συνεργάζεται με τις Ευρωπαϊκές Αρχές για τη συμμόρφωση με τη νομοθεσία, αλλά κατηγορεί την BEUC για απροθυμία διαλόγου.
Αυτή η υπόθεση αναδεικνύει την ανάγκη για αυστηρότερο έλεγχο των ψηφιακών πρακτικών των εταιρειών και την προστασία των καταναλωτών από παραπλανητικές τακτικές που εκμεταλλεύονται τις ευάλωτες στιγμές τους. Και μη νομίζεις ότι όλα αυτά είναι θεωρητικά. Όχι. Είναι σχεδιασμένα για να μας χτυπάνε– στο timing που είμαστε πιο τρωτοί. Την ώρα που μπαίνουμε να χαζέψουμε, να ξεχαστούμε ή κάνουμε scrolling αντί για ψυχοθεραπεία. Εκεί μας πιάνουν. Εκεί μας μαρκάρουν. Εκεί μας κυνηγάνε.
Φαντάσου το σκηνικό: Πέταξες δυο φουτεράκια κι ένα παντελόνι στο καλάθι σου. Όχι γιατί έχεις λεφτά να κάψεις –ποιος τα έχει πια;– αλλά γιατί είπες «ας χαζέψω, μπας και βρω κάτι φτηνό να μου φτιάξει τη διάθεση». Και ξαφνικά, η ζωή σε διακόπτει: χτυπάει τηλέφωνο, θυμάσαι το πλυντήριο, πέφτει το Wi-Fi, ή –πιο πιθανό– συνειδητοποιείς ότι τα 28 ευρώ στο checkout είναι ακριβώς ό,τι σου απέμεινε για την εβδομάδα. Οπότε βγαίνεις. Κλείνεις την εφαρμογή και το ξεχνάς. Ή έτσι νομίζεις.
Γιατί τότε ξεκινάει το ψηφιακό κυνήγι μαγισσών:
Push notifications κάθε τρεις και λίγο: «Μήπως ξέχασες κάτι;», «Δεν έχεις πληρώσει την παραγγελία σου!».
Emails που σε κοιτάνε με απογοήτευση: «Το καλάθι σου περιμένει!». Λες και άφησες το παιδί σου νηστικό.
Ψεύτικα countdowns: «Απέμεινε μόνο 1 τεμάχιο στο νούμερό σου!». Σοβαρά; Όλοι θέλουν το ίδιο μπλουζάκι σε μέγεθος M;
Αυτό δεν είναι shopping. Είναι ψυχολογικός εκβιασμός με UX design και AI που ξέρει πότε νιώθεις κούραση, μοναξιά, ή απλά βαριέσαι. Σου σερβίρουν ένα «μόνο για σήμερα», ένα «σε σκεφτόμασταν», και νομίζεις ότι κάποιος νοιάζεται. Spoiler: Δε νοιάζονται. Σου πουλάνε την ψευδαίσθηση φροντίδας.
Confirm Shaming: Η παγίδα των ενοχών
Το λένε confirm shaming. Εγώ το λέω: «Σε κάνουν να νιώθεις σκουπίδι επειδή δεν αγόρασες». Γιατί εκεί ποντάρουν: να πιστέψεις ότι είσαι τσιγκούνης, ανεύθυνος, λίγος, αν δεν πατήσεις «Ολοκλήρωση παραγγελίας». Ότι χαλάς το φενγκ σούι του καλαθιού σου και αποτυγχάνεις σαν καταναλωτικό ον. Και το χειρότερο; Δεν το κάνουν μόνο για να αγοράσεις. Το κάνουν για να σπάσεις. Να πεις: «Έλα μωρέ, 12 ευρώ είναι, θα κόψω από αλλού». Και να κόψεις. Από το ρεύμα, από τη βενζίνη, από την έξοδο με φίλους, από την αξιοπρέπειά σου. Γιατί το app στο λέει ξεκάθαρα: «Αν δεν ψωνίσεις, κάτι δεν πάει καλά με σένα».
Το έχω ζήσει, όπως κι εσύ. Είναι το παλιό κόλπο του χειριστικού φίλου που σε κάνει να νιώθεις άσχημα αν δεν κάνεις αυτό που θέλει, μόνο που εδώ γίνεται μέσω data tracking και push notifications.
Αν έφτασες ως εδώ, κράτα το εξής:
Η αξία σου δε μετριέται σε κουπόνια και free shipping.
Το καλάθι σου δεν είναι χειροπέδες.
Κι η ελευθερία σου είναι να το αδειάσεις χωρίς ενοχές.
Συντάκτης: Κρίστη Σταθοπούλου
