Συνήθως όταν σκεφτόμαστε τη δυναμική μεταξύ αδερφών φανταζόμαστε το μεγαλύτερο παιδί ως εκείνο που προστατεύει, καθοδηγεί και κατά κάποιον τρόπο αναλαμβάνει ρόλο δεύτερου γονιού. Η εικόνα αυτή είναι τόσο κοινή τόσο βαθιά ριζωμένη στη σκέψη μας, που μας φαίνεται αυτονόητη. Άλλωστε, ο μεγαλύτερος έχει ζήσει περισσότερα έχει προλάβει να προπορευτεί να δοκιμάσει να μάθει κι έτσι υποτίθεται πως είναι αυτός που θα στηρίξει το μικρότερο. Όμως η ζωή δεν είναι πάντα έτσι απλή. Δε λειτουργεί πάντα με βάση το ποιος γεννήθηκε πρώτος ή ποιος φαίνεται πιο ώριμος από έξω. Υπάρχουν περιπτώσεις -πολλές περισσότερες απ’ όσες νομίζουμε- όπου οι ρόλοι αντιστρέφονται. Κι εκεί που περιμένει κανείς το μικρότερο παιδί να ζητά καθοδήγηση να ζητά προστασία, εκείνο γίνεται πηγή σταθερότητας τρυφερότητας και φροντίδας. Γίνεται αυτό που δεν είναι ονομαστικά. Ένας δεύτερος γονιός.
Συχνά αυτό δε φαίνεται από την αρχή. Συμβαίνει σταδιακά μέσα από τις δυσκολίες της οικογένειας μέσα από τις σιωπές τις απουσίες ή τα βάρη που έπεσαν πολύ νωρίς στους ώμους των παιδιών. Μπορεί οι γονείς να ήταν σωματικά παρόντες αλλά συναισθηματικά απόντες. Μπορεί να υπήρχαν συγκρούσεις κακουχίες ή μεγάλες απώλειες. Μπορεί να υπήρξαν λάθη που στάθηκαν ικανά να συνθλίψουν κάθε τύπου συναίσθημα.Ή απλά ο χαρακτήρας του ενός παιδιού να ήταν πιο ευάλωτος πιο εσωστρεφής πιο εύθραυστος. Και τότε αυτό το μικρότερο παιδί που όλοι θα περίμεναν να προστατεύεται σιγά σιγά αναλαμβάνει τον ρόλο του προστάτη.
Γίνεται εκείνο που ακούει χωρίς να διακόπτει. Που παρατηρεί χωρίς να κρίνει. Που αντιλαμβάνεται μικρές αλλαγές στη διάθεση του άλλου και προλαβαίνει πριν χρειαστεί να ζητηθεί βοήθεια. Είναι εκείνο το παιδί που μεγαλώνει πιο γρήγορα απ’ ότι του αναλογεί. Που παραιτείται από το δικό του παιδικό δικαίωμα να είναι φροντισμένο για να φροντίσει. Που βάζει στην άκρη τα δικά του συναισθήματα τις δικές του ανάγκες γιατί καταλαβαίνει πως το αδερφάκι του ναι το μεγαλύτερο το χρειάζεται. Αυτό το φαινόμενο δεν είναι σπάνιο. Είναι απλώς αθέατο. Δεν καταγράφεται. Δε συζητιέται ανοιχτά. Συχνά ούτε τα ίδια τα αδέρφια δεν το συνειδητοποιούν.
Το μικρότερο παιδί δε λέει ποτέ «είμαι ο γονιός σου». Απλώς είναι εκεί. Στα δύσκολα. Στις σιωπές. Στην κατάρρευση. Στην αδυναμία. Στην κρίση. Και κυρίως είναι εκεί με έναν τρόπο που δε δημιουργεί ενοχές. Δεν κάνει τον άλλον να νιώθει μικρός. Δε ζητά ανταπόδοση. Δε διεκδικεί. Η σχέση αυτή είναι ίσως μία από τις πιο βαθιές και πολύπλοκες μορφές αγάπης. Γιατί εμπεριέχει θυσία ανιδιοτέλεια ενσυναίσθηση. Δε βασίζεται στην ηλικία ούτε στις υποχρεώσεις που επιβάλλει ο ρόλος του μεγάλου ή του μικρού. Βασίζεται σε κάτι πολύ πιο ουσιαστικό. Στη βαθιά κατανόηση και στην αίσθηση της ευθύνης που γεννιέται από την αγάπη. Μπορεί το μικρότερο παιδί να έγινε αυτός ο άνθρωπος από ανάγκη. Μπορεί να κουβαλάει μέσα του θλίψη κούραση ακόμη και ένα αίσθημα αδικίας. Αλλά πολύ συχνά αυτό το παιδί δε μετανιώνει. Γιατί βλέπει πως η παρουσία του βοήθησε το μεγαλύτερο αδερφό ή αδερφή να σταθεί στα πόδια του. Και αυτό με έναν τρόπο μαγικό φέρνει παρηγοριά. Φέρνει νόημα.
Αν ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στις οικογενειακές ιστορίες γύρω μας θα δούμε τέτοια παραδείγματα παντού. Μικρότερα αδέρφια που στήριξαν μεγαλύτερα. Που ανέλαβαν ρόλους που δεν τους αντιστοιχούσαν. Που έγιναν γονείς χωρίς να τους το ζητήσει κανείς μόνο και μόνο επειδή ένιωσαν ότι πρέπει. Και αυτό είναι κάτι που αξίζει να τιμάται. Όχι για τη θυσία αλλά για τη δύναμη την τρυφερότητα και την ψυχική ωριμότητα που κρύβεται πίσω από αυτήν. Είναι η απόδειξη ότι οι δεσμοί αίματος δεν ορίζονται μόνο από το ποιος ήρθε πρώτος στον κόσμο αλλά από το ποιος στάθηκε αληθινά δίπλα στον άλλον όταν όλα τα υπόλοιπα έλειπαν. Γιατί στο τέλος το ποιος είναι μεγάλος δεν το καθορίζει η ηλικία το καθορίζει η ψυχή.
Έτσι λοιπόν, αν με ρωτάς, θα σου πω πως δεν υπάρχει τίποτα πιο σημαντικό σε αυτό τον κόσμο από το να έχεις στη ζωή σου εκείνο το αδερφάκι που έχει για σένα πάντα μια θέση μέσα του. Που μεγαλώνει και χωρίς να στο πει ευθέως θέλει να είσαι εκεί στις ευχές πριν σβήσει την τούρτα του. Γι’ αυτό να τα αγαπάτε και να είστε πάντα εκεί ακόμα και αν ήταν πολλές οι φορές που δεν ήσασταν όταν πραγματικά σας χρειάστηκαν. Να τους εύχεστε ολόψυχα «χρόνια πολλά» δείχνοντας την αγάπη που κάποτε στερήθηκαν χωρίς πολλά πολλά. Μαζί με μια αγκαλιά, είναι η καλύτερη πράξη αγάπης στον δεύτερο γονιό μας.
Συντάκτης: Ηλιάννα Βασιλείου
