Σύνδρομο Cyrano: Όταν φοβάσαι να διεκδικήσεις την αγάπη λόγω "ασχήμιας"

Μπορεί άραγε κάποιος να αγαπά βαθιά, αληθινά, να είναι έτοιμος να δώσει τα πάντα για τον έρωτα και ταυτόχρονα να αρνείται την οποιαδήποτε πιθανότητα να αγαπηθεί; Το λεγόμενο “σύνδρομο Cyrano”, αν και δεν είναι επίσημος όρος της ψυχοπαθολογίας, αποτελεί ένα ψυχολογικό και υπαρξιακό φαινόμενο που εκφράζει έναν βαθύ εσωτερικό διχασμό: Την ανάγκη του ατόμου για αγάπη και εγγύτητα και την ταυτόχρονη πεποίθηση ότι δεν αξίζει να την έχει.

Πήρε το όνομά του από το έργο “Cyrano de Bergerac” του Γάλλου συγγραφέα Edmond Rostand. Στο έργο αυτό, ο Cyrano είναι ένας πολύ ρομαντικός, ευφυής και γενναίος άνδρας που ερωτεύεται την ξαδέρφη του Ρωξάνη. Επειδή όμως έχει πολύ μεγάλη μύτη, θεωρεί πως εκείνη δεν πρόκειται ποτέ να τον κοιτάξει και κρατά τον έρωτά του κρυφό. Εκείνη ερωτεύεται με έναν πολύ γοητευτικό στρατιώτη, τον Κριστιάν, ο οποίος όμως δυσκολεύεται να εκφραστεί με λόγια. Έτσι ο Cyrano, προσπαθώντας να βγάλει από μέσα του όσα νιώθει βοηθάει τον Κριστιάν να γράφει ερωτικά γράμματα στη Ρωξάνη. Στην ουσία τα γράφει ο ίδιος και η κοπέλα χωρίς να το ξέρει μαγεύεται από τα όμορφα λόγια του ίδιου του Cyrano.

Μέσα από αυτό το θεατρικό θίγονται θέματα όπως η αυτοπεποίθηση, η ανασφάλεια, η εμμονή σε κάτι φαινομενικά άσχημο, ενώ εξυμνείται η ποίηση, ο λόγος και ο αληθινός έρωτας.

Το ίδιο μοτίβο βλέπουμε και στην ταινία Roxanne (1987), μια σύγχρονη εκδοχή του έργου, όπου ο πρωταγωνιστής –ένας έξυπνος αλλά ανασφαλής άνδρας λόγω της εξωτερικής του εμφάνισης– κρύβεται πίσω από τα λόγια άλλου για να εκφράσει τον έρωτά του.

Αυτά τα θέματα δυστυχώς, είναι διαχρονικά. Δεν είναι λίγοι εκείνοι οι οποίοι, αισθάνονται βαθιά ανασφαλείς για κάποιο τους χαρακτηριστικό και ντρέπονται να φλερτάρουν ή να διεκδικήσουν τον έρωτα. Θεωρούν πως δεν είναι άξιοι. Φοβούνται την απόρριψη, τη γελοιοποίηση, το «όχι», κι έτσι επιλέγουν να σωπάσουν, ακόμα κι αν έχουν τόσα να πουν. Δεν είναι παράλογο, αν το σκεφτεί κανείς. Ειδικά σε μια εποχή που δίνεται τόση μεγάλη βαρύτητα στην εξωτερική εμφάνιση και ευτελίζονται αρετές όπως η καλοσύνη, η αφοσίωση, η γενναιοδωρία, η ευφυία.

Ιδιαίτερα δε, με την έκταση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το φαινόμενο εντείνεται. Όλα έχουν γίνει εικόνα, στην οποία προσπαθούμε διακαώς να μοιάσουμε για να πάρουμε λίγη αξία. Έχουμε ξεχάσει πως είμαστε άνθρωποι, ο καθένας ξεχωριστός και μοναδικός και παλεύουμε να γίνουμε όλοι ίδιοι. Το τέλειο σώμα, το τέλειο πρόσωπο, τα άψογα μαλλιά, το φοβερό στυλ. Αν σε κάτι νιώσουμε ότι υστερούμε, η αυτοπεποίθησή μας συνθλίβεται και ξαφνικά όλη μας η αξία γυρνάει γύρω από αυτό το ένα “μειονέκτημα”.

Για αυτό και το “σύνδρομο Cyrano” ακόμη και αν δεν αποτελεί επίσημη διάγνωση, εμφανίζεται όλο και περισσότερο. Όπως, με το φαινόμενο του catfishing, όπου ένα άτομο –συνήθως ανασφαλές– επιδιώκει να φλερτάρει μέσω μιας άλλης ταυτότητας, ψεύτικης. Χρησιμοποιεί τη φωτογραφία ενός πιο ελκυστικού ατόμου -για τα δεδομένα του-και παριστάνει ότι είναι κάποιος άλλος.

Θέλει να εκφραστεί, να αγαπήσει, αλλά φοβάται πως αν φανερώσει το αληθινό του πρόσωπο, δε θα τον ακούσει κανείς. Κι έτσι καταφεύγει στη χρήση μιας “μάσκας”. Σύμφωνα μάλιστα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Psychology Today το 2022, περίπου 1 στους 3 ανθρώπους που υιοθετούν ψεύτικη ταυτότητα στο διαδίκτυο δεν το κάνουν για εξαπάτηση ή οικονομικό όφελος, αλλά επειδή πιστεύουν ότι η πραγματική τους εμφάνιση δεν είναι αρκετή για να αγαπηθούν. Πίσω από την παραπλάνηση, δεν κρύβεται πάντα κακία. Κρύβεται ο φόβος ότι «όπως είμαι, δεν αξίζω να με δεις, να με διαλέξεις, να με αγαπήσεις».

Μια πιο σκοτεινή εκδοχή του φαινομένου συναντάμε και στη σειρά You (Netflix), όπου ο πρωταγωνιστής υιοθετεί μια φροντισμένη, ψεύτικη εικόνα, πιστεύοντας πως μόνο έτσι θα μπορέσει να αγαπηθεί. Παρά το παθολογικό πλαίσιο της σειράς, ο φόβος πίσω από τη μάσκα παραμένει γνώριμος: πως ο αυθεντικός εαυτός δεν είναι αρκετός.

Πέραν όμως του catfishing, υπάρχουν και άτομα που κάνουν ακριβώς αυτό που έκανε ο Cyrano. Ενώ αισθάνονται έλξη για κάποιο πρόσωπο, δεν του μιλούν. Αν τύχει, όμως κάποιος γνωστός ή φίλος να ενδιαφερθεί για το ίδιο άτομο σπεύδουν να βοηθήσουν. Του λένε τι να γράψει, πώς να κάνει τη σωστή προσέγγιση, προκειμένου να αντλήσουν κάτι από αυτό. Ταυτίζονται και έχουν την αίσθηση ότι μέσω ενός τρίτου θα ζήσουν έστω και φαντασιακά αυτό που δεν τολμούν να διεκδικήσουν. Πως αν το άτομο του ενδιαφέροντος ερωτευτεί τελικά τον φίλο τους, μέσω των δικών τους λέξεων, τότε θα έχουν κι εκείνοι με έναν έμμεσο τρόπο αγαπηθεί.

Στην πραγματικότητα όλο αυτό τους βάζει σε έναν φαύλο κύκλο ανασφάλειας. Επιβεβαιώνουν στον εαυτό τους τον φόβο τους και χάνουν έτσι κάθε ευκαιρία στην αγάπη και τον έρωτα.

Το πιο τραγικό, λοιπόν, με τον Cyrano δεν είναι ότι δεν αγαπήθηκε. Είναι ότι δεν τόλμησε να φανερωθεί. Όμως, η αλήθεια είναι μία: είμαστε αυτό που είμαστε. Και αυτό αρκεί για να αγαπηθούμε.