Στην Κοΐμπρα της Πορτογαλίας υπάρχει μια βιβλιοθήκη που θα μπορούσε να είναι σκηνικό ταινίας του Τιμ Μπάρτον— μόνο που εδώ, όλα είναι αληθινά. Νυχτερίδες είναι οι πραγματικοί βιβλιοθηκονόμοι –ή, τουλάχιστον, οι πιο αφοσιωμένοι στην αποστολή τους: να προστατεύουν τα βιβλία από έντομα, σκόρους και ό,τι άλλο έχει την ατυχία να έχει στο διαιτολόγιο του τα βιβλία. Η ιδέα ότι νυχτερίδες και σπάνια χειρόγραφα μπορούν να συνυπάρξουν ακούγεται παράδοξη, αλλά στην Joanina η σχέση αυτή είναι αποτέλεσμα εμπειρίας αιώνων.
Την ημέρα οι επισκέπτες μπορούν να περιηγηθούν ανάμεσα στους αρχαίους τόμους και στα χειρόγραφα με “τη νυχτερινή βάρδια” να κοιμάται ανάποδα πίσω από βαριά, παραμορφωμένα ράφια. Τη νύχτα, ο χώρος μετατρέπεται σε κάτι ανάμεσα σε goth ταινία και χαλαρό after-party για τους φτερωτούς φύλακες. Οι νυχτερίδες μπαίνουν, κάνουν τη δουλειά τους και αποχωρούν σαν καλοί επαγγελματίες– αφήνοντας πίσω τους μόνο ένα “δωράκι” που αναλαμβάνει το συνεργείο καθαρισμού το επόμενο πρωί. Με αυτόν τον τρόπο λειτουργούν ως ένα φυσικό και οικολογικό σύστημα καταπολέμησης παρασίτων, βοηθώντας μακροπρόθεσμα στη διατήρηση της μεγάλης συλλογής πολιτισμικής κληρονομιάς.
Οι νυχτερίδες δεν είναι απλώς μέσο απεντόμωσης. Είναι κομμάτι της ατμόσφαιρας. Όταν βρίσκεσαι σε μια αίθουσα γεμάτη με τόμους του 18ου αιώνα και ξαφνικά ακούς ένα “φρουπ” πάνω από το κεφάλι σου, δε σκέφτεσαι “Α, έντομο.” Σκέφτεσαι “Ω Θεέ μου, μήπως ανοίξει τώρα μια μυστική πόρτα και βγει ο Δράκουλας να μου διαβάσει “Ρωμαίο και Ιουλιέτα;”. Στην πράξη, η συνεργασία είναι απλή: οι άνθρωποι κρατούν τα βιβλία καθαρά από σκόνη, οι νυχτερίδες τα κρατούν καθαρά από έντομα. Τα βιβλία παραμένουν σε άριστη κατάσταση, και η βιβλιοθήκη δε χρειάζεται να χρησιμοποιεί τοξικά εντομοκτόνα. Περιβαλλοντικά φιλικό; Τσεκ. Αποτελεσματικό; Διπλό τσεκ. Λίγο τρομακτικό αν βρεθείς εκεί μόνος στις 2 το πρωί; Τριπλό τσεκ.
Η βιβλιοθήκη μάλιστα έχει εξελιχθεί σε τουριστικό αξιοθέατο: υπάρχουν επισκέπτες που πηγαίνουν μόνο για να δουν “τη βιβλιοθήκη με τις νυχτερίδες” και να πουν στους φίλους τους πως εκεί βρήκαν το πρώτο ζωντανό, το πιο αποτελεσματικό και οικολογικό πρόγραμμα απεντόμωσης — και μάλιστα λειτουργεί δωρεάν, 24/7.
Μερικοί προσπαθούν να φωτογραφίσουν τους “σωματοφύλακες των βιβλίων” εν δράσει, πράγμα που είναι σχεδόν αδύνατο— είναι σαν να προσπαθείς να τραβήξεις selfie με τον Flash. Αν σκέφτεστε να πάτε, να ξέρετε: οι νυχτερίδες δεν είναι μέρος επίσημης ξενάγησης. Είναι εκεί, αλλά δεν κάνουν meet-and-greet. Η καλύτερη πιθανότητα να τις δείτε είναι να καθίσετε πολύ αργά στη βιβλιοθήκη, με ένα βιβλίο και ένα φλιτζάνι καφέ, και να περιμένετε. Κάποια στιγμή, θα νιώσετε ένα αδιόρατο αεράκι και θα πείτε μέσα σας: “Ήρθε η νυχτερινή βάρδια”.
Υπάρχει μια ποιητική δικαιοσύνη σε αυτό. Οι νυχτερίδες, που για αιώνες θεωρούνταν σκοτεινά, τρομακτικά πλάσματα, εδώ έχουν ρόλο ηρώων. Δεν είναι τέρατα των ταινιών τρόμου— είναι οι αθόρυβοι βιβλιοφύλακες που δεν αφήνουν κανένα σκόρο να αγγίξει τα μικροσκοπικά του δόντια πάνω στα βιβλία υψίστης σημασίας που διατίθενται ανάμεσα στα ράφια.
Η Βιβλιοθήκη Joanina αποδεικνύει ότι μερικές φορές η φύση ξέρει καλύτερα από την τεχνολογία. Γιατί να πληρώνεις χημικά και παγίδες όταν μπορείς να έχεις έναν στρατό φτερωτών bodyguards που εργάζονται με πάθος (και από πείνα); Έτσι, στην Joanina, οι πραγματικοί ήρωες πετούν αθόρυβα μέσα στη μαύρη στολή που τους έδωσε η φύση. Είναι το μοναδικό μέρος που μπορείς να τραγουδήσεις “Μια νυχτερίδα στη σκεπή φιλάει το σπιτικό μου” και να κυριολεκτείς. Γιατί τελικά, ποιος χρειάζεται συναγερμό, όταν έχει ζωντανό Bat-Signal πίσω από τα ράφια;
Συντάκτης: Μαρίνα Παναγοπούλου
