Τι είναι η καταστροφολογία και πώς να κουμαντάρεις ένα μυαλό σε πανικό

Ο ανθρώπινος νους καλπάζει, και μπορεί να δημιουργήσει απίθανες ιστορίες, σενάρια για Όσκαρ που μας ξυπνούν κάθε λογής όμορφα και έντονα συναισθήματα όπως επίσης και φρικιαστικές πράξεις που βλέπουμε σε θρίλερ και κρυβόμαστε πίσω από μαξιλάρια γιατί δεν αντέχουμε να δούμε τις σκηνές. Και οκ, μπορεί να μην είμαστε όλοι σαν τον Eric Roth ή τον Stephen King αλλά στο ενδεχόμενο μιας κατάστασης που μπορεί να συμβεί και μας απασχολεί, ή μια συγκεκριμένη κατάσταση η οποία μας αγχώνει ή μας τρομάζει, δεν έχουμε λίγο πολύ όλοι μας κάνει σκέψεις για το πώς θα το αντιμετωπίζαμε ή ποια είναι τα πιθανά σενάρια;

Η πλειονότητα των ανθρώπων θα αρκεστεί στο να προσπαθήσει να μαντέψει τι θα συμβεί στην εκάστοτε συνθήκη που απασχολεί τον καθένα, θα σκεφτεί ένα σχέδιο δράσης ή μια απάντηση που θα ήθελε να δώσει οπωσδήποτε οπότε την προσχεδιάζει, και απλά θα συνεχίσει τη ζωή του μέχρι και αν χρειαστεί να χρησιμοποιήσει το μικρό του σενάριο. Για παράδειγμα, σε έναν αθώο καβγά με τον σύντροφό σου γιατί έκανες κάτι και ήξερες πως θα του δημιουργούσε νεύρα, ετοιμάζεις τη γραμμή υπεράσπισής σου και προσπαθείς να μαντέψεις τις ερωτήσεις του για να έχεις τις κατάλληλες όλο νάζι απαντήσεις. Βέβαια υπάρχει και η πιθανότητα να μην ξεγλιστρήσεις και να χρειαστεί να τον περάσεις τον καβγά, αλλά δε θα σε κρατήσει και ξάγρυπνο αυτή η πιθανότητα.

Υπάρχει όμως ένα κομμάτι ανθρώπων που υπεραναλύουν κάθε ενδεχόμενο, προσπαθούν να φανταστούν κάθε οπτική και καταλήγουν να δημιουργούν στο μυαλό τους μια καταστροφική συνέπεια μιας κατάστασης η οποία αρχικά έδειχνε αμελητέα και εν τέλει τους φαίνεται τόσο αληθινή που γεννά άγχος και φόβο επηρεάζοντας σημαντικά την καθημερινότητά τους, με άλλα λόγια, καταστροφολογούν.

Η τάση catastrophizing είναι στην ουσία τρόπος σκέψης κατά τον οποίο το χειρότερο δυνατό σενάριο υπερμεγενθύνεται στο μυαλό του ατόμου, διαστρεβλώνοντας την πραγματικότητα με δραματικό τρόπο, τόσο ώστε να τον κάνει να χάσει τον έλεγχο θεωρώντας πως είναι ανίκανος να την αντιμετωπίσει, κάτι το οποίο φυσικά δημιουργεί στρες και ένταση, συναισθήματα που μπορεί να οδηγήσουν σε κρίσεις πανικού, κατάθλιψη ή ακόμα και ψυχοσωματικούς πόνους.

Η καταστροφολογία δεν είναι κάποια κληρονομική πάθηση ή κάποια βαριάς μορφής ψυχολογική ασθένεια. Συνήθως έχει ρίζες από την παιδική ηλικία, όπου για παράδειγμα οι προειδοποιήσεις των γονιών ότι δε μιλάμε σε ξένους γιατί μπορεί να μας απαγάγουν, μεταφράστηκαν λάθος από τον εγκέφαλο, ή ένα τραυματικό γεγονός που μας σημάδεψε και υποσυνείδητα μας έκανε να το αποφεύγουμε με κάθε κόστος ακόμα και αν είναι πολύ μικρές οι πιθανότητες να συμβεί, ένας διαστρεβλωμένος μηχανισμός άμυνας.

Ο τρόπος αντιμετώπισής της είναι κυρίως ατομικός. Φυσικά ο ψυχολόγος πάντα θα βοηθήσει σε μια τέτοια κατάσταση, όμως αν το πρόβλημα δεν είναι τόσο έντονο, τότε υπάρχουν τρόποι διαχείρισης της καταστροφολογίας.

Αρχικά η αμφισβήτηση του χειρότερου σεναρίου, ας πούμε πόσο πιθανό είναι να συμβεί το χειρότερο; Η συνειδητοποίηση ότι είναι σχεδόν απίθανο, είναι μια θετική σκέψη που μπορεί να καταπολεμήσει τις αρνητικές και να κατευνάσει το άγχος και τον φόβο. Το επόμενο βήμα είναι μια πιο ρεαλιστική διατύπωση του προβλήματος και της λύσης αυτού, το οποίο θα δώσει την αυτοπεποίθηση πως είναι κάτι που λύνεται. Επίσης σε στιγμές άγχους, υπάρχουν τεχνικές χαλάρωσης και αναπνοές που βοηθούν τον εγκέφαλο να ηρεμήσει, ή ακόμα και η σωματική άσκηση για να χαλαρώσει και το σώμα και ο νους. Τέλος μια πιο straight αντιμετώπιση είναι η σταδιακή έκθεση στο χειρότερο σενάριο, η ψύχραιμη αντιμετώπιση ενός ενδεχομένου που τρομάζει, αναλύοντας βήμα-βήμα τα γεγονότα και βρίσκοντας λύσεις με θετικό πρόσημο.

Σε κάθε περίπτωση, βρες αυτό με το οποίο θα νιώσεις εσύ καλύτερα κι ανάλαβε δράση. Η ζωή είναι πολύ μικρή για να την περνάς με ΑΝ, κλεισμένος σε ένα καβούκι περιμένοντας τα χειρότερα.