Έχετε ποτέ γνωρίσει κάποιον άνθρωπο που μοιάζει άδειος συναισθηματικά; Πού δε συγκινείται ούτε από τα δάκρυα, ούτε από τη χαρά των άλλων; Κάποιον που λειτουργεί σαν να μην μπορεί -ή να μη θέλει- να νιώσει πραγματικά; Ίσως τότε να έχετε έρθει αντιμέτωποι με έναν άνθρωπο που πάσχει από το ψυχολογικό σύνδρομο -διαταραχή Callous- Unemotional (CU) Traits ή αλλιώς “ασπλαχνία” (ένα σύνολο χαρακτηριστικών που σχετίζονται με την έλλειψη ενσυναίσθησης, ενοχής και ανταπόκρισης στα συναισθήματα).
Τα CU χαρακτηριστικά δε χαρακτηρίζονται από μια απλή «ψυχρότητα». Αντιθέτως, πρόκειται για μια βαθύτερη δυσκολία στο να κατανοήσει και να ανταποκριθεί κανείς στα συναισθήματα των άλλων.
Τα πιο συνηθισμένα σημάδια τής διαταραχής περιλαμβάνουν:
1. Αδιαφορία για τα συναισθήματα των άλλων (οι άνθρωποι που πάσχουν από τη διαταραχή δεν αντιλαμβάνονται ή δεν τους αγγίζει η θλίψη, ο θυμός ή η χαρά των γύρω τους, ακόμη και των πολύ κοντινών τους).
2. Έλλειψη ενοχής ή μεταμέλειας (ακόμα κι όταν προκαλούν βαθύ πόνο).
3. Ρηχό ή ανύπαρκτο συναίσθημα (χαμόγελα χωρίς βάθος, λόγια δίχως συναίσθημα, που υπαγορεύονται από μια ψυχρή και κυνική λογική).
4. Αδιαφορία για την απόδοση ή τις υποχρεώσεις τους (είτε στον εργασιακό χώρο είτε στο σπίτι).
5. Αναλγησία – αδιαφορία (συχνά αγνοούν ακόμα και βασικές πράξεις και εκδηλώσεις φροντίδας και τρυφερότητας).
6. Αδυναμία να διδαχθούν μέσω της εμπειρίας και των συνεπειών που είχαν οι πράξεις τους στο παρελθόν.
Πώς επηρεάζει όμως την καθημερινότητα η συγκεκριμένη διαταραχή;
Οι σχέσεις με άτομα που φέρουν αυτά τα χαρακτηριστικά είναι συχνά μονόπλευρες και συναισθηματικά εξουθενωτικές. Μια μητέρα μπορεί να αισθάνεται πως το παιδί της δεν τη «νιώθει», δεν την αγαπά. Ένας σύντροφος μπορεί να βιώνει απόρριψη ή ψυχρότητα χωρίς κανέναν προφανή λόγο. Στον επαγγελματικό χώρο, μπορεί να παρατηρείται ανευθυνότητα ή αδιαφορία τού ατόμου για οποιαδήποτε υγιή συνεργασία.
Σε πολλές περιπτώσεις, τα CU χαρακτηριστικά εμφανίζονται ήδη από την παιδική ηλικία (συνδέονται με διαταραχές διαγωγής και μελλοντικά με πιο σοβαρές αντικοινωνικές συμπεριφορές). Οι αιτίες εμφάνισης τού συνδρόμου έχουν να κάνουν τόσο με γονιδιακά- κληρονομικά χαρακτηριστικά, όσο και με τις συνθήκες διαβίωσης και τις εμπειρίες ενός ατόμου. Σημαντικό είναι να τονίσουμε πως δε σημαίνει απαραίτητα ότι όποιος παρουσιάζει αυτά τα χαρακτηριστικά θα εξελιχθεί σε ένα άτομο με προβληματική, ψυχρή και παραβατική προσωπικότητα.
Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε έναν άνθρωπο με τη συγκεκριμένη διαταραχή;
Η αντιμετώπιση είναι εφικτή, αλλά απαιτεί ειδική προσέγγιση:
1. Έγκαιρη αναγνώριση: Η διάγνωση από ειδικό ψυχικής υγείας είναι το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα, αν υποψιάζεστε πως κάποιος κοντινός σας πάσχει από το σύνδρομο.
2. Στοχευμένη ψυχοθεραπεία: Υπάρχουν δομημένα προγράμματα που εκπαιδεύουν το άτομο να αναγνωρίζει τα συναισθήματα τα δικά του και των άλλων και να χτίζει σταδιακά και συνειδητά την ενσυναίσθηση.
3. Οικογενειακή υποστήριξη: Οι σχέσεις με τα κοντινά πρόσωπα χρειάζονται εκπαίδευση στην υπομονή, τη σταθερότητα και την κατανόηση, ώστε να μην οδηγούνται όσοι σχετίζονται στενά με τον CU ασθενή σε συναισθηματική εξάντληση.
4. Σχολική / επαγγελματική παρέμβαση: Η καθοδήγηση μέσα σε δομημένο πλαίσιο με σαφή όρια είναι σημαντική, ειδικά για τα παιδιά και τους εφήβους.
Τι πρέπει να θυμόμαστε:
Τα Callous-Unemotional Traits δε σημαίνουν ότι κάποιος είναι “κακός άνθρωπος”. Αντιπροσωπεύουν έναν διαφορετικό (και συχνά δύσκολο και ελλειμματικό) τρόπο επεξεργασίας των συναισθημάτων. Με έγκαιρη και σωστή παρέμβαση, μπορεί να χτιστεί μια πιο λειτουργική καθημερινότητα τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για τους ανθρώπους γύρω του.
Τι γίνεται όμως, όταν ο ίδιος ο σύντροφός σου μοιάζει συναισθηματικά άδειος; Ένας σύντομος οδηγός, για να αγαπήσεις κάποιον με CU χαρακτηριστικά. Το να βρίσκεσαι σε ερωτική σχέση με ένα άτομο που εμφανίζει Callous – Unemotional χαρακτηριστικά δεν είναι απλώς δύσκολο, είναι, συνηθέστατα, ψυχικά εξαντλητικό. Η απουσία τρυφερότητας, η απάθεια μπροστά στη χαρά, τον θυμό ή τον πόνο σου, και η αίσθηση ότι βρίσκεσαι μόνος σου μέσα στη σχέση, μπορεί να σε κάνουν να αμφισβητείς τον εαυτό σου, την υγεία των συναισθημάτων σου, ακόμα και την αξία σου ως σύντροφος.
Αν αναγνωρίζεις κάτι από τα παρακάτω, ίσως ήρθε η ώρα να επαναπροσδιορίσεις τη δυναμική και τον χαρακτήρα τής σχέσης σου:
-Αναρωτιέσαι συνεχώς τι έκανες λάθος, επειδή η άλλη πλευρά δείχνει απόμακρη.
-Δε θυμάσαι πότε ήταν η τελευταία φορά που ένιωσες συναισθηματική εγγύτητα, τρυφερότητα και ενδιαφέρον από τον σύντροφό σου.
-Ο σύντροφός σου αντιδρά ψυχρά ή αμήχανα όταν κλαις, πονάς ή θυμώνεις.
-Ακόμα κι όταν του ζητάς βοήθεια, νιώθεις ότι δε σε “βλέπει” πραγματικά.
Τι μπορείς να κάνεις για να βοηθήσεις τη σχέση σας και τον εαυτό σου:
-Απομάκρυνε την ενοχή (Δε φταις εσύ, αν ο σύντροφός σου δυσκολεύεται να συνδεθεί συναισθηματικά. Η έλλειψη ενσυναίσθησης είναι μέρος του ψυχολογικού του προφίλ και όχι αντανάκλαση της αξίας σου).
-Θέσε σαφή όρια (Τα άτομα με CU χαρακτηριστικά συχνά δεν αντιλαμβάνονται πότε πληγώνουν τους άλλους. Μίλησε ξεκάθαρα. Πες, για παράδειγμα: “Αν με αγνοείς όταν πονάω, νιώθω μόνη. Αυτό δεν μπορώ να το δεχτώ”).
-Μην περιμένεις αλλαγή χωρίς επαγγελματική βοήθεια (Οι αλλαγές σε τόσο βαθιά συναισθηματικά μοτίβα απαιτούν επαγγελματική παρέμβαση. Η θεραπεία είναι απαραίτητη και δεν είναι κάτι που μπορείς να προσφέρεις εσύ μόνος σου, όσο και αν αγαπάς τον σύντροφό σου και όσο καλές και αν είναι οι προθέσεις σου).
-Φρόντισε εσένα (Όταν ζεις δίπλα σε κάποιον που δυσκολεύεται να αγαπήσει, μπορεί να ξεχάσεις με τον καιρό να αγαπάς τον εαυτό σου. Αναζήτησε τους δικούς σου συμμάχους: φίλους, συγγενείς θεραπευτή, ομάδες στήριξης).
-Μην εγκλωβίζεσαι στον ρόλο του σωτήρα (Όσο κι αν τον αγαπάς έναν άλλον άνθρωπο, δεν μπορείς να τον θεραπεύσεις ούτε να τον «σώσεις», αν εκείνος πρώτα δεν έχει τη διάθεση να θεραπευτεί. Και αν μένεις πλάι του μόνο από ελπίδα πως κάτι θα αλλάξει αλλά χωρίς ανταπόκριση, πρέπει μάλλον να σκεφτείς αν αυτή η σχέση σε γεμίζει ή αν, αντίθετα, σε εξαντλεί).
Η αγάπη δεν είναι αρκετή, όταν ο άλλος δεν μπορεί να τη νιώσει. Όταν δεν την έχει γνωρίσει στην παιδική του ηλικία, από τους ανθρώπους που έπρεπε να του τη διδάξουν. Όπως λέει ο Erich Fromm, η αγάπη δεν είναι συναίσθημα, αλλά τέχνη που διδάσκεται. Είτε την έχει διδαχτεί κάποιος και είναι σε θέση έπειτα να την εξασκήσει, είτε όχι.
Εσύ όμως μπορείς να αγαπήσεις τον εαυτό σου αρκετά ώστε να επιλέξεις τι σου αξίζει και από τι πρέπει ίσως να απομακρυνθείς.
Συντάκτης: Πετράννα Ανθεαράκη
