Η τέχνη, από την αρχαιότητα, υπήρξε πηγή ζωντάνιας για την ψυχή και τροφή για τον ανθρώπινο νου. Δεν είναι απλώς κάτι όμορφο για να κοιτάς, είναι ένας τρόπος να πεις όλα όσα δε χωράνε σε λέξεις. Ένα έργο τέχνης, όσο ήσυχο κι αν μοιάζει, μπορεί να σου εξομολογηθεί ερωτήματα, ιστορικά γεγονότα–βιώματα ή ακόμα και παράπονα που έμειναν για χρόνια κρυμμένα.
Τα είδη τέχνης είναι πολυάριθμα και διαφορετικά. Από ζωγραφική και γλυπτική μέχρι μουσική, θέατρο, κινηματογράφο. Κάθε μορφή τέχνης έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο να σε τραβά κοντά της και να σε μαγνητίζει. Λες και υπάρχει ένας μυστικός διάλογος μεταξύ καθενός από αυτά και του θεατή.
Ανάμεσα σε όλα τα είδη τέχνης, κάπου εκεί στέκονται αγέρωχα και τα γλυπτά. Άγαλμα σημαίνει σταθερότητα· είναι η στιγμή που ο καλλιτέχνης παγώνει τον χρόνο πάνω σε ένα κομμάτι μάρμαρο ή μπρούντζο, απεικονίζοντας μορφές (τις περισσότερες φορές ανθρώπινες) και προσφέροντας μια δεύτερη ζωή. Μια ζωή που στο πέρασμα του χρόνου δεν είναι πάντα τόσο σεβαστή, όσο θα έπρεπε.
Στη σύγχρονη εποχή δεν είναι λίγες οι φορές που αυτά τα έργα τέχνης «χάνουν» ένα μέρος από τον σεβασμό που τους αναλογεί. Μετατρέπονται (άθελά τους) σε τουριστικά αξιοθέατα, σε «γούρια», αντικείμενα που πρέπει να «πιάσεις για καλή τύχη». Ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της προκατάληψης είναι: το άγαλμα της Δαλιντά στο Παρίσι, η Ιουλιέτα στην Ιταλία, ή ακόμη και το άγαλμα του Βίκτωρ Νουάρ, τα οποία έχουν ένα κοινό στοιχείο. Όλα τους κουβαλούν εμφανή φθορά σε συγκεκριμένα σημεία, τα οποία με τον καιρό έχουν γίνει στόχος για αμέτρητα αγγίγματα.
Ας ξεκινήσουμε με το άγαλμα της Δαλιντά στη Μονμάρτη του Παρισιού. Το άγαλμα τοποθετήθηκε εκεί το 1997, δέκα χρόνια μετά τον θάνατό της, για να τιμήσει τη σπουδαία καριέρα της και τη βαθιά σχέση που είχε με τη γειτονιά της Μονμάρτρης, όπου και έζησε μεγάλο μέρος της ζωής της. Το μπρούτζινο γλυπτό της πολυαγαπημένης τραγουδίστριας, πλέον, έχει γυαλίσει κι αλλάξει χρώμα από το συχνό χάδι του κόσμου σε μια από τις ευαίσθητες περιοχές της, το στήθος της. Πώς λέτε να ένιωθε εκείνη αν το έβλεπε σήμερα; Μάλλον άβολα και κάπως μειονεκτικά, καθώς θα παρατηρούσε το σώμα της να γίνεται αντικείμενο μιας καθημερινής παρενόχλησης από χιλιάδες χέρια.
Ανάλογη είναι και η περίπτωση του αγάλματος της Ιουλιέτας στη Βερόνα της Ιταλίας. Εκεί, η γλυκιά ηρωίδα του Σαίξπηρ δε στέκεται απλώς ως σύμβολο ρομαντισμού, αλλά έχει γίνει άθελά της ένα γούρι για τον έρωτα. Ο μύθος λέει πως αν πιάσεις το στήθος της, θα έχεις καλή τύχη στα αισθηματικά σου. Κάπως έτσι, το συγκεκριμένο σημείο του αγάλματος έχει φθαρεί από τα αμέτρητα χέρια που το «επισκέπτονται» καθημερινά, και στην ουσία βεβηλώνουν χάριν ενός αστικού μύθου, τον μύθο της ίδια της πρωταγωνίστριας, η οποία στην ουσία υπήρξε ένα έφηβο κορίτσι.
Αντίστοιχη βεβήλωση έχει γίνει και στο νεκροταφείο Père Lachaise στο Παρίσι, όπου βρίσκεται το υπέροχο έργο τέχνης που απεικονίζει τον δημοσιογράφο και θύμα δολοφονίας Victor Noir. Το γλυπτό του 1876 φιλοτεχνήθηκε από τον Jules Dalou και παρουσιάζει τον Noir με το καπέλο του και το στόμα μισάνοιχτο, σαν να μιλά, ενώ τα μάτια του, αν τα κοιτάξεις από μια συγκεκριμένη οπτική, μοιάζουν ανοιχτά, σαν να παρατηρούν τις διαθέσεις σου. Η φήμη του αγάλματος, όμως, δυστυχώς, έχει συνδεθεί με την παράδοση ότι το άγγιγμα του π#ους του φέρνει τύχη και γονιμότητα. Ki αυτή η παράδοση έχει οδηγήσει σε φθορές στο συγκεκριμένο σημείο του αγάλματος.
Και κάπου εδώ γεννιούνται τα εξής ερωτήματα: Ποιο είναι το όριο ανάμεσα στον θαυμασμό και την άτυπη παραβίαση; Πόση τύχη χωράει στο παντελόνι ενός μπρούτζινου άνδρα και γιατί αυτή η ανάγκη να αγγίζουμε κάτι, να το “φορτώνουμε” με προσδοκίες, ακόμα κι αν είναι ένα έργο τέχνης με ιστορική και πολιτιστική σημασία; Ίσως όλη αυτή η «μανία» λέει περισσότερα για εμάς τους ίδιους παρά για τα ίδια τα αγάλματα. Μια ανάγκη να νιώσουμε πιο κοντά σε κάτι πέρα από την καθημερινότητα.
Ίσως τελικά, να έχουμε ανάγκη να πιστεύουμε πως ένα άγγιγμα μπορεί να αλλάξει τη μοίρα μας. Ίσως, μέσα στο άγχος της καθημερινότητας, να ψάχνουμε κάπου να στηριχτούμε (ακόμη κι αν είναι πάνω σε ένα μπρούτζινο στήθος). Όμως, η τέχνη δε φτιάχτηκε για να την απομυθοποιούμε, αλλά για να τη σεβόμαστε. Να τη νιώθουμε. Να τη διαβάζουμε με τα μάτια, την καρδιά και, γιατί όχι, και με τη σιωπή μας.
Γιατί κάποιες σιωπές έχουν περισσότερο νόημα από χίλια χέρια.
Εσύ; Την επόμενη φορά που θα σταθείς μπροστά σε ένα άγαλμα, θα απλώσεις το χέρι ή θα σταθείς λίγο πιο πίσω, δίνοντάς του χώρο να σου μιλήσει;
Συντάκτης: Στρατούλα Ανεμέλλη
