Όταν ακούμε τη λέξη «κακοποίηση», το μυαλό μας ενδεχομένως να πηγαίνει κατευθείαν σε φωνές, σπρωξίματα και ξεκάθαρη βία. Κι όμως, υπάρχει μια μορφή που δεν αφήνει μελανιές στο σώμα, αλλά χαράζει βαθιά το μυαλό και την ψυχή. Η συναισθηματική κακοποίηση. Είναι ύπουλη γιατί πολλές φορές τυλίγεται με το χαρτί περιτυλίγματος της «αγάπης», της «προστασίας» ή ακόμα και του «χιούμορ». Και ακριβώς επειδή δεν είναι πάντα εμφανής, δυσκολευόμαστε να τη βάλουμε σε λέξεις, να παραδεχτούμε ότι συμβαίνει, να την αναγνωρίσουμε.
Το λεπτό παιχνίδι του manipulation
Το manipulation (χειραγώγηση) δεν είναι κάτι που φαίνεται από την πρώτη μέρα. Μπορεί να ξεκινήσει με μικρές «χάρες» που μετά γίνονται υποχρεώσεις. «Εγώ έκανα τόσα για σένα, εσύ γιατί όχι;». Μπορεί να είναι ο άλλος που σε κάνει να νιώθεις ενοχές όταν βάζεις όρια. «Δε θες να βγούμε απόψε; Μάλλον δε σε ενδιαφέρω αρκετά». Αυτό είναι το κλασικό συναισθηματικό τρικ που σε κάνει να αισθάνεσαι εσύ ο “κακός”, ενώ στην πραγματικότητα ο άλλος σε χειραγωγεί για να πάρει αυτό που θέλει. Το manipulation είναι σαν αόρατο λουρί: δεν το βλέπεις, αλλά σιγά-σιγά περιορίζει την ελευθερία σου. Αν πιάνεις τον εαυτό σου να δικαιολογείται συνεχώς ή να νιώθει πως χρωστάει κάτι χωρίς λόγο, κράτα το σαν κόκκινη σημαία.
Gaslighting
Η πιο σκληρή μορφή ψυχολογικού παιχνιδιού. Το gaslighting είναι όταν ο άλλος σε πείθει ότι αυτά που ζεις, βλέπεις ή νιώθεις… δεν είναι αληθινά. «Δεν είπα ποτέ κάτι τέτοιο, τα φαντάστηκες». «Πάλι υπερβάλλεις, κάνεις σαν τρελός/ή». «Έλα μωρέ, ένα αστείο ήταν». Κι ενώ στην αρχή ξέρεις πολύ καλά τι έγινε, με τον καιρό αρχίζεις να αμφιβάλλεις για τη δική σου μνήμη, κρίση, ακόμα και λογική. Το gaslighting είναι το εργαλείο που σε αποσυνδέει από τον εαυτό σου. Σε κάνει να εξαρτάσαι από τον άλλον για το τι είναι «σωστό» ή «αληθινό». Αν πιάνεις τον εαυτό σου να σκέφτεται «μήπως όντως τα μεγαλοποιώ;», ενώ μέσα σου ξέρεις ότι πληγώθηκες, δώσε βάση. Δεν είναι τυχαίο.
Passive-aggressive συμπεριφορές
Δε χρειάζεται πάντα κάποιος να φωνάζει για να σε πληγώσει. Μερικές φορές η σιωπή, τα ειρωνικά σχόλια, οι «ξεχασμένες» υποχρεώσεις είναι πολύ πιο εκνευριστικά και διαβρωτικά. «Εντάξει, κάνε όπως νομίζεις», συνοδευόμενο από ύφος 100 καρδιναλίων. Ή το άλλο το κλασικό: «Δεν τρέχει τίποτα», ενώ ξέρεις πολύ καλά ότι τρέχει, κι εσύ τρελαίνεσαι που δεν το συζητάει. Η παθητικο-επιθετική συμπεριφορά είναι σαν δηλητήριο που στάζει σιγά σιγά. Δε σε σκοτώνει με τη μία αλλά σε γεμίζει αμφιβολία, εκνευρισμό και ενοχές. Δεν μπορείς να πιάσεις κάτι ξεκάθαρο για να το αντιμετωπίσεις, κι αυτό είναι που σε εξαντλεί περισσότερο.
Πώς καταλαβαίνεις ότι κάτι δεν πάει καλά: Δε χρειάζεται να έχεις ψυχολογικό βιβλίο στο κομοδίνο σου. Το σώμα και το μυαλό σου σού δίνουν σημάδια:
1. Νιώθεις συνεχώς κουρασμένος/η, λες και όλα είναι «βαριά».
2. Έχεις χάσει την αυτοπεποίθησή σου, ενώ παλιά ήσουν πιο σίγουρος/η.
3. Φοβάσαι να μιλήσεις ανοιχτά, μήπως παρεξηγηθεί ή θυμώσει ο άλλος.
4. Δικαιολογείς συνεχώς τη συμπεριφορά του/της: «έχει άγχος, κουράζεται, δεν το εννοεί».
Αν ταυτίζεσαι με αυτά, είναι πιθανό να ζεις σε μια κατάσταση συναισθηματικής κακοποίησης.
Και τώρα; Το πρώτο βήμα είναι να το αναγνωρίσεις. Να βάλεις όνομα σε αυτό που ζεις. Γιατί η σιωπή και η σύγχυση είναι το έδαφος στο οποίο ανθίζει η κακοποίηση. Μίλα με φίλους που εμπιστεύεσαι, γράψε τις σκέψεις σου σε χαρτί, ζήτα βοήθεια από ειδικό αν χρειάζεται. Δεν είσαι υπερβολικός/ή, δεν είσαι αδύναμος/η. Είσαι άνθρωπος που αξίζει να ζει με αγάπη και σεβασμό.
Και κάτι τελευταίο: η συναισθηματική κακοποίηση δεν είναι «λιγότερο σοβαρή» επειδή δεν αφήνει σημάδια στο σώμα. Είναι ύπουλη ακριβώς γιατί μπορεί να σε φθείρει για χρόνια χωρίς να το καταλάβεις. Κι αν κάτι πρέπει να θυμάσαι είναι αυτό: η αγάπη δε σε κάνει να μικραίνεις, σε κάνει να ανθίζεις.
Συντάκτης: Ευθυμία Πράπα
