Ο Βρετανός επιστήμονας Ισαάκ Νεύτων θεωρείται πατέρας της κλασσικής φυσικής. Διατύπωσε θεμελιώδεις νόμους και αρχές, μεταξύ των οποίων και τον νόμο της παγκόσμιας έλξης ή αλλιώς τον νόμο της βαρύτητας, κατά τον οποίο: Κάθε σώμα στο σύμπαν έλκει κάθε άλλο σώμα με δύναμη ανάλογη του γινομένου των μαζών τους και αντιστρόφως ανάλογη του τετραγώνου της απόστασης του κέντρου μάζας τους. Ο νόμος της βαρύτητας του Νεύτωνα δημοσιεύτηκε στις 5 Ιουλίου του 1687 στο έργο του με τίτλο: οι Μαθηματικές Αρχές της Φιλοσοφίας της Φυσικής (Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica) και αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα επιστημονικά έργα όλων των εποχών.
Ο Νεύτωνας ανακάλυψε το νόμο της παγκόσμιας βαρύτητας στον κήπο του πατρικού του σπιτιού στο Woolsthorpe Manor της Αγγλίας. Εκεί είδε ένα πολύ απλό και τυχαίο στιγμιότυπο· ένα μήλο από μία μηλιά να πέφτει κατακόρυφα στη γη. Αναρωτήθηκε γιατί το μήλο δεν έπεσε ούτε πλάγια, ούτε κάθετα, ούτε προς τα πάνω κι έτσι εμπνεύστηκε τον θεμελιώδη νόμο της έλξης, ο οποίος, αργότερα, συνδυάστηκε από τον Άλμπερτ Αϊνστάιν στη δική του γενική θεωρία της σχετικότητας για τη δύναμη της βαρύτητας.
Το διάσημο δέντρο του Νεύτωνα ανήκει στο είδος malus pumila rosaceae της ποικιλίας flower of kent με μεγάλα και πράσινα μήλα. Παρέμεινε ακέραιο για πολλά χρόνια, έως το 1816, όπου μία δυνατή καταιγίδα του προκάλεσε σημαντικές ζημιές. Ωστόσο, οι ρίζες του άντεξαν και δεν καταστράφηκαν εντελώς. Έτσι, το δέντρο αναγεννήθηκε και συνέχισε το μεγάλωμά του. Βγάζει ακόμη καρπούς, παρότι είναι τριακοσίων πενήντα ετών και κατά καιρούς πλήττεται από ασθένειες. Συντηρείται και φιλοξενείται εντός ειδικά διαμορφωμένου και προφυλαγμένου χώρου στο πατρικό σπίτι του Νεύτωνα. Προσελκύει υψηλή επισκεψιμότητα τουριστών έως και σήμερα.
Κατά τον 20ο αιώνα, τριάντα φορείς, βρετανικά επιστημονικά κέντρα και μουσεία καλλιέργησαν σπόρους της πρωτότυπης μηλιάς, ώστε να ζει και μέσω των απογόνων της.
Ένας από τους αρχαιότερους φορείς με νευτώνεια μηλιά είναι η Βασιλική εταιρεία/ακαδημία επιστημών της Βρετανίας.
Το 2010 κόπηκαν κάποια κομμάτια ξύλου της μηλιάς και στάλθηκαν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS).
Το Cambringe University Botanic Garden φιλοξενούσε μία μηλιά απόγονο – που είχε αναπτυχθεί από ένα βλαστάρι της αρχικής μηλιάς του Νεύτωνα – έως τον Φεβρουάριο του 2022, η οποία δυστυχώς καταστράφηκε από τους ισχυρούς ανέμους της καταιγίδας Eunice. Ωστόσο, κρατούνται εμβολιασμένοι κλώνοι του δέντρου, ώστε, κάποια στιγμή, να ξαναφυτευτούν.
Στο Trinity College του Cambringe, όπου σπούδασε ο Νεύτωνας, στέκει εμβληματικά στην αυλή, έξω από το δωμάτιό του, ένα γενετικά πανομοιότυπο δέντρο, για να τιμάται η συμβολή του στην επιστήμη.
Παράλληλα, διάδοχη μηλιά υπήρχε και στην πανεπιστημιούπολη του Εθνικού Ινστιτούτου Προτύπων και Τεχνολογίας (NIST), η οποία υπέκυψε στη βαρύτητα τον Ιούνιο του 2021. Σε αυτή την περίπτωση, το NIST, που είχε προβλέψει την κατάρρευση του δέντρου, είχε φροντίσει να φυτέψει αρκετούς κλώνους, που σώζονται έως και σήμερα.
Τέλος, το 2014 είχαν φυτευτεί δύο νευτώνειες μηλιές έξω από το κτίριο της φυσικής του πανεπιστημίου William & Mary στη Virginia της Αμερικής. Προσβλήθηκαν από βακτηριακή ασθένεια και έζησαν έως την άνοιξη του 2019. Ενδεχομένως αναμένεται να φυτευτούν εφεδρικοί κλώνοι, αφού πρώτα μελετηθεί το τοπικό κλίμα για την ανάπτυξη και την καλλιέργεια της ποικιλίας της συγκεκριμένης μηλιάς.
Μηλιά – απόγονος βρίσκεται φυτρωμένη στο Ινστιτούτο Bariloche στο Bariloche της Αργεντινής προερχόμενη από βρετανικά ερευνητικά προγράμματα.
Στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης στο Cambringe (MIT) φυτεύτηκε μία μηλιά ως δώρο από το National Physical Laboratory της Βρετανίας σε συνεργασία με το Institute of Physics για τη βαρυσήμαντη κληρονομιά από τον Νεύτωνα. Το δέντρο καρποφορεί κανονικά. Υπάρχει μία πλάκα, που εξηγεί την ιστορία και τη δωρεά.
Φυτεμένοι κλώνοι της πολυπόθητης μηλιάς υπάρχουν και στην Αυστραλία. Η μία βρίσκεται στο Parkes Observatory στην πόλη Parkes στη Νέα Νότια Ουαλία και η δεύτερη βρίσκεται στον κήπο Henneth Hunt του Monash University στο Clayton.
Στο Kensington του Λονδίνου, υπάρχει εμβολιασμένος κλώνος του αυθεντικού δέντρου στους κήπους του Μουσείου Επιστημών (Science Museum) ως φόρος τιμής στον Νεύτωνα και τους θεμελιώδεις νόμους του. Το δέντρο καρποφορεί και συνοδεύεται από αναμνηστική πινακίδα, η οποία εξηγεί την καταγωγή του.
Οι επιστήμονες φροντίζουν ευλαβικά να κρατούν το γενετικό υλικό της μηλιάς του Νεύτωνα και την ιστορία ζωντανή. Η παράδοση δε σταματά. Η διάσωση, η διασπορά και η φροντίδα των νευτώνειων δέντρων συνεχίζεται εντυπωσιακά με τον ίδιο συμβολισμό που έχει και το αρχικό στον κήπο του σπιτιού του Νεύτωνα.
Συντάκτης: Ελένη Γιόρκα
