Έναν χρόνο μετά τις δηλώσεις του που είχαν προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων, ο Άρης Σερβετάλης επανέρχεται στο ζήτημα των αμβλώσεων, επιμένοντας στη θέση του ότι «η έκτρωση είναι δ@λοφονία». Αυτή τη φορά, μιλώντας στο BHMagazino, ο ηθοποιός επανέλαβε πως το θέμα «δεν επιδέχεται διάλογο» καθώς πρόκειται για «δόγμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας». Όπως ανέφερε, «η αλήθεια είναι αποκαλυπτική» και «ορισμένα πράγματα δεν μπορούν να συζητηθούν».
Η τοποθέτησή του δεν είναι κάτι νέο. Ο Σερβετάλης έχει ταυτιστεί τα τελευταία χρόνια με μια στάση ζωής που βασίζεται στο αυστηρό συντηρητικό χριστιανικό δόγμα και συνειδητή αποστασιοποίηση από την εποχή μας. Όμως κάθε φορά που επιλέγει να μιλήσει δημόσια για ζητήματα όπως η πίστη, η ζωή ή οι αμβλώσεις, προκαλείται εκ νέου σάλος.
Αξίζει, βέβαια, να σταθούμε λίγο στο γιατί ακούμε ξανά τον Άρη Σερβετάλη να μιλάει για τις αμβλώσεις. Δεν τον ρωτούν επειδή έχει θεσμικό ρόλο, ούτε επειδή οι απόψεις του έχουν ιατρικό ή νομικό βάρος. Τον ρωτούν και αυτό δεν είναι τυχαίο, γιατί ξέρουν ότι θα προκαλέσει αίσθηση. Ζούμε σε μια εποχή που τα media διψούν για δηλώσεις που θα «ανάψουν φωτιές». Για τίτλους που θα προκαλέσουν clicks, για σχόλια που θα διχάσουν. Κι έτσι, όταν δίνεις μικρόφωνο σε κάποιον που έχει ήδη δηλώσει πως θεωρεί την έκτρωση «δ@λοφονία», γνωρίζεις εκ των προτέρων τι πρόκειται να ακολουθήσει.
Η ευθύνη λοιπόν δε βαραίνει μόνο αυτόν που μιλά, αλλά και αυτόν που ρωτά. Ο δημόσιος διάλογος έχει γίνει μια παγίδα: ρωτάμε ανθρώπους για θέματα που ξέρουμε πως θα προκαλέσουν αντιδράσεις, όχι για να ανοίξει μια ουσιαστική συζήτηση, αλλά για να γεννηθεί ένας ακόμη γύρος φανατισμού. Ο Σερβετάλης είπε κάτι πολύ ουσιαστικό μέσα στην τοποθέτησή του: «Έχει αξία να στέκεσαι δίπλα σε έναν άνθρωπο με τον οποίο διαφωνείς και να μην τον κατασπαράζεις». Σε μια πρώτη ανάγνωση, μπορεί να μοιάζει απλοϊκό. Σε μια δεύτερη όμως, είναι σχεδόν προφητικό για το πώς λειτουργούμε σήμερα ως κοινωνία.
Ζούμε στην εποχή του «cancel». Μπορεί να μη μας αρέσει ο όρος, αλλά η ουσία παραμένει: αν κάποιος πει κάτι που διαφωνεί με το κυρίαρχο αφήγημα, τον διαγράφουμε. Τον «αφανίζουμε» από τα social, τον μετατρέπουμε σε σύμβολο μίσους, του αρνούμαστε την πλατφόρμα. Δεν προσπαθούμε να τον αντικρούσουμε με επιχειρήματα, προσπαθούμε να τον σβήσουμε. Κι αυτό, όσο κι αν δε μας αρέσει να το παραδεχόμαστε, είναι βαθιά αντιδημοκρατικό. Η δημοκρατία απαιτεί πνεύμα. Δε χτίζεται πάνω στη συμφωνία, αλλά πάνω στην ικανότητα να ανέχεσαι τη διαφωνία.
Από την άλλη πλευρά, οφείλουμε να είμαστε δίκαιοι: η ελευθερία της άποψης δε σημαίνει ότι οι απόψεις μένουν στο απυρόβλητο. Όταν μια δημόσια φιγούρα χαρακτηρίζει την έκτρωση «δολοφονία», αγγίζει ευαίσθητα κοινωνικά και ηθικά όρια. Αγνοεί τα χιλιάδες περιστατικά βιασμών, τα ζητήματα υγείας, τις πολύπλοκες συνθήκες μέσα στις οποίες μια γυναίκα μπορεί να αναγκαστεί να διακόψει μια κύηση. Αγνοεί, τέλος, το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του σώματος κάθε γυναίκας. Αυτές οι τοποθετήσεις δεν είναι απλώς «προσωπικές απόψεις», μπορούν να έχουν συνέπειες, ειδικά σε μια κοινωνία όπου οι γυναίκες εξακολουθούν να παλεύουν για το αυτονόητο αυτό δικαίωμα.
Η λύση δεν είναι να «σιωπήσουμε» όποιον διαφωνεί ούτε να τον χρησιμοποιούμε για ντόρο. Η λύση είναι να αντιπαραθέσουμε επιχειρήματα. Να εξηγήσουμε γιατί η έκτρωση είναι θεμελιωμένο δικαίωμα, να δώσουμε φωνή στους ειδικούς, να παρουσιάσουμε την πραγματικότητα πίσω από τις λέξεις. Γιατί μόνο έτσι αλλάζουν πραγματικά οι κοινωνίες, όχι με τη φίμωση, αλλά με τη γνώση.
Το παράδοξο είναι ότι, ενώ οι δηλώσεις του Σερβετάλη προκαλούν έντονη αντίδραση, ταυτόχρονα επιβεβαιώνουν αυτό που ο ίδιος λέει: πως «πια δεν μπορείς να έχεις διαφορετική άποψη χωρίς να σου επιτεθούν». Κι εδώ βρισκόμαστε μπροστά σε ένα επικίνδυνο δίπολο: από τη μία, μια άποψη που είναι επιθετική προς τα δικαιώματα των γυναικών, από την άλλη, μια κοινωνία που απαντά στην επίθεση με… επίθεση.
Ίσως, τελικά, όλοι παίζουμε τον ρόλο μας στο ίδιο έργο. Ο Σερβετάλης εκφράζει τη δική του πίστη, τα μέσα την προβάλλουν γνωρίζοντας ότι θα «ανάψει φωτιές», το κοινό αντιδρά οργισμένα και όλοι μαζί συμμετέχουμε σε έναν φαύλο κύκλο έντασης, όπου κανείς δεν ακούει πραγματικά κανέναν. Κι όμως, η συζήτηση γύρω από τις αμβλώσεις, την πίστη, τη ζωή ή τον θάνατο δεν είναι απλώς «θέματα για debate». Είναι ζητήματα που αφορούν σώματα, ζωές, επιλογές. Δεν μπορούμε να τα αντιμετωπίζουμε σαν τηλεοπτική αντιπαράθεση.
Ο Άρης Σερβετάλης μπορεί να έχει τις απόψεις του, όπως και ο καθένας μας. Μπορεί να θεωρεί κάτι «αμαρτία». Το θέμα είναι να αναγνωρίζουμε τι αποτελεί γνώμη, τι αντικειμενική αλήθεια και τη θεμελιώδες δικαίωμα. Κι αυτό, όσο κι αν ακούγεται απλό, είναι μάλλον το πιο δύσκολο που έχουμε να μάθουμε.
Συντάκτης: Μαρία Γεωργίου
