Στις 21 Σεπτεμβρίου του 2010 ο Θεόδωρος Πάγκαλος αναφωνεί μια φράση που θα μείνει στην ιστορία, το «μαζί τα φάγαμε». Όπως ήταν φυσικό, υπάρχει έντονη αντίδραση, ενώ άλλοι βιώνουν ενοχές διότι αντιλαμβανόντουσαν πως αυτή η φράση εμπεριέχει ενδεχομένως και μια δόση αλήθειας. Αυτές οι θρυλικές 3 λέξεις, που έγιναν έπειτα κομμάτι της κουλτούρας της χώρας, είναι που δίνουν ένα γερό μάθημα για το τι σημαίνει τελικά «αναλαμβάνω την ευθύνη»- η δεν.
Παρόλο που δε φέρουμε ευθύνη για όλα όσα γίνονται γύρω μας μιας και η ζωή ποτέ δεν μπορεί να είναι υπό τον πλήρη έλεγχό μας, έχουμε την ευθύνη του πώς θα ανταποκριθούμε σε αυτά. Έτσι λοιπόν, σίγουρα δεν έχουμε την πλήρη ευθύνη για την όλη κατάσταση την οποία βιώνει η χώρα μας από το 2010, έχουμε όμως την ευθύνη για το πώς θα ανταποκριθούμε. Σύμφωνα με τη λογική, σε μια τέτοια συνθήκη μας παρουσιάζονται 2 επιλογές: μπορούμε να βιώνουμε ενοχές και να αναπτύξουμε μια νοοτροπία θύματος που θα μας κρατάει δέσμιους, ή να μπούμε στη δράση και να αλλάξουμε την κατάσταση.
Δυστυχώς, τα τελευταία 15 χρόνια η ελληνική κοινωνία έχει επιλέξει σε μεγάλο ποσοστό τη νοοτροπία του θύματος, πιστεύοντας πως δεν μπορεί να αλλάξει κάτι και πως για όλα φταίνε πάντα οι άλλοι: οι προηγούμενοι, οι γείτονες, οι αντίπαλοι, οι απέναντι. Σε αυτό συνυπογράφουν και οι διάφορες πολιτικές των τελευταίων ετών, που έχουν καταφέρει να θεωρείται πως την πλήρη ευθύνη την έχει μόνο ο Ελληνικός λαός, καλλιεργώντας τεχνηέντως το αίσθημα ενοχής και αδικίας. Όλο αυτό το βάρος της ενοχής κάνει τους ανθρώπους να παραλύουν, μιας και δε διαφαίνεται να υπάρχει φως στο τούνελ. «Αφού φταίω για όλα εγώ, ε ας φταίω για όλα εγώ». Ολοένα και περισσότεροι διαγιγνώσκονται με αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη και χαμηλή αυτοεκτίμηση, πράγμα που γίνεται περισσότερο από ποτέ εμφανές, ακόμα και έξω στον δρόμο. Όπου και να γυρίσεις το κεφάλι σου ελάχιστοι άνθρωποι χαμογελούν ενώ ο θυμός και η σκυθρωπή στάση σώματος είναι μέρος της καθημερινότητας και μάλιστα, είναι και το “φυσιολογικό”.
Η ανάληψη της ευθύνης που μας αναλογεί, όμως, εμπεριέχει και την αρχική παραδοχή που μας έχουν κάνει να ξεχάσουμε. Το ότι δηλαδή, δεν έχουμε τον έλεγχο όλων των γεγονότων. Αυτό που έχουμε, είναι η επιλογή της αντίδρασής μας σε αυτά. Άρα, ας αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση, δίνοντάς μας τη δυνατότητα της ελεύθερης επιλογής. Με αυτόν τον τρόπο, περνάμε από τη θέση του παθητικού παρατηρητή, του κατηγορούμενου, του θύματος, στην ενεργό δράση, βλέποντας τα πράγματα από μια διαφορετική οπτική γωνία. Το μυστικό, είναι να το έχουμε επιλέξει εμείς.
Αντί να λέμε «δεν μπορώ να κάνω τίποτα», ρωτάμε «πώς μπορώ να το αλλάξω αυτό;». Αντί για το «δεν είναι αυτά για μένα», λέμε «πώς μπορώ να το μάθω αυτό;». Το μυστικό στην αλλαγή από τη νοοτροπία του θύματος στην ενεργό ανάληψη ευθύνης είναι η αντικατάσταση του «ΔΕΝ» με το «ΠΩΣ». Το «ΔΕΝ» μας εγκλωβίζει και δεν αφήνει περιθώρια για λύσεις, ενώ το «ΠΩΣ» μας δείχνει τον δρόμο.
Ένα δεύτερο βασικό βήμα για να το καταφέρουμε είναι να κατανοήσουμε πως έχουμε ευθύνη μόνο για όσα λέμε και κάνουμε. Δεν μπορούμε να ελέγξουμε τη συμπεριφορά των άλλων, τα συναισθήματά τους ή τις επιλογές της ζωής τους. Ελέγχουμε μόνο τις δικές μας επιλογές και τις συνέπειες που αυτές έχουν και φυσικά αναγνωρίζουμε και την έκταση και την επιρροή τους. Μόλις κάνουμε αυτή τη βασική διάκριση για το τι μπορούμε πραγματικά να ελέγξουμε, θα σταματήσουμε σταδιακά να αυτοτιμωρούμαστε και θα μάθουμε να συγχωρούμε τον εαυτό μας. Θα καταλάβουμε ότι είμαστε άνθρωποι και ότι τα λάθη είναι μέρος της φύσης μας.
Κάθε φορά που αναλαμβάνουμε την ευθύνη που μας αναλογεί, χτίζουμε ένα μικρό σκαλοπάτι που μας βοηθά να πετύχουμε την αλλαγή, ξεκινώντας γνωρίζοντας τον εαυτό μας και δυναμώνοντας το μέσα μας, αντιλαμβανόμενοι πως δεν μπορεί κανείς μόνος του να σηκώνει όλα τα βάρη του κόσμου. Τότε, θα είμαστε κι ένα βήμα πιο κοντά σε μια πιο ελεύθερη ζωή. Άλλωστε, όπως είχε πει και ο ψυχίατρος Viktor E. Frankl “Μεταξύ του ερεθίσματος και της αντίδρασης υπάρχει ένας χώρος. Σε αυτόν τον χώρο είναι η δύναμη μας να επιλέξουμε την ανταπόκρισή μας. Στην ανταπόκριση μας βρίσκεται η ανάπτυξη και η ελευθερία μας.”
Συντάκτης: Τρύφων Κάμπο
