Με επιχειρήματα γιατί 4 αγαπημένα παιδικά της Disney αξίζουν cancel

Οι περισσότεροι από εμάς μεγαλώσαμε με τις ταινίες της Disney να παίζουν ατελείωτες ώρες στις κασέτες της τηλεόρασής μας, κοιτάζαμε εκστασιασμένοι τα φανταχτερά φορέματα στις πρωταγωνίστριες των αγαπημένων μας παραμυθιών και ξέραμε απ’ έξω όλα τα τραγούδια τους. Η πλειοψηφία αυτών των παιδικών ταινιών ήταν φτιαγμένες με εκπληκτική λεπτομέρεια, οι χαρακτήρες ήταν ξεκάθαροι και μονοδιάστατοι, είτε καλοί είτε κακοί και κάθε τέλος ήθελε να μας περάσει μια διδαχή, που σκοπό είχε να συνδέσει τα όρια του φανταστικού κόσμου με τον πραγματικό.

Από τον Φρόιντ μέχρι τον Λακάν, όλοι οι μεγάλοι ψυχαναλυτές, πίστευαν στη δύναμη των παραμυθιών. Θεωρούσαν πως αυτά μπορούν να αλληλεπιδράσουν έντονα με τον ψυχισμό ενός παιδιού, να οξύνουν τη φαντασία του και να το μεταφέρουν σε ένα παράλληλο πλαίσιο, όπου μπορεί να ταυτιστεί με τους χαρακτήρες, να μάθει να ξεχωρίζει την απειλή από τη φιλική διάθεση, να διαχειρίζεται τα προβλήματά του και να αναπτύσσεται. Οι παιδικές ταινίες συχνά, δίνουν στο παιδί τη δύναμη που δεν έχει απέναντι στους ενήλικες στην καθημερινότητα.

Είναι όμως τελικά τόσο αθώες όσο πιστεύουμε; Κι αν μπορούν τόσο εύκολα να επηρεάσουν θετικά τον χαρακτήρα ενός παιδιού, δεν μπορούν το ίδιο εύκολα να του εγκαθιδρύσουν λανθασμένα πρότυπα και ταμπού;

Η απάντηση είναι πως σίγουρα μπορούν, και για αυτόν τον λόγο, ας δούμε κάποιες ταινίες της Disney που καλύτερα να μη δείξεις στα παιδιά σου.

1. Ο Βασιλιάς των Λιονταριών

Ξέρω, ξέρω στο χαλάω. Όλοι αγαπήσαμε αυτή την ταινία. Τα όμορφα γραφικά, η αφρικανική σαβάνα, τα εκφραστικά μάτια του μικρού Simba και το τραγούδι Hakuna Matata, μας κάνει σίγουρα να νοσταλγούμε. Σύμφωνα με την ιστορία, ο Σκαρ, ο κακός και ο μοχθηρός της υπόθεσης, σκ0τώνει τον αδερφό του Mufasa που ήταν ο βασιλιάς, με σκοπό να πάρει τον θρόνο του. Κάνει μάλιστα τον γιο του Simba, να πιστεύει ότι είναι υπεύθυνος για αυτό, τον γεμίζει ενοχές και τον ωθεί να εξαφανιστεί από την αγέλη. Τελικά μετά από χρόνια, κι όντας πλέον ενήλικας, ο Simba επιστρέφει, σκ0τώνοντας με τη σειρά του τον θείο του για να ανακτήσει τη βασιλεία που του αναλογούσε εξ’ αρχής. Η ταινία βασίστηκε στο έργο του Shakespeare Άμλετ, κι ενώ οι δύο τους έχουν πολλά κοινά, για κάποιο ανεξήγητο λόγο καταλήξαμε να ονομάσουμε τη μία τραγωδία και την άλλη παιδική ταινία. Η πραγματικότητα είναι πως ανάμεσα στις σκηνές, με τα κατά τα άλλα ευχάριστα αιλουροειδή, διακυβεύεται ένα πολύ σημαντικό ζήτημα. Πόσο οκ είναι τελικά ο “οφθαλμός αντί οφθαλμού”; Ακόμα κι αν κάτι μας ανήκει δικαιωματικά, πόσο ελαστικά είναι τα όρια που μπορούμε να φτάσουμε για τη διεκδίκησή του; Εσύ θα επέλεγες να μάθεις στο παιδί σου ότι όταν ένας συμμαθητής του τον χτυπάει στο σχολείο, θα πρέπει να κάνει κι αυτός το ίδιο και ας κερδίσει ο δυνατότερος; Ή θα ήταν προτιμότερο να του διδάξεις πως η β1α φέρνει β1α και καλό θα ήταν να την αποφεύγει, αλλά να μάθει να υπερασπίζεται τον εαυτό του με άλλες πράξεις και τεχνικές, δια του διαλόγου φερειπείν.

2. Η Πεντάμορφη και το Τέρας

Ενώ θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μία πολύ όμορφη ιστορία, με βασικό μήνυμα ότι η εξωτερική ομορφιά δεν παίζει τον σπουδαιότερο ρόλο στο να βρεις την αληθινή αγάπη, τελικά εξελίχθηκε σε φιάσκο, που μας μεγάλωσε μαθαίνοντάς μας ως μικρά κορίτσια, πως δεν πειράζει μωρέ να δεχόμαστε που και που ξεσπάσματα θυμού, αλλά και να δικαιολογούμε την ανάρμοστη συμπεριφορά αν το άτομο απέναντί μας έχει τα ψυχολογικά θεματάκια του. Στα αγοράκια δε, έμαθε πως όταν το αντικείμενο του πόθου μας μας απορρίπτει, δεν χάθηκε κι ο κόσμος, καθώς μπορούμε να το απαγάγουμε, να το φυλακίσουμε σε ένα κάστρο, κι αν προσπαθήσουμε να το φροντίσουμε ίσως και να αλλάξει γνώμη. Τελικά η Μπελ, όχι απλά έκανε γαργάρα την όλη κατάσταση, αλλά ξύπνησε μια μέρα με ξεκάθαρο σύνδρομο Στοκχόλμης και αποφάσισε ότι της αρέσει κιόλας, αφού της χαρίζει διάφορα κοσμήματα, φορέματα, και το πιο βασικό την ταΐζει. Το κερασάκι της απαράδεκτης αυτής ταινίας, είναι ότι όταν η ίδια δείχνει την αγάπη της προς το Τέρας, όταν εκείνο κείτεται μισοπεθαμένο από έναν τραυματισμό, αυτό μεταμορφώνεται σε πρίγκιπα. Γιατί τι είναι ακόμα πιο τραγικό από όσα έχουν γίνει μέχρι τώρα; Να μένεις σε μία κακοποιητική σχέση, με την ελπίδα ότι ο κακοποιητής θα αλλάξει, αρκεί να τον αγαπήσεις λίγο παραπάνω.

3. Ο Αλαντίν

Ως γνήσια Αμερικάνικη εταιρεία που σέβεται τον εαυτό της, έτσι και η Disney εκείνα τα χρόνια τουλάχιστον, δεν δίσταζε να εκφράζει ανοιχτά τις ρατσιστικές της πεποιθήσεις. Ας ξεκινήσουμε απ’ το γεγονός ότι η ταινία ανοίγει με το διάσημο τραγούδι “Αραβικές Νύχτες” που όλοι θυμόμαστε. Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι το πραγματικό τραγούδι κατά τα πρώτα χρόνια κυκλοφορίας της ταινίας, είχε έναν στοίχο που περιέγραφε την Αραβία ως “το μέρος που σου κόβουν το αυτί αν δεν τους αρέσει το πρόσωπό σου”. Φυσικά, αυτός ο στοίχος αργότερα αντικαταστάθηκε με το “όπου είναι επίπεδο και απέραντο και η ζέστη είναι έντονη”. Έπειτα, σε όλη τη διάρκεια βλέπουμε διάφορους χαρακτήρες στην ταινία, όλοι με έντονα μη δυτική προφορά, εκτός όμως απ’ το ζευγάρι της υπόθεσης. Το “πρότυπο” δηλαδή που μας ενδιαφέρει, έχει ξεκάθαρη αμερικάνικη προφορά παρόλο που ζει στο ίδιο φανταστικό μέρος με τους υπολοίπους. Ο Αλαντίν είναι μία απ’ τις ταινίες για τις οποίες η Disney αναγκάστηκε να προσθέσει ειδική σήμανση πριν την προβολή της, που να καταδεικνύει ότι πρόκειται να προβληθούν ρατσιστικές ιδέες. Ένας εκπρόσωπος της εταιρείας δήλωσε πριν λίγα χρόνια, πως οι ταινίες αυτές δημιουργήθηκαν με βάση τα πιστεύω της εποχής, αντανακλώντας την τότε κοινωνία, το οποίο θα ήταν αποδεκτό εάν μιλούσαμε για μία ταινία ενηλίκων. Όταν όμως απευθύνεσαι σε παιδιά, που δεν έχουν την κρίση ακόμα να ξεχωρίσουν την ίσως και σατιρική πλευρά μιας κακώς γενομένης πεποίθησης, δεν υπάρχει χώρος για τέτοια πράγματα, καθώς διακινδυνεύεις να συνεχίσεις υποσυνείδητα τον κύκλο του ρατσισμού, του αποκλεισμού και των στερεοτύπων.

4. Η Σταχτοπούτα

Η ταινία που μεγάλωσε όλα τα κοριτσάκια στο να περιμένουν καρτερικά τον πρίγκιπα της ζωής τους για να τις σώσει. Το στόρυ είναι γνωστό, ο ευκατάστατος πατέρας πεθαίνει, η Σταχτοπούτα απομένει μόνη της με την μητριά της και τις τρεις θετές αδερφές της, οι οποίες λαμβάνουν όλη την περιούσια από τον αποθανόντα και αναγκάζουν την πρώτη να δουλεύει σαν σκλάβα μέσα στο ίδιο της το σπίτι, ενώ της συμπεριφέρονται υποτιμητικά. Αντί λοιπόν η ιστορία να μας διδάξει την χειραφέτηση της γυναίκας που καταφέρνει να ορθοποδήσει ακόμα και μετά από τόσες δυσκολίες, μας δείχνει μια τύπισσα σε εκτεταμένη κατάθλιψη, να αποδέχεται την μοίρα της, χωρίς να κάνει τίποτα για να την αλλάξει, αδυνατώντας να υπερασπιστεί τον εαυτό της έστω και στα βασικά, όπως το να διεκδικήσει τον σεβασμό απέναντι στο πρόσωπό της και το ποσοστό της περιουσίας που στην τελική της αναλογεί. Στο τέλος, η νονά της που διαθέτει μαγικές ικανότητες, την ντύνει, γιατί αλίμονο ποιος θα την κοιτάξει έτσι σύμφωνα με την ταινία, κι έτσι καταφέρνει να κλέψει την καρδιά ενός πρίγκιπα, ο οποίος θα την βγάλει απ’ την μιζέρια της. Σωστά, γιατί κανείς μας δεν έχει έλεγχο στη ζωή του, ο μόνος τρόπος να σωθούμε δεν είναι ο ίδιος μας ο εαυτός, αλλά ένας πρίγκιπας- ένας άντρας. Α και σε περίπτωση που δεν το καταλάβατε με την πρώτη, είναι επίσης αποδεκτό να μεταμφιεστούμε σε κάτι τελείως διαφορετικό απ’ τον εαυτό μας, να υποδυθούμε έναν ρόλο στην ουσία, για να κατορθώσουμε να αρέσουμε σε αυτόν τον πρίγκιπα. Τέλειο.

Τελικά, όσο νοσταλγικές κι αν είναι οι αναμνήσεις μας απέναντι στις ταινίες αυτές, μάλλον θα ήταν πιο πρέπον να τις κλείσουμε σε ένα χρονοντούλαπο όπως τους αξίζει, και να μην επιλέξουμε να τις μάθουμε στα παιδιά μας.