Η Αρχαία Ελλάδα γέννησε τη φιλοσοφία όπου μετέπειτα θα ακμάσει, θα μεταφερθεί και θα επηρεάσει όλο τον δυτικό πολιτισμό και την εξέλιξή του μέχρι και σήμερα. Ονόματα όπως ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Ηράκλειτος και ο Σωκράτης, είναι γνωστά σε όλους μας, ανεξαρτήτου εθνότητας. Όμως πόσους στα αλήθεια γνωρίζουμε απ’ τους νεοέλληνες φιλοσόφους που γέννησε η χώρα μας και δραστηριοποιήθηκαν κατά τον 20ο και 21ο αιώνα, βρίσκοντας αναγνώριση ακόμα και στο εξωτερικό για το έργο τους;
Έλληνες Σύγχρονοι Φιλόσοφοι και Μια Φράση Τους:
Ντίμης Αποστολόπουλος
Βικιπαίδεια
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1909 και σπούδασε νομική και φιλοσοφική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εργάστηκε για πολλά χρόνια στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας, όπου υπήρξε διευθυντής του τμήματος της Πνευματικής Καλλιέργειας, ενώ ξεκίνησε να γίνεται πιο γνωστός στο ευρύ κοινό, όταν πρότεινε και τελικά ανέλαβε ως ομιλητής τη ραδιοφωνική εκπομπή “Σινεμαφόν”. Πρωτότυπη για την εποχή, αλλά εμβληματική, κάτι σαν podcast, φιλοξενούσε στοχαστικές ιδέες για τη ζωή και την ύπαρξη υπό το πρίσμα της ποίησης. Έφυγε νέος σε ηλικία 53 ετών, αλλά πριν τον θάνατό του κατάφερε να εκδώσει οχτώ βιβλία με κάποια απ’ τα πιο γνωστά να είναι το “Ο κύκλος των στοχασμών” (1932), και “Η λυρική φιλοσοφία”.
“Συχνά η αθωότητα και η αγνότητα, μας φαίνονται αποκρουστικές. Η Γή δεν υποφέρει την παρουσία αγγέλων”.
Καστοριάδης Κορνήλιος
in.gr
Ο Έλληνας φιλόσοφος, συχνά αποκαλούμενος ως ο “Φιλόσοφος της Αυτονομίας”, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, μετανάστευσε στην Αθήνα και τελικά έζησε από τα είκοσί του χρόνια στο Παρίσι, όπου δημοσιεύτηκαν και τα έργα του. Σπούδασε οικονομολόγος, ασχολήθηκε έντονα με τα καθεστώτα της κοινωνίας και τα πολιτικά, πίστευε ότι η κοινωνική ελευθερία μπορεί να επέλθει μονάχα μέσω της αυτονομίας, ενώ αργότερα θα ενασχοληθεί και με την ψυχανάλυση. Εξελέγη διευθυντής στη Σχολή Ανώτερων Σπουδών Κοινωνικών Επιστημών του Παρισιού και στην Ελλάδα αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
“Η παιδεία αρχίζει με τη γέννηση του ανθρώπου και τελειώνει με το θάνατό του. Συντελείται παντού και πάντα. Οι τοίχοι της πόλης, τα βιβλία, τα θεάματα, τα γεγονότα εκπαιδεύουν τους πολίτες-σήμερα δε κατά κύριο λόγο παρεκπαιδεύουν”.
Νίκος Πουλαντζάς
TO BHMA
Ο Ν.Πουλαντζάς γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, ενώ σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αποφοίτησε με Άριστα και λίγα χρόνια αργότερα θα αποκτήσει και την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος. Πάρα ταύτα, δεν ασχοληθεί ποτέ με τον κλάδο, θα μετακομίσει στην Χαϊδελβέργη όπου θα μαγευτεί από την κοινωνιολογία και τη φιλοσοφία του δικαίου, και το 1964 θα παραδώσει την διδακτορική του διατριβή στη Σχολή Δικαίου και Οικονομικών Επιστημών του Παρισιού με θέμα “Φύση πραγμάτων και Δίκαιο”. Είναι ένας απ’ τους μεγαλύτερους φιλοσόφους του 20ού αιώνα, με παγκόσμια επιρροή, με το έργο του να βρίσκει ιδιαίτερη ανταπόκριση στην Λατινική Αμερική. Ο κορμός των θεμάτων με τα οποία καταπιάστηκε ήταν η ανάλυση του καπιταλιστικού κράτους, ο τρόπος γέννησης και ανάπτυξης των φασιστικών δικτατοριών, η συνύπαρξη και η σχέση μεταξύ των κοινωνικών τάξεων αλλά και της εξουσίας με αυτές, καθώς και ο δημοκρατικός σοσιαλισμός. Ο Πουλαντζάς δεν είχε λεπτεπίλεπτη χροιά στα λόγια του, δεν ωραιοποιούσε καταστάσεις και δεν δίσταζε να ειρωνευτεί τους πάντες και τα πάντα, ξεκινόντας από τον ίδιο του τον εαυτό. Ήταν αιχμηρός, αλλά ξεχείλιζε από αυθεντικότητα κι αυτό τον έκανε αρεστό ακόμα και σε άτομα που δεν ταυτίζονταν με τις ιδέες του. Δυστυχώς αυτοκτόνησε κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες πηδώντας στο κενό από τον όροφο μιας πολυκατοικίας, σε ηλικία μόλις 43 ετών. ΤΟ ΒΗΜΑ, έγραψε σαν τίτλο στην εφημερίδα στις 7.10.1979 πως “Ταύτιζε τη διανόηση με τη ζωή του”.
“Μια πληροφορία, όπως και μια φήμη, δεν πέφτουν ποτέ σε ουδέτερα ή παρθενικά αυτιά. Δεν ενδιαφέρει τόσο ο πομπός όσο οι αποδέκτες τους: ακούμε και βλέπουμε συνήθως ό,τι μας επιτρέπει ή μας επιβάλλει η ιδεολογία μας.”
Κώστας Αξελός
LIFO
Ο Έλληνας στοχαστής, φιλόσοφος και καθηγητής φιλοσοφίας, σπούδασε νομική και ήταν ενεργό μέλος της αντίστασης την περίοδο της κατοχής. Συμμετείχε στα Δεκεμβριανά το 1944, όπου θα συλληφθεί και έναν χρόνο αργότερα θα καταδικαστεί σε θανατική ποινή. Θα καταφέρει όμως να αποδράσει κολυμπώντας, να επιβιβαστεί σε πλοίο και κατόπιν σε τρένο με προορισμό το Παρίσι, όπου συνέχισε τις σπουδές του. Ο Αξελός στα έργα του προσπάθησε να αναλύσει τις σκέψεις των Μάρξ, Νίτσε, Φρόιντ και Χάιντεγκερ, μέσα από την προσωκρατική φιλοσοφία. Τελικά μας άφησε παρακαταθήκη είκοσι τέσσερα βιβλία που μεταφράστηκαν σε πάνω από δεκαπέντε γλώσσες.
“Η εποχή μας έχει πέσει χαμηλά και η φιλοσοφία ζει το τέλος της. Μετά από αυτήν υπάρχει χώρος για μια ανοιχτή ποιητική σκέψη.”
Τάκης Φωτόπουλος
in.gr
Ο Τ.Φωτόπουλος είναι πολιτικός φιλόσοφος, συγγραφέας και ακαδημαϊκός, είχε πολλαπλές σπουδές στη νομική, τις πολιτικές επιστήμες και τα οικονομικά, ενώ το 1966 εγκαταστάθηκε πλέον στο Λονδίνο, λαμβάνοντας υποτροφία για τις μεταπτυχιακές σπουδές. Το πιο γνωστό έργο του είναι η “Περιεκτική Δημοκρατία”, στο οποίο αρχικά γίνεται η προσπάθεια για ανάλυση των παθογενειών των σύγχρονων κοινωνιών και έπειτα η πρόταση για ένα καινούργιο σύστημα-μορφή κοινωνίας. Ο Φωτόπουλος, πιο επίκαιρος από ποτέ, τονίζει πως λόγω του συστήματος αγοράς που επικρατεί, ο πλούτος κατέληξε να βρίσκεται στα χέρια της εξουσιαστικής ελίτ, γεγονός που οδήγησε όχι μονάχα στην οικονομική κρίση, αλλά σε μία πιο γενικευμένη κρίση, που περικλείει μέσα και το πολιτιστικό, το κοινωνικό, το οικολογικό και το πολιτικό κομμάτι της κοινωνίας. Ο ίδιος αντιπροτείνει την ισοκατανομή της εξουσίας σε όλα τα επίπεδα με τον πλήρη ανασχηματισμό της οικονομικού στοιχείου, όχι υπό τη μορφή χρήματος και αγοράς όπως υπάρχει σήμερα, και με δεδομένο ότι ο οικονομικός πλούτος δεν θα αποτελεί πλέον μοναδικό και ανώτερο σκοπό, αλλά θα έχει την ίση και ίδια σημασία με τις υπόλοιπες συνιστώσες (πολιτικές, κοινωνικές, οικολογικές και πολιτισμικές).
“Όμως, όταν η ζωή παύει να θεωρείται απόλυτο αγαθό από τη μία μεριά σε αυτό τον κύκλο της βίας τότε αναγκαστικά σχετικοποιείται γενικότερα”
Κώστας Παπαϊωάννου
ProtoThema
Ο Κ.Παπαϊωάννου γεννήθηκε στον Βόλο και μετακόμισε με τον πατέρα του στην Αθήνα στο τέλος της εφηβείας του. Στο γυμνάσιο μάλιστα, έγινε φίλος με τον Κώστα Αξελό. Περνάει στη νομική Αθηνών, την οποία δεν ολοκλήρωσε, μεταναστεύει όμως στο Παρίσι και το 1948 αποφοιτά από τη φιλοσοφική σχολή της Σορβόννης. Ξεκινάει να γράφει φιλοσοφικά και πολιτικά βιβλία, έχοντας ως κοινό γνώμονα τη κριτική έναντι του σταλινισμού και του τρόπου που εφαρμόστηκε ο σοσιαλισμός στο ανατολικό μπλόκ, αν και αριστερός. Ο ίδιος αν και μαρξιστής, αναγνώριζε τα κατά τη γνώμη του ελλειπή στοιχεία της ιδεολογίας και προσπάθησε μέσα από τα βιβλία του να τα βελτιώσει. Η οπτική αυτή αποτέλεσε πρωτοπορία της εποχής κι έτσι βραβεύεται διεθνώς για τα κείμενα αυτά. Το νεαρό της ηλικίας του όταν έγραφε αυτά τα βιβλία, τον έκαναν να ξεχωρίσει ως ένα λαμπρό μυαλό που θα αφήσει ιστορία, όπως άλλωστε και έκανε.
“O κλασσικός πολιτισμός είναι ο πολιτισμός που κατ’ εξοχήν μας υποβάλλει αυτή τη θαυμαστή ιδέα της συνέχειας από γενεά σε γενεά, αυτή τη μυστηριακή σχέση πατέρα προς γιό που σφιχτοδένει σε μια ζωντανή ενότητα τις γενεές του Αισχύλου, του Περικλή, του Σωκράτη και του Πλάτωνα.”
Χρήστος Γιανναράς
Kathimerini
Γεννήθηκε στην Αθήνα και φοίτησε στη θεολογία του Πανεπιστημίου Αθηνών και στη φιλοσοφική της Βόννης και της Σορβόνης. Ήταν διδάκτωρ στο Αριστοτέλειο, στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης, στη Βοστόνη και στο πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου. Υποστήριξε πως η κοινωνία πρέπει να επιστρέψει στα πρωτόγονα ένστικτα που υποδηλώνουν τον πραγματικό του εαυτό, όπως η θρησκεία, υπό σύγχρονους όρους, για να αποφευχθεί η παρακμή. Το έργο του αποτέλεσε τη θεμελίωση της έννοιας της “Νεοορθοδοξίας”. Πέθανε πέρσι, στις 24 Αυγούστου του 2024.
“Μοναξιά δεν είναι η έλλειψη συντροφιάς, αλλά η βαθειά συναίσθηση μιας τέλειας μοναχικότητας, ένα αίσθημα εγκατάλειψης απ’ όλους κι απ’ όλα μέσα στη ζωή.”
Πηγή κεντρικής εικόνας: ΤΟ ΒΗΜΑ
Συντάκτης: Νεφέλη Ζέλιου
