Πίσω από κάθε μεγάλο έργο τέχνης, υπάρχει μια κρυφή ιστορία. Αλλά τι γίνεται όταν αυτή η ιστορία είναι θαμμένη κάτω από στρώσεις μπογιάς; Όταν ένας διάσημος πίνακας κρύβει μέσα του έναν άλλο, ξεχασμένο και σχεδόν χαμένο στο πέρασμα του χρόνου; Αυτό συνέβη με το «Πορτρέτο του Ματέου Φερνάντεθ ντε Σότο» του Πικάσο, που για περισσότερα από 120 χρόνια είχε μέσα του ένα καλά κρυμμένο μυστικό: το πορτρέτο μιας άγνωστης γυναίκας.
Η αποκάλυψη έγινε χάρη στην τεχνολογία, όταν υπέρυθρες και ακτίνες Χ που σάρωσαν το έργο κι αποκάλυψαν τη φιγούρα μιας γυναίκας με μαζεμένα μαλλιά, να κοιτάζει μέσα από τις στρώσεις του χρώματος. Μια γυναίκα που ο Πικάσο αποφάσισε να καλύψει, να σβήσει, να εξαφανίσει. Γιατί όμως;
Η υπέρυθρη απεικόνιση δείχνει το πορτρέτο κάτω από τον μεταγενέστερο πίνακα. Ινστιτούτο Τέχνης Courtauld, πηγή: CNN
Ήταν η εποχή που ο νεαρός Πικάσο, μόλις 19 ετών, έφτανε στο Παρίσι, μια πόλη γεμάτη τέχνη, πάθη και αλλαγές. Ήταν επίσης η στιγμή που η ζωή του σημαδεύτηκε από την αυτοχειρία του φίλου του, Κάρλος Κασαχέγκας, μια τραγωδία που τον βύθισε σε μια περίοδο σκοτεινής δημιουργικότητας. Η Μπλε Περίοδος, όπως ονομάστηκε αργότερα, ήταν γεμάτη πορτρέτα ανθρώπων χαμένων στη μελαγχολία, φιγούρες βυθισμένες στη θλίψη, σχεδόν άυλες μέσα στις ψυχρές αποχρώσεις του μπλε και του πράσινου.
Όμως, προτού ο Πικάσο δημιουργήσει το έργο που όλοι γνωρίζουμε, υπήρχε εκείνη. Μια γυναίκα που ίσως υπήρξε έμπνευση, μούσα, ερωμένη. Μια γυναίκα που ίσως του θύμιζε κάτι που ήθελε να ξεχάσει. Μήπως ήταν κάποια που τον πρόδωσε; Μήπως ήταν κάποια που τον στοίχειωνε; Ή μήπως ήταν απλώς ένα ακόμη μοντέλο, μια φιγούρα που έχασε τη μάχη με τη δημιουργική εξέλιξη του καλλιτέχνη;
Η ιστορία της παραμένει άγνωστη, ένα φάντασμα κάτω από τα στρώματα της τέχνης. Αυτό που είναι σίγουρο, όμως, είναι ότι η τεχνολογία την επανέφερε στο φως. Και ενώ η ταυτότητά της μπορεί να μην αποκαλυφθεί ποτέ, το γεγονός ότι υπήρξε – και εξαφανίστηκε – την καθιστά ένα κομμάτι του μύθου του Πικάσο.
Στο σημείο αυτό, να πούμε ότι υπήρξε διαχρονικά καλλιτέχνης με κρυμμένα σύμβολα στην τέχνη του. Από την υπογραφή του, που πολλές φορές υπήρχε κωδικοποιημένη στους πίνακές του, μέχρι και τον “αόρατο πίνακα”, έναν πίνακα που ποτέ δεν ολοκληρώθηκε. Ο θρύλος λέει πως ο Πικάσο δημιούργησε έναν πίνακα που ήταν τόσο προσωπικός και γεμάτος συναισθηματική ένταση, που ποτέ δεν τον παρουσίασε δημόσια. Ο ίδιος, μάλιστα, φέρεται να τον έκρυψε με ιδιαίτερο τρόπο, αφήνοντας μόνο κάποιες νύξεις για την ύπαρξή του. Κάποιοι, λένε πως η απομάκρυνση του πίνακα ήταν αποτέλεσμα μιας δύσκολης περιόδου της ζωής του, άλλοι υποστηρίζουν ότι ήταν μια σκόπιμη απόφαση για να δημιουργήσει γύρω από το έργο του έναν αέρα μυστικισμού και μυστηρίου.
Ίσως ο ίδιος ο ζωγράφος να μην περίμενε ποτέ ότι θα ανακαλύψουμε ορισμένες από τις κρυφές αλήθειες του. Ίσως να πίστευε ότι η τέχνη του είχε σβήσει κάθε σημάδι που περίτεχνα είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία για τον ζωγράφο. Αλλά η τέχνη έχει μια περίεργη δύναμη: πάντα βρίσκει τρόπο να μιλήσει, ακόμη κι όταν οι δημιουργοί της προσπάθησαν να την κάνουν να σωπάσει.
