Πέντε γράμματα είναι ικανά να περιγράψουν ολόκληρη τακτική ενός κυρίαρχου ψυχολογικού μοτίβου. Η λέξη darvo αποτελεί το αρκτικόλεξο των εξής λέξεων:
- deny : άρνηση ~ ο θύτης αρνείται κατηγορηματικά την ευθύνη ή το λάθος του
- attack : επίθεση ~ αντί να απαντήσει για λόγου του όσον αφορά την κατηγορία, επιτίθεται στο θύμα ή/και στο περιβάλλον του
- reverse victim and offender : αντιστροφή ρόλων θύματος και θύτη από τον θύτη, εφόσον κατηγορεί την άλλη πλευρά, με τον ίδιο να έχει ως απώτερο σκοπό την αποποίηση της ευθύνης
Ήταν 1997, όταν η ψυχολόγος Jennifer Freyd μελετούσε τις ψυχολογικές επιπτώσεις της κακοποίησης και το γεγονός ότι οι θύτες χρησιμοποιούσαν ψυχολογικές τακτικές για να αποφύγουν την ευθύνη τους και τις συνέπειές της. Μέσω των ερευνών της διαπίστωσε μία κοινή γραμμή που ακολουθούσαν οι θύτες, ώστε να καταφέρουν να αποτρέψουν την αναγνώριση των πράξεών τους. Έτσι, οδηγήθηκε στον όρο darvo response, ο οποίος δημιουργήθηκε για να περιγράφει εν συντομία τη συγκεκριμένη τακτική.
Αυτή η στρατηγική δημιουργεί σύγχυση προς το θύμα, εφόσον του μετατίθεται η ευθύνη, δημιουργείται αμφισβήτηση και αποσπάται η προσοχή από τον αληθινό θύτη. Το θύμα δυσκολεύεται να μιλήσει με θάρρος, διότι παραμονεύει η πιθανότητα να θεωρηθεί αναξιόπιστο. Επομένως, το κλίμα που δημιουργείται, αποτρέπει τη δίκαιη αντιμετώπιση συμπεριφορών και γεγονότων.
Η τακτική της darvo response χρησιμοποιείται σε αρκετές καθημερινές καταστάσεις, όπου δύο άνθρωποι θα κληθούν να αντιμετωπίσουν μία διαφωνία, με τον υπαίτιο να κινεί τα νήματα αντιστροφής των ρόλων. Στον εργασιακό χώρο ενδεχομένως να συμβεί κάποιος να αναφέρει ότι δέχθηκε λεκτική επίθεση κι εκεί ο υπεύθυνος αυτής, αντί να απαντήσει στις κατηγορίες που του αναλογούν, δεν τις δέχεται και δημιουργεί κλίμα αναξιοπιστίας. Σε μη υγιείς σχέσεις, ένας σύντροφος που ψυχολογικά κακοποιεί τον σύντροφό του, συχνά φέρεται να τον κατηγορεί ότι εκείνος προκαλεί προβλήματα, αυτομάτως θυματοποιείται και δημιουργεί συναισθηματικές αμφιβολίες. Οι πολιτικοί και άλλα δημόσια πρόσωπα, που κατηγορούνται για αδίκημα ή παράνομη πράξη, χρησιμοποιούν την darvo ως πάγια αντίδραση στις κατηγορίες, με επιχειρήματα όπως ότι στοχοποιούνται άδικα και είναι θύματα συνωμοσίας.
Η κατακλείδα μας είναι ότι η darvo response χαρακτηρίζεται επικίνδυνη κι αν δεν την αναγνωρίσεις εγκαίρως, πιθανότατα να σε οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο, όπου θα πρωταγωνιστεί η αμφιβολία για τον τρόπο που θα τη χειριστείς και η απομάκρυνση από την πραγματικότητα. Για να προφυλαχθείς, χρειάζεται να παρατηρήσεις σιωπηλά το σύνολο των αντιδράσεων, όταν κατηγορείται κάποιος για ένα σοβαρό θέμα.
Αρχικά, το άτομο αρνείται κάθετα όσα του αναλογούν, δίχως να δέχεται ψήγμα ευθύνης. Όσον αφορά εσένα, αν δείξεις ότι τον αμφισβητείς, θα λάβεις προσωπική επίθεση, που στοχεύει στη διατάραξη της ψυχικής σου ισορροπίας. Παράλληλα, ο υπαίτιος δε διαθέτει διαύγεια νου για να αντιληφθεί την καθαρή σου πρόθεση, ώστε αντιστρέφει τους ρόλους με την επί προσωπικού επίθεση ότι προσβάλλεις τον εσωτερικό του κόσμο.
Το σημαντικότερο προτέρημα για να αντιμετωπίσεις και να αποφύγεις την darvo response, είναι το γνώθι σαυτόν. Να διατηρήσεις την ψυχραιμία σου και να μην παρασυρθείς. Φρόντισε να παραμείνεις σταθερός στην οπτική σου και να επαναφέρεις τη διαφωνία στην ουσία της. Παρακίνησε το άλλο άτομο με ευγένεια να σε εμπιστευτεί και να σου εξηγήσει το λόγο που αποφεύγει να αντιμετωπίσει την ευθύνη που του αναλογεί στη μεταξύ σας σύγκρουση. Παράλληλα, η οριοθέτηση είναι απαραίτητη, ώστε να μην παρασυρθείς σε απολογία και τοποθετηθείς σε θέση άμυνας.
Την επόμενη φορά που θα σου φανεί γνώριμο το μοτίβο σε ένα καβγά, αντιμετώπισέ το αντικειμενικά και μην εμπλακείς στον αδιέξοδο κύκλο δράσης – αντίδρασης. Μπορείς να απομακρυνθείς από το άτομο που θέλει να σε χειραγωγήσει, ως ένδειξη αυτοσεβασμού. Ορισμένες μάχες, μικρές ή μεγαλύτερες, δεν έχουμε λόγο να τις δώσουμε. Οφείλεις να προστατεύσεις τον εαυτό σου από ανθρώπους που διαστρεβλώνουν την αλήθεια, λόγω του ότι φοβούνται να σταθούν αντιμέτωποι με τις συνέπειές τους.
Εν τέλει, φρόντισε να έχεις ενισχυμένη κριτική σκέψη και να βελτιώνεις τον πολύτιμο εσωτερικό σου κόσμο. Αμφότερα είναι σημαντικά, τόσο στην απόκτηση ανθρώπινων σχέσεων στη ζωή σου βασισμένων στον αμοιβαίο σεβασμό και την ειλικρίνεια, όσο και στην υπεράσπιση ενός ανθρώπου που θα βρεθεί δίπλα σου αντιμέτωπος με το φαινόμενο της darvo response.
Συντάκτης: Ελένη Γιόρκα
