4 πόλεις που μυρίζουν θaνατο: Ο λόγος που δεν πατάει άνθρωπος

Εγκαταλελειμμένες πόλεις. Όχι αυτές, που απλώς ξεχάστηκαν από τον χρόνο, αλλά αυτές, που φαίνεται να έχουν στοιχειωθεί από την ίδια τους την ύπαρξη. Καταραμένες πόλεις. Τόποι, που φέρουν πάνω τους το στίγμα της τραγωδίας, της αρρώστιας, της ανθρώπινης ανοησίας ή ακόμα και της οργής της φύσης. Τόποι που λένε: “Δεν είσαι ευπρόσδεκτος”. Έλα να κάνουμε ένα ταξίδι σε μερικές από αυτές τις ανατριχιαστικές γωνιές του πλανήτη.

Centralia, Pennsylvania: Η πόλη που καίγεται αιώνια

Ζεις σε μια πόλη. Όλα είναι κανονικά. Ξαφνικά, καπνός αρχίζει να βγαίνει από το έδαφος. Δεν είναι κάποια νέα μόδα με υπόγεια μπάρμπεκιου. Είναι φωτιά. Και δεν είναι μια μικρή φωτιά. Είναι μια φωτιά που ξεκίνησε το 1962 και καίει ακόμα. Μια πόλη, που κυριολεκτικά έχει παραδοθεί στις φλόγες, όχι στην επιφάνειά της, αλλά από κάτω.

Η ιστορία της Centralia είναι τόσο σουρεαλιστική, όσο και τραγική. Κάποτε, ήταν μια ακμάζουσα πόλη εξόρυξης άνθρακα. Ζωή. Κίνηση. Μια κοινότητα. Όλα αυτά άλλαξαν το Μάιο του 1962. Η επίσημη εκδοχή λέει, ότι μια ομάδα εργατών της πόλης έβαλε φωτιά σε μια χωματερή, ακριβώς δίπλα σε ένα εγκαταλελειμμένο ορυχείο. Ο στόχος ήταν να καθαρίσουν τον χώρο. Φαίνεται όμως, πως η φωτιά δεν έσβησε ποτέ. Κάπως, βρήκε το δρόμο της μέσα στο δαιδαλώδες δίκτυο των εγκαταλελειμμένων στοών άνθρακα που απλώνονταν κάτω από την πόλη. Και εκείνη τη στιγμή, η μοίρα της Centralia σφραγίστηκε.

Αρχικά, κανείς δεν το πήρε στα σοβαρά. Λίγος καπνός εδώ, λίγη μυρωδιά εκεί. Σιγά-σιγά όμως, τα πράγματα άρχισαν να γίνονται σουρεαλιστικά. Δρόμοι άρχισαν να ανοίγουν. Το έδαφος να βουλιάζει. Ο καπνός έβγαινε από ρωγμές παντού. Τοξικά αέρια. Το χορτάρι κιτρίνιζε. Δέντρα πέθαιναν. Η θερμοκρασία του εδάφους ανέβαινε σε εξωπραγματικά επίπεδα. Κάποιοι τολμηροί (ή απλά απελπισμένοι) κάτοικοι προσπάθησαν να σκάψουν, να βρουν την εστία, να τη σβήσουν. Μάταια. Η φωτιά ήταν απλά πολύ μεγάλη. Ένας τεράστιος υπόγειος δράκος που έβγαζε φλόγες.

Το αποκορύφωμα ήρθε το 1981, όταν ένας 12χρονος έπεσε σε μια τρύπα που άνοιξε ξαφνικά στο έδαφος. Μια τρύπα 4 μέτρων, γεμάτη με καυτό ατμό και τοξικά αέρια. Ευτυχώς, κατάφερε να σωθεί. Αυτό όμως ήταν το σημάδι. Η κυβέρνηση αποφάσισε να δράσει, αρχίζοντας ένα πρόγραμμα απαλλοτριώσεων και μετεγκατάστασης. Οι κάτοικοι άρχισαν να φεύγουν. Σπίτια κατεδαφίζονταν. Δρόμοι εξαφανίζονταν.

Σήμερα, η Centralia είναι μια πόλη-φάντασμα. Μερικοί πεισματάρηδες κάτοικοι αρνήθηκαν να φύγουν, προσκολλημένοι στα σπίτια και τις αναμνήσεις τους. To 2020 o αριθμός των μονίμων κατοίκων ανερχόταν σε πέντε. Όμως, η πόλη δεν υπάρχει πια. Ο κεντρικός δρόμος, γνωστός ως “Graffiti Highway”, ήταν μέχρι το 2020 καλυμμένος με γκράφιτι, ένα παράξενο έργο τέχνης πάνω σε ένα κομμάτι άσφαλτου που κάποτε έσφυζε από ζωή. Ο καπνός εξακολουθεί να βγαίνει από το έδαφος. Η μυρωδιά του θειαφιού πλανάται στον αέρα. Μια πόλη που αρνείται να πεθάνει, αλλά ζει μια αργή, πύρινη κόλαση. Η φωτιά θα συνεχίσει να καίει για τα επόμενα 250 χρόνια.

Poveglia Island, Βενετία

Ένα μικρό νησί, καταπράσινο, με όμορφη θέα στη Βενετία. Ειδυλλιακό, έτσι δεν είναι; Λάθος. Το Poveglia Island είναι, ίσως, ένα από τα πιο στοιχειωμένα και ανατριχιαστικά μέρη στον κόσμο. Μια ιστορία γεμάτη θάνατο, αρρώστια, τρέλα και απελπισία.

Η ιστορία του Poveglia ξεκινάει πολύ παλιά, αλλά η φήμη του ως “νησί του τρόμου” άρχισε κυρίως κατά τη διάρκεια της Μαύρης Πανώλης. Όταν η πανούκλα σάρωνε την Ευρώπη, η Βενετία, ως εμπορικό κέντρο, πλήγηκε τρομερά. Τι να έκαναν με τους αρρώστους; Τους μετέφεραν στο Poveglia. Ένας τόπος καραντίνας. Ένας τόπος θανάτου. Υπολογίζεται, ότι πάνω από 100.000 άνθρωποι πέθαναν και θάφτηκαν εκεί. Μαζικοί τάφοι. Σωροί από πτώματα. Το έδαφος του νησιού είναι κυριολεκτικά φτιαγμένο από ανθρώπινη σάρκα και οστά. Οι ιστορίες λένε, ότι οι ψυχές τους δεν βρήκαν ποτέ γαλήνη. Και γιατί να βρουν; Πέθαναν μόνοι, μακριά από τους αγαπημένους τους, σε ένα νησί που έγινε η τελευταία τους κατοικία.

Αλλά η ιστορία δεν τελειώνει εκεί. Στις αρχές του 20ού αιώνα, το νησί απέκτησε νέα ζωή, αλλά όχι καλύτερη. Χτίστηκε ένα ψυχιατρείο. Ναι, ψυχιατρείο. Σε ένα νησί που έχει θάψει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Μια πραγματικά εμπνευσμένη ιδέα. Οι ιστορίες από το ψυχιατρείο είναι ακόμα πιο ανατριχιαστικές. Πειράματα, βάρβαρες θεραπείες, βασανιστήρια. Ο επικεφαλής γιατρός του ψυχιατρείου λέγεται, ότι έκανε φρικιαστικά πειράματα στους ασθενείς του, συμπεριλαμβανομένων λοβοτομών, χωρίς αναισθησία. Φήμες λένε ότι τρελάθηκε και ο ίδιος, στοιχειωμένος από τα φαντάσματα των θυμάτων του, και έπεσε (ή ίσως “έπεσε”) από τον πύργο του ψυχιατρείου.

Αυτές οι ιστορίες, σε συνδυασμό με τους αμέτρητους θανάτους από πανούκλα, έχουν μετατρέψει το Poveglia σε έναν θρύλο του παραφυσικού. Οι Αρχές έχουν απαγορεύσει την πρόσβαση στο νησί για το κοινό. Μόνο εξουσιοδοτημένοι επιστήμονες ή ομάδες έρευνας έχουν το δικαίωμα να επισκεφθούν το Poveglia. Το νησί στέκεται εκεί, σιωπηλό, αλλά οι ιστορίες που ψιθυρίζει ο αέρας είναι κάτι παραπάνω από εκκωφαντικές.

Pripyat, Ουκρανία

Αν οι προηγούμενες πόλεις ήταν καταραμένες από φωτιά και αρρώστια, η Pripyat στην Ουκρανία είναι καταραμένη από την ίδια την ανθρώπινη τεχνολογία. Μια πόλη που εγκαταλείφθηκε μέσα σε λίγες ώρες, μετά το πιο καταστροφικό πυρηνικό ατύχημα της ιστορίας.

Η Pripyat ήταν μια πόλη χτισμένη για να στεγάσει τους εργάτες του πυρηνικού εργοστασίου του Τσερνομπίλ. Ήταν μια νέα, σύγχρονη πόλη. Πάρκα, σχολεία, νοσοκομεία, πολυκατοικίες. Μια ζωντανή κοινότητα με περίπου 50.000 κατοίκους. Όλα αυτά άλλαξαν στις 26 Απριλίου 1986. Μια μοιραία δοκιμή, μια σειρά από λάθη, και ο αντιδραστήρας 4 του Τσερνομπίλ εξερράγη. Μια έκρηξη που δεν ήταν σαν τις άλλες. Απελευθέρωσε τεράστιες ποσότητες ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα.

Τις πρώτες ώρες, οι κάτοικοι της Pripyat δεν γνώριζαν την πλήρη έκταση της καταστροφής. Φήμες κυκλοφορούσαν. Κάποιοι είδαν την κόκκινη λάμψη στον ουρανό. Κάποιοι άλλοι απλά συνέχισαν την καθημερινότητά τους. Το ραδιενεργό νέφος όμως, δεν αστειευόταν. Στις 27 Απριλίου, ανακοινώθηκε η εκκένωση. Οι κάτοικοι κλήθηκαν να πάρουν μόνο τα απαραίτητα. Τους είπαν ότι θα επέστρεφαν σε τρεις μέρες. Δεν επέστρεψαν ποτέ.

Σήμερα, η Pripyat είναι μια πόλη-φάντασμα, ένα μνημείο στην ανθρώπινη απερισκεψία και στην ακαταμάχητη δύναμη της φύσης. Τα σχολεία έχουν ακόμα ανοιχτά βιβλία στα θρανία. Παιχνίδια σκορπισμένα. Το λούνα παρκ, με τη σκουριασμένη ρόδα του και τα αυτοκινητάκια, στέκεται σιωπηλό, σαν να περιμένει επισκέπτες που δεν θα έρθουν ποτέ. Θα άνοιγε πέντε μέρες μετά την έκρηξη. Τα ρολόγια στους τοίχους έχουν σταματήσει. Τα δέντρα έχουν αρχίσει να μεγαλώνουν μέσα από τα κτίρια, η φύση παίρνει πίσω αυτό που της ανήκει.

Η Pripyat είναι μια τοιχογραφία της εγκατάλειψης. Είναι στοιχειωμένη όχι από φαντάσματα, αλλά από την απουσία της ανθρώπινης ζωής. Η ραδιενέργεια παραμένει. Η περιοχή γύρω από το Τσερνομπίλ, η “Απαγορευμένη Ζώνη”, είναι ένα απόκοσμο μέρος. Το πράσινο είναι έντονο, αλλά η σιωπή είναι εκκωφαντική. Μόνο περιστασιακά βλέπεις άγρια ζώα, που έχουν προσαρμοστεί στην ραδιενέργεια. Η Pripyat μας υπενθυμίζει πόσο εύκολα μπορούμε να καταστρέψουμε αυτό που χτίζουμε, και πόσο αδύναμοι είμαστε μπροστά στις συνέπειες των πράξεών μας.

Kolmanskop, Ναμίμπια: Η πόλη που την καταπίνει η άμμος

Αν ο θάνατος και η καταστροφή είναι οι αιτίες των προηγούμενων καταραμένων πόλεων, στην περίπτωση της Kolmanskop στη Ναμίμπια, ο “καταραμένος” παράγοντας είναι η ίδια η φύση. Συγκεκριμένα, η έρημος. Μια πόλη που ήταν ένα διαμάντι, και τώρα είναι απλά άμμος.

Η ιστορία της Kolmanskop ξεκινάει το 1908, όταν στην περιοχή ανακαλύφθηκαν διαμάντια. Γερμανοί εξορύκτες έφτασαν κατά χιλιάδες. Μια πόλη χτίστηκε στη μέση του πουθενά. Πολυτελή σπίτια, νοσοκομείο, σχολείο, θέατρο, μια αίθουσα μπόουλινγκ, το πρώτο τραμ στην Αφρική. Η Kolmanskop ήταν μια όαση πλούτου και ευημερίας στην αφιλόξενη έρημο Namib. Οι κάτοικοι ζούσαν μια ζωή γεμάτη ανέσεις, με παγομηχανές, ηλεκτρισμό και όλα τα κομφόρ της εποχής.

Όμως, όπως όλα τα πράγματα στην έρημο, ο πλούτος της Kolmanskop ήταν φευγαλέος. Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η αγορά διαμαντιών έπεσε. Και το πιο σημαντικό, ανακαλύφθηκαν ακόμα μεγαλύτερα κοιτάσματα διαμαντιών νοτιότερα, κοντά στην ακτή, καθιστώντας την εξόρυξη στην Kolmanskop λιγότερο επικερδή. Σιγά-σιγά, οι κάτοικοι άρχισαν να φεύγουν. Ένας-ένας, τα σπίτια άδειασαν. Οι επιχειρήσεις έκλεισαν. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1950, η Kolmanskop ήταν μια πόλη φάντασμα.

Και τότε, η έρημος πήρε τον έλεγχο. Οι αμμοθύελλες άρχισαν να καταπίνουν τα κτίρια. Άμμος. Παντού άμμος. Μπαίνει από τις πόρτες, τα παράθυρα. Γεμίζει τα δωμάτια. Σήμερα, η Kolmanskop είναι ένα σουρεαλιστικό τοπίο από σπίτια γεμάτα άμμο μέχρι το γόνατο, ή και ψηλότερα. Οι πόρτες κρέμονται από τους μεντεσέδες τους. Τα χρώματα ξεθωριασμένα. Ένας απόκοσμος θρίαμβος της φύσης πάνω στην ανθρώπινη προσπάθεια. Η φύση μπορεί να διεκδικήσει πίσω οτιδήποτε χτίζουμε, όσο μεγαλεπήβολο κι αν είναι.

Κάθε μία από αυτές τις “καταραμένες” πόλεις διηγείται τη δική της ιστορία. Δεν είναι απλά “πόλεις φαντάσματα”, είναι κάτι βαθύτερο. Είναι υπομνήματα για το πόσο εύθραυστη είναι η ανθρώπινη παρουσία σε αυτόν τον πλανήτη. Για το πόσο γρήγορα μπορεί κάτι να αλλάξει, να καταστραφεί, να εγκαταλειφθεί. Μας θυμίζουν ότι ακόμα και οι πιο ακμάζουσες κοινότητες μπορούν να μετατραπούν σε σιωπηλά ερείπια. Ίσως η “κατάρα” δεν είναι κάτι μεταφυσικό. Ίσως η κατάρα είναι απλά οι συνέπειες των πράξεών μας. Ή η αδυναμία μας απέναντι στις ανεξέλεγκτες δυνάμεις της φύσης. Είτε έτσι, είτε αλλιώς, αυτές οι πόλεις στέκονται εκεί, σιωπηλοί μάρτυρες, περιμένοντας. Περιμένοντας τον επόμενο που θα τολμήσει να τις επισκεφτεί και να νιώσει το βάρος της ιστορίας τους.