Επί δεκαετίες η κατάσταση στα ψυχιατρεία ήταν το λιγότερο θλιβερή. Άνθρωποι φαντάσματα, αποκομμένοι από τον κόσμο, ζούσαν σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Όμως, τις τελευταίες δεκαετίες, προς έκπληξη όλων μας η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά. Σε αυτό βέβαια συνέβαλε και η αποϊδρυματοποίηση που ξεκίνησε δειλά δειλά τη δεκαετία του ’90. Για όσους δεν το θυμούνται, το 1980 ήρθαν στο φως τραγικές εικόνες διαβίωσης και μεταχείρισης των ασθενών που νοσηλεύονταν στο ψυχιατρικό νοσοκομείο της Λέρου, για παράδειγμα. Μετά το κράξιμο σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ενόψει ένταξης στην ΕΟΚ, πάρθηκε λοιπόν η απόφαση για τον ολικό μετασχηματισμό της ψυχιατρικής φροντίδας.
Τι γίνεται όμως στον υπόλοιπο κόσμο; Σε χώρες που δε βρίσκονται στη Δύση ποια είναι η κατάσταση του τομέα της ψυχικής υγείας; Το Αφγανιστάν μπορεί να βρίσκεται αρκετά μακριά, συνεχίζει όμως ακόμη και σήμερα να είναι μια σύγχρονη Λέρος. Αλήθεια, γιατί κανείς δε μιλάει για τις εκατοντάδες γυναίκες που είναι παγιδευμένες στα ψυχιατρεία εξαιτίας των Ταλιμπάν;
Μπορεί η πατριαρχία να επηρεάσει την ψυχική υγεία;
Το 2021 οι Ταλιμπάν αναλαμβάνουν τα ηνία της εξουσίας, έπειτα από σχεδόν δύο δεκαετίες πολέμου. Σχεδόν αμέσως επέβαλαν σκληρά μέτρα στις γυναίκες, προφασιζόμενοι τους κανόνες της Σαρία και φυλάκισαν τις γυναίκες κυριολεκτικά στο σπίτι. Απαγόρευσαν ρητά στα κορίτσια να συνεχίζουν το σχολείο μετά την έκτη τάξη, χάνοντας έτσι το δικαίωμα στη μόρφωση και την εκπαίδευση. Επίσης, απαγόρευσαν στις γυναίκες να εργάζονται και να συμμετέχουν σε εκδηλώσεις της δημόσιας ζωής. Τι επιπτώσεις είχε αυτό στην ψυχική υγεία των γυναικών;
Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ το 2023 σχεδόν το 70% των γυναικών είχε συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Μάλιστα, τα αποτελέσματα μιας έρευνας που συμμετείχαν 592 Αφγανές γυναίκες ήταν εντελώς αποκαρδιωτικά. Οι συμμετέχουσες ανέφεραν ότι υπέφεραν από σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως άγχος, κατάθλιψη, απομόνωση, αϋπνίες και απουσία κινήτρου και ελπίδας. Τα ποσοστά αυτοκτονικών σκέψεων ήταν εξίσου υψηλά.
Όταν η ψυχιατρική φροντίδα μετατρέπεται σε φυλακή.
Τρανό παράδειγμα η ψυχιατρική κλινική Qala στο Αφγανιστάν. Η μεγαλύτερη ψυχιατρική κλινική της χώρας φιλοξενεί 104 γυναίκες ασθενείς και μάλιστα κάποιες από αυτές παραμένουν εκεί εδώ και 40 χρόνια παρακαλώ. Tο BBC εξασφάλισε την πρόσβαση σε ένα ψυχιατρείο που είναι κυριολεκτικά φρούριο και έφερε στο φως τις ιστορίες των γυναικών που διαβιούν εκεί. Στο δυτικό μέρος της Καμπούλ βρίσκονται παγιδευμένες γυναίκες, οι οποίες είναι έρμαια της πατριαρχίας και κανείς δεν ασχολείται με την ψυχική τους υγεία. Οι περισσότερες είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας.
Ας δούμε την ιστορία της Λατίφα, που αντλήθηκε από το The Gardian. Η Λατίφα έκανε απόπειρα αυtοκτονίας, στην προσπάθειά της να αποφύγει τον καταναγκαστικό γάμο που της επέβαλε η οικογένειά της και βρέθηκε στην κλινική. Η Χαμπίμπα, μιλώντας στο BBC, είπε ότι βρίσκονταν εκεί καθώς ο σύζυγός της την πέταξε έξω από το σπίτι, για να παντρευτεί μια άλλη γυναίκα. Κανείς από την οικογένειά της δεν την υποστήριζε και έτσι κατέληξε στην Qala. Η μόνη της επιθυμία είναι να δει και πάλι τα παιδιά της.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι συνθήκες διαβίωσης είναι τριτοκοσμικές. Ορισμένες ασθενείς μοιράζονται ένα κρεβάτι, καθώς δεν υπάρχει άλλος διαθέσιμος χώρος. Η Ζεινάπ, ένα κορίτσι μόλις 16 ετών βρίσκονταν αλυσοδεμένο στο σπίτι του, μέχρι να βρεθεί διαθέσιμο κρεβάτι στην κλινική.
Όσο μακριά και να βρισκόμαστε από αυτή τη φρίκη, δε γίνεται να μη μας αγγίζουν αυτές οι ιστορίες. Για άλλη μια φορά οι γυναίκες βρίσκονται στο στόχαστρο, αποδεικνύοντας ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι η πατριαρχία. Ταλιμπάν μπορεί να μην έχουμε, όμως και στη χώρα μας η ψυχική υγεία των γυναικών είναι ένα θέμα που μας αφορά. Πιστεύετε ότι είναι τυχαίο που τα ποσοστά άγχους και κατάθλιψης είναι υψηλότερα στις γυναίκες;
Συντάκτης: Μαρία Μωραΐτη
