Να σου πω μια αλήθεια; Ποτέ δεν πίστευα ότι οι πιο δύσκολες στιγμές στη δουλειά μου θα είχαν γυναικείο πρόσωπο. Πάντα φοβόμουν τα «αφεντικά», το γυάλινο ταβάνι, τους κακοπροαίρετους πελάτες. Κι όμως, τις πιο σκληρές μαχαιριές, αυτές που δε φαίνονται αλλά σε αφήνουν να αιμορραγείς εσωτερικά, τις έφαγα από γυναίκες.
Η λεγόμενη τοξική θηλυκότητα στον επαγγελματικό χώρο δεν είναι τίποτα λιγότερο από ένα καλά κρυμμένο σύστημα αλληλοϋπονόμευσης μεταξύ γυναικών. Πρόκειται για μικρές, υπόγειες συμπεριφορές, σαρκαστικά σχόλια, ανταγωνιστική αποστασιοποίηση, αμφισβήτηση ικανοτήτων, κουτσομπολιά ή ακόμα και σκόπιμη αποσιώπηση πληροφορίας. Όλα αυτά συνθέτουν μια ψυχολογική πίεση που, ενώ είναι δύσκολο να αποδειχθεί, είναι απολύτως πραγματική και αποτελεί παθογένεια στον εργασιακό χώρο. Μπορεί να μη φωνάζει, να μη σε προσβάλλει κατά πρόσωπο, αλλά σε διαβρώνει καθημερινά. Σε κάνει να αμφισβητείς τη θέση σου, να πατάς φρένο στις φιλοδοξίες σου και, τελικά, να απομακρύνεσαι από τη δουλειά ή το επάγγελμα που κάποτε αγαπούσες.
Μία από τις βασικές αιτίες αυτής της δυναμικής είναι η ψευδαίσθηση της σπανιότητας, πως υπάρχει μόνο μια θέση για μια επιτυχημένη γυναίκα και όλες οι υπόλοιπες πρέπει να την ανταγωνιστούν. Πρόκειται για ένα κοινωνικό κατάλοιπο δεκαετιών, το οποίο συνεχίζει να αναπαράγεται ακόμη και μέσα σε φαινομενικά προοδευτικά περιβάλλοντα. Ο χώρος που παραδοσιακά ανήκε στους άντρες είναι πλέον πιο ανοιχτός, αλλά όχι κι εντελώς ασφαλής. Η πίεση για διαρκή απόδειξη της αξίας μας, ο φόβος να μη χαρακτηριστούμε συναισθηματικές ή εύθραυστες και η ανάγκη να αποδείξουμε πως αντέχουμε, μας έχει φέρει σε σημείο να στρεφόμαστε η μία ενάντια στην άλλη αντί να δημιουργούμε δίκτυα στήριξης και συνεργασίας.
Το πρόβλημα όμως δεν είναι οι γυναίκες είναι το σύστημα. Σημαντικό είναι να διαχωρίσουμε το φαινόμενο από το φύλο. Δεν είναι οι γυναίκες κακές. Είναι οι συνθήκες που διαμορφώνουν ένα περιβάλλον ανταγωνισμού, καχυποψίας και εσωτερικευμένου μισογυνισμού. Ένα περιβάλλον που, αντί να ενθαρρύνει την εξέλιξη και τη συντροφικότητα, δίνει πόντους σε εκείνη που επιβιώνει σκληραίνοντας. Το εργασιακό σύστημα -ειδικά σε ανδροκρατούμενους ή έντονα ιεραρχικούς κλάδους- σπάνια επιβραβεύει τη συνεργασία μεταξύ γυναικών. Αντιθέτως, ενισχύει την ατομική επιτυχία, δίνοντας τροφή σε έναν σιωπηλό πόλεμο που κανείς δεν ομολογεί αλλά όλοι αντιλαμβάνονται.
Αυτό το είδος τοξικότητας δε μένει στο γραφείο. Το κουβαλάμε στο σπίτι, στις σχέσεις μας, στον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας. Μας επηρεάζει βαθιά στην αυτοεκτίμηση και στον επαγγελματικό μας βηματισμό. Πόσες γυναίκες δε μάζεψαν τη φωνή τους ή δεν υποτίμησαν τον εαυτό τους για να αποφεύγουν τα βλέμματα ή τα σχόλια συναδέλφων; Και πόσες νέες επαγγελματίες δεν εγκατέλειψαν χώρους γιατί δε βρήκαν καμία να τους πει ένα «προχώρα, είμαι εδώ αν χρειαστείς»;
Αν θέλουμε να δούμε πραγματική αλλαγή, δε φτάνει να διεκδικούμε περισσότερες γυναίκες σε ηγετικές θέσεις. Πρέπει να επανεξετάσουμε πώς συμπεριφερόμαστε μεταξύ μας, πώς μεγαλώνουμε τις επόμενες γενιές γυναικών επαγγελματιών και πώς μπορούμε να μετατρέψουμε τον ανταγωνισμό σε σύμπνοια. Σημαίνει να μάθουμε να δίνουμε χώρο. Να λέμε το μπράβο. Να διδάσκουμε χωρίς να εξουσιάζουμε. Να δίνουμε feedback χωρίς κακία. Να στηρίζουμε η μία την άλλη, όχι επειδή είναι ωραίο, αλλά γιατί είναι απαραίτητο.
Η τοξική θηλυκότητα δεν είναι απλώς μια κακή συνήθεια. Είναι ένα βαθύ κοινωνικό πρόβλημα που ακυρώνει τα βήματα που έχουμε κάνει για ισότητα, εξέλιξη και ελευθερία μέσα στους χώρους που ονειρευτήκαμε. Ήρθε η ώρα να αλλάξουμε αυτό το αφήγημα. Γιατί αν δεν το κάνουμε εμείς, ποια θα το κάνει;
Συντάκτης: Ιόλη Ντόκου
