Η σχέση ανάμεσα στον δάσκαλο και το παιδί αποτελεί θεμέλιο λίθο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Δεν πρόκειται απλώς για τη μετάδοση γνώσεων, αλλά για μια ανθρώπινη αλληλεπίδραση που επηρεάζει βαθιά την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του μαθητή. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, ολοένα και περισσότεροι ειδικοί εκφράζουν ανησυχία ότι η σχέση αυτή τείνει να απομακρύνεται, να γίνεται πιο τυπική, ψυχρή και απρόσωπη. Το ερώτημα που αναδύεται είναι κρίσιμο: μήπως αυτή η απόσταση προκαλεί πολύ πιο σοβαρά προβλήματα απ’ όσα συνειδητοποιούμε;
Η εκπαιδευτική πραγματικότητα σήμερα χαρακτηρίζεται από πίεση, υπερβολική γραφειοκρατία, εξετασιοκεντρικό σύστημα και έλλειψη χρόνου για ουσιαστική επικοινωνία. Ο δάσκαλος καλείται να διαχειριστεί πολυάριθμα τμήματα, να καλύψει αναλυτικά προγράμματα και να ανταποκριθεί σε συνεχείς διοικητικές απαιτήσεις. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η προσωπική επαφή με το παιδί περιορίζεται, ενώ η παιδαγωγική σχέση που θα έπρεπε να βασίζεται στην εμπιστοσύνη, την κατανόηση και τον σεβασμό συχνά εξασθενεί — παρότι όλοι γνωρίζουμε πόσο ανακουφιστική μπορεί να γίνει για ένα παιδί μια ζεστή κουβέντα ή ένα βλέμμα ενθάρρυνσης.
Η απόσταση αυτή δεν είναι απλώς συναισθηματική. Επηρεάζει άμεσα τη μαθησιακή διαδικασία. Ένα παιδί που δεν νιώθει ασφάλεια και αποδοχή από τον δάσκαλό του, δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί, να εκφραστεί ελεύθερα ή να ρισκάρει στη μάθηση. Ο φόβος της απόρριψης ή της αδιαφορίας μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, απάθεια και μειωμένη σχολική επίδοση. Ο ψυχρός δάσκαλος, ακόμη και χωρίς πρόθεση, μπορεί να δημιουργήσει ένα κλίμα αποξένωσης, όπου η γνώση χάνει το ζωντανό της νόημα και το παιδί χάνει τη χαρά του να ανακαλύπτει.
Παράλληλα, η παιδική ψυχή είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στα μηνύματα που εκπέμπουν οι ενήλικες. Όταν το παιδί αντιλαμβάνεται ότι ο δάσκαλος δεν ενδιαφέρεται προσωπικά, μαθαίνει να βλέπει το σχολείο ως έναν χώρο υποχρεώσεων και όχι ως πεδίο ανακάλυψης. Η απουσία συναισθηματικού δεσμού μπορεί να οδηγήσει σε αδιαφορία, σχολική άρνηση ή ακόμα και σε επιθετική συμπεριφορά. Σε βάθος χρόνου, αυτή η εμπειρία ενδέχεται να επηρεάσει και τον τρόπο που ο αυριανός ενήλικας θα συνδέεται με την εξουσία, τη γνώση και τους άλλους ανθρώπους — γιατί τα πρώτα πρότυπα εμπιστοσύνης πάντα αφήνουν το αποτύπωμά τους.
Δεν είναι λίγοι οι παιδοψυχολόγοι που υποστηρίζουν πως η φιγούρα του δασκάλου λειτουργεί ως πρότυπο σχέσης για το παιδί. Μέσα από τον τρόπο που ο εκπαιδευτικός επικοινωνεί, επιβραβεύει ή διορθώνει, το παιδί μαθαίνει τι σημαίνει αποδοχή, όρια και συνεργασία. Όταν αυτή η σχέση παραμένει απόμακρη, το παιδί ενδέχεται να αναζητήσει την προσοχή με αρνητικούς τρόπους ή να αποσυρθεί συναισθηματικά. Το σχολείο, αντί να γίνει χώρος ενδυνάμωσης, μετατρέπεται σε πεδίο άγχους και εσωτερικής σύγκρουσης — ενώ θα μπορούσε να είναι ένας χώρος όπου το παιδί νιώθει ότι κάποιος το βλέπει πραγματικά.
Από την άλλη πλευρά, η ευθύνη δεν βαραίνει αποκλειστικά τον δάσκαλο. Το εκπαιδευτικό σύστημα, οι κοινωνικές πιέσεις και η έλλειψη υποστήριξης προς τους εκπαιδευτικούς παίζουν καθοριστικό ρόλο. Όταν ο δάσκαλος νιώθει εξουθενωμένος, υποτιμημένος ή αποκομμένος από την ίδια την εκπαιδευτική του αποστολή, δύσκολα μπορεί να καλλιεργήσει ζεστές, ανθρώπινες σχέσεις στην τάξη. Γι’ αυτό και η αντιμετώπιση του προβλήματος πρέπει να είναι συλλογική: να ενισχυθεί η ψυχολογική στήριξη των εκπαιδευτικών, να δοθεί χώρος για επικοινωνία και συναισθηματική ανάπτυξη μέσα στο σχολείο — ώστε να μπορούν κι εκείνοι να προσφέρουν από έναν χώρο πληρότητας, όχι από έλλειψη.
Η παιδεία δεν είναι απλώς μια διαδικασία διδασκαλίας μαθημάτων. Είναι σχέση, εμπιστοσύνη και παράδειγμα. Κάθε παιδί που αισθάνεται ότι ο δάσκαλός του το βλέπει, το ακούει και το σέβεται, έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να αγαπήσει τη μάθηση και να εξελιχθεί σε έναν ώριμο, συναισθηματικά υγιή ενήλικα. Και κάθε παιδί που αγνοείται ίσως στο μέλλον κληθεί να αντιμετωπίσει έναν κόσμο χωρίς τα πρότυπα της εμπιστοσύνης και της ανθρώπινης επαφής που κάποτε χαρακτήριζαν το σχολείο.
Συντάκτης: Αγγελική Παπακωνσταντίνου
