Οι πιο “toxic” τάσεις στα social και πώς να τις αποφύγεις

Σίγουρα, θα έχεις παρατηρήσει ότι τα social media αποτελούν ένα από τα πιο βασικά χαρακτηριστικά της καθημερινότητας σου στη σύγχρονη εποχή. Αυτό είναι εμφανές και από το χρόνο που ξοδεύεις όταν ασχολείσαι με αυτά. Στόχος αυτών των εφαρμογών είναι να σε ψυχαγωγήσουν, να σε κάνουν να νιώσεις καλύτερα, να σε ενημερώσουν και να σε φέρουν σε επικοινωνία με άλλα άτομα.

Επειδή δε σε κόβω και για χτεσινό όμως, θα έχεις καταλάβει ότι πολλές φορές περνούν κάποια μηνύματα-τάσεις με πολύ υπόγειο τρόπο. Και αυτό γίνεται όλο και πιο “κάτω” από το χαλάκι θα έλεγες και εσύ αν μπορούσες να μου το εκφράσεις. Υπάρχουν μερικές από αυτές τις μόδες, που οι συμπεριφορές τους είναι αρκετά επαναλαμβανόμενες, οι οποίες στοχεύουν στο να γίνουν αρκετά εξαντλητικές, τοξικές με στόχο να γίνουν αρκετά επικίνδυνες για την ψυχική σου υγεία. Νιώθεις έτοιμος; Έχεις το στομάχι να τις αντικρούσεις; Βλέπεις συχνά βιντεάκια, reels, stories όπου θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν τέτοιες τάσεις;

Τοξική θετικότητα

Οι άνθρωποι είναι όντα με αισθήματα, με νεύρα, με κακουχίες, με ξεσπάσματα, με αναστολές, με αδυναμίες και άλλα τέτοια χαρακτηριστικά. Πιστεύω ότι όλα αυτά είναι στοιχεία, τα οποία υπάρχουν στο χαρακτήρα σου και ειλικρινά δεν θα σε πιστέψω αν μου πεις ότι δεν υπήρξε ποτέ στιγμή σε ολόκληρη σου τη ζωή, που να μην εκδηλώθηκαν. Το θέμα είναι ότι στα περισσότερα reels παρουσιάζεται το αψεγάδιαστο, το ότι σε φάση όλα είναι τέλεια και υπέροχα. Όλα τα παραπάνω είναι φανερά, αφού σύμφωνα με έρευνα της Psychology Today, το 67% των χρηστών Instagram έχουν νιώσει “πίεση να δείχνουν χαρούμενοι” ακόμα και όταν δεν ήταν. Επίσης, πάνω από 40% των Gen Z παραδέχονται ότι έχουν ανεβάσει content που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική τους διάθεση.

Το κακό είναι ότι τα περισσότερα από αυτά σου προβάλλουν με τέτοιο τρόπο το μήνυμα του ότι αν δε νιώθεις και εσύ έτσι (“αχ ναι όλα μου είναι τόσο υπέροχα”), τότε κάτι πάει πολύ στραβά με εσένα. Το σημαντικό είναι να συνειδητοποιήσεις ότι δεν πρέπει να νιώθεις άσχημα που μπορούν να υπάρχουν στιγμές, στις οποίες δε νιώθεις απόλυτα χαρούμενος/η. Επίσης, ένας τρόπος για να περιορίσεις μια τόσο επιδραστική τάση, μπορείς να φιλτράρεις το περιεχόμενο που βλέπεις και αν υπάρχει κάτι το οποίο σε πιέζει, μπορείς να κάνεις άνετα unfollow. Το σημαντικό είναι να καταλάβεις ότι είναι απόλυτα φυσιολογικό το να υπάρχουν και οι κακές μέρες μέσα στο πρόγραμμά σου, αν και δεν πρέπει να είναι η πλειοψηφία των ημερών σου. Τέλος, μπορείς να βρεις λογαριασμούς, οι οποίοι να αναφέρονται σε θέματα όπως η ευαλωτότητα , η ψυχική υγεία πραγματικές δυσκολίες.

Η Cancel culture

Αυτή είναι η πιο γνωστή από τις toxic τάσεις. Για εσένα που ίσως δεν ξέρεις, είναι η τάση του αν κάποιος κάνει λάθος, η κοινότητα των χρηστών τον/την ακυρώνει.  Και αυτό φαίνεται και από τα νούμερα, που επέτρεψε μου να σου πω ότι λένε την αλήθεια. 1 στους 3 εφήβους στις ΗΠΑ λένε ότι φοβούνται να εκφράσουν άποψη online λόγω φόβου ακύρωσης (Pew Research, 2023).Οι αναζητήσεις στο TikTok με tag #canceled έχουν ξεπεράσει τα 7 δισεκατομμύρια views.  Το χειρότερο είναι ότι αυτό μπορεί να συμβεί χωρίς δεύτερη σκέψη. Το σημαντικό είναι να διακρίνεις τη διαφορά  ανάμεσα στην υπευθυνότητα και στο δημόσιο λιθοβολισμό. Καλό θα ήταν να δώσεις χώρο και για συζήτηση και βελτίωση. Το σωστότερο είναι να προωθηθεί ο διάλογος μιας και αυτός είναι ο πρωταρχικός στόχος στα social.

Το συγκριτικό σύνδρομο (Comparison trap)

Αυτό είναι μια εσωτερική τοξική τάση. Ουσιαστικά, σε κάνει να αναρωτιέσαι γιατί η ζωή σου  δεν είναι τόσο τέλεια όσο αυτουνού/ης. Το 71% των χρηστών δηλώνουν ότι ένιωσαν “ζήλια ή ματαίωση” αφού πέρασαν ώρα στα social. 1 στους 4 λέει ότι χρειάζεται να κάνει “αποτοξίνωση” από το Instagram τουλάχιστον μία φορά το μήνα (Global Web Index, 2024). Και το πιο κλασικό ερώτημα είναι γιατί δεν έχω τόσα likes όσο αυτός, τι παραπάνω κάνει; Το σημαντικό είναι ότι πρέπει να αναλογιστείς ότι βλέπεις ένα μικρό ποσοστό (5% περίπου) της ζωής του άλλου. Επιπλέον, είναι σημαντικό να μην κάθεσαι να μετράς την αξία σου σε likes και views. Τέλος, χρησιμοποίησε τα social σαν εργαλείο έμπνευσης, όχι αυτοκριτικής.

Το doomscrolling

Ουσιαστικά, είναι το scroll χωρίς σταματημό σε αρνητικές ειδήσεις, προβλέψεις καταστροφής, hate. Ασυνείδητα, γίνεται και μοιάζει η κατάθλιψη να έρχεται να σου χτυπήσει την πόρτα με όλο το ψυχοπλάκωμα που μόλις βίωσες, που στην αρχή λες έλα μωρέ. Ο μέσος χρήστης ξοδεύει 78 λεπτά την ημέρα σε doomscrolling (σύμφωνα με έρευνα του Harvard Business Review). Το 62% όσων κάνουν doomscrolling τακτικά λένε ότι δυσκολεύονται να κοιμηθούν μετά. Το πιο ουσιαστικό είναι να θέσεις όρια στη χρήση, βάλε timer, ή ακολούθησε λογαριασμούς με θετικό αντίβαρο.

Οι ρετουσαρισμένες ζωές

Στα social media παρουσιάζονται πολλές φωτογραφίες, όπου βασικά στοιχεία είναι  οι σκηνοθετημένες selfies, τα φίλτρα, τα “αληθοφανή” sponsored posts, και τα τεχνητά χαμόγελα. Το 90% των γυναικών 18-29 ετών δηλώνουν ότι έχουν αισθανθεί άσχημα για την εμφάνισή τους μετά από ώρα στο Instagram. Οι εφαρμογές φίλτρων (FaceApp, Facetune, κ.ά.) έχουν πάνω από 200 εκατομμύρια downloads παγκοσμίως. Για να αποφύγεις και αυτήν την τάση, υποστήριξε λογαριασμούς που προωθούν ρεαλισμό και σώματα χωρίς φίλτρα. Μην πέφτεις στην παγίδα των συγκρίσεων.

Τα social media δεν είναι ούτε “καλά” ούτε “κακά”. Δεν απεικονίζουν τίποτα παραπάνω  από το πώς επιλέγουμε να τα χρησιμοποιούμε. Κάποιες φορές αντανακλούν ό,τι πιο δημιουργικό, άλλες φορές ό,τι πιο τοξικό. Το κλειδί είναι να αναγνωρίζουμε το περιεχόμενο και τις παγίδες που μπορεί να έχει το κάθε τι που βλέπουμε και να κρατάμε τον έλεγχο, όπως αυτό φάνηκε και στα περισσότερα από τα μέτρα που σου πρότεινα προκειμένου να μπορείς να αντιμετωπίσεις τις δυσάρεστες καταστάσεις.