Σύνδρομο Σταχτοπούτας και Λευκού Ιππότη· η ζωή σου στα χέρια άλλων

Στην εποχή μας έχει καταρριφθεί σε σημαντικό βαθμό ο κοινωνικός στιγματισμός του ανεξάρτητου ανθρώπου και της μοναξιάς από επιλογή, που αφήνει την «ασφάλεια» τη οικογενειακής στέγης κι αποφασίζει να αναλάβει τα ηνία της ζωής του μόνος. Κανείς όμως δε σε προειδοποιεί για τις επερχόμενες αντιξοότητες και τις συνεχώς αυξανόμενες δυσκολίες, που μοιάζουν να σχηματίζουν ένα βουνό μπροστά σου που μοιάζει ανυπέρβλητο.

Όσο κι αν αναζητούμε την απόλυτη ανεξαρτησία και χειραφέτηση, είναι γεγονός ότι έχουμε ανατραφεί με ένα τελείως διαφορετικό μοτίβο, που μόνο στην ανεξαρτησία δεν οδηγεί. Στην πραγματικότητα, έχουμε ανατραφεί για την εξάρτηση από κάποιον άλλο, με τη μητρική και πατρική φροντίδα όταν είμαστε παιδιά να κυριαρχεί και να καλύπτει κάθε φόβο κι επιτακτική ανάγκη μας.

Πολλοί, ενώ αναζητούν την ανεξαρτησία τους, ενεργά και δυναμικά, υποκρύπτουν πιθανώς κι από τον ίδιο τους τον εαυτό ότι βρίσκονται σε μια ψυχολογική εσωτερική μάχη με τον ενήλικο εαυτό τους που απαιτεί ελευθερία και με τον παιδικό εαυτό τους που αναζητά κάποιον να τους περιθάλψει και να τους φροντίσει, να παρέχει την πολυπόθητη ασφάλεια που είχαμε από τους γονείς μας. Αυτή η παράδοση της προσωπικής μας ελευθερίας για την ασφάλεια και τη φροντίδα από κάποιον σύντροφο, αυτή η απόδραση από τις ευθύνες της ενήλικης ζωής μας και η αγκίστρωση σε κάποιον άλλο, αποτελεί το επονομαζόμενο «Σύνδρομο της Σταχτοπούτας».

Το Σύνδρομο της Σταχτοπούτας χαρακτηρίζει τον φόβο για ανεξαρτησία και την υποσυνείδητη ανάγκη τους να λάβουν φροντίδα από κάποιον άλλο. Είναι πιθανώς κι ένας από τους κυριότερους λόγους που παραμένουν σε δυσλειτουργικές σχέσεις, με μια κυρίαρχη και πιθανώς ελεγκτική φιγούρα, αποφεύγοντας να φροντίσουν τον εαυτό τους, να τον υπερασπιστούν, να χειραφετηθούν. Είναι ένα σύνολο συμπεριφορών που αποτρέπει να χρησιμοποιήσει κανείς το πλήρες δυναμικό του, καθώς βρίσκεται σε αναμονή για τον «ιππότη» που θα σώσει τη ζωή του.

Ενώ από τη μια πλευρά μας τρομάζει η ιδέα της παραχώρησης της ανεξαρτησίας μας σε κάποιον άλλο, από την άλλη πλευρά είναι πολύ δελεαστική η παροχή φροντίδας και η κάλυψη των αναγκών μας, με ό, τι αυτό συνεπάγεται. Τι επιπτώσεις έχει όμως αυτό για την ταυτότητά μας ως προσωπικότητες; Μήπως καταρρέει κάθε φιλοδοξία, ανεξαρτησία, απόλυτη προσωπική ευθύνη;

Σε ένα οικογενειακό σχήμα, για παράδειγμα, όπου η μητέρα είναι παθητική κι ο πατέρας η δυναμική προσωπικότητα που παρέχει τα πάντα, πολλές γυναίκες νιώθουν ότι ίσως χάσουν τη θηλυκή τους υπόσταση εάν αλλάξουν τους ρόλους στη δική τους σχέση. Στην αντίπερα όχθη, βρίσκονται οι «λευκοί ιππότες», έτοιμοι να παρέμβουν και να σώσουν την «πριγκίπισσα» που βρίσκεται σε κίνδυνο, νιώθοντας επιτακτική την ανάγκη να της παρέχουν τα πάντα, να καλύψουν κάθε ανάγκη, πολλές φορές εις βάρος του ίδιου τους του εαυτού.

Το Σύνδρομο του «Λευκού Ιππότη» χαρακτηρίζει ανθρώπους που επιλέγουν να δημιουργήσουν σχέσεις με συναισθηματικά αδύναμα κι ευαίσθητα άτομα, σε μια προσπάθειά τους να μεταμορφώσουν τη ζωή τους και να τους σώσουν από τον ίδιο τους τον εαυτό. Υπάρχουν τρεις τύποι «ιπποτών», οι σωτήρες, αυτοί που διορθώνουν τα πράγματα κι εκείνοι που διευκολύνουν καταστάσεις.

Κι ενώ αρχικά, κάποιος πιθανώς να θεωρήσει ότι όλο υποκινείται από αλτρουιστικά κίνητρα κι αυτοθυσία, η ανάγκη αυτών των ανθρώπων να «διορθώσουν» τη ζωή των συντρόφων τους, οδηγεί συχνότερα σε καταστροφικές κι ελεγκτικές συμπεριφορές, βλαπτικές εκατέρωθεν.

Συχνά, μερικοί εκπρόσωποι αυτής της κατηγορίας, αποφεύγουν ενεργά κάποιο δικό τους εθισμό ή επιτακτικό πρόβλημα, ανακατευθύνοντας την προσοχή τους και δίνοντας έμφαση στον άλλον, ξεπερνώντας όμως τα όρια και αποτρέποντας την ίαση της δικής τους δυσκολίας. Η ανάγκη τους να «φτιάξουν» τον άλλο είναι επιτακτική, εμπλέκοντας συνεχώς τον εαυτό τους σε αδιέξοδες σχέσεις κι αποφεύγοντας κάθε ελπίδα ίασης της δικής τους εσωτερικής συναισθηματικής πληγής.

Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, μεγαλώσαμε με παραμύθια που μας έλεγαν οι γονείς μας για να κοιμηθούμε, παραμύθια που μας διαμόρφωσαν, άλλους λιγότερο κι άλλους περισσότερο, σε συνεργασία πάντα με τις οικογενειακές πεποιθήσεις που μας πέρασαν εντελώς αδιόρατα και τις ενστερνιστήκαμε χωρίς καμία αντίσταση.

Στα παραμύθια, ο λευκός ιππότης σώζει την αθώα κορασίδα, ερωτεύονται και ζουν καλά και εμείς καλύτερα. Στην πραγματική ζωή, σπάνια έχουμε αυτό το ευτυχές τέλος, αν και σίγουρα θα συναντήσουμε στον δρόμο μας Σταχτοπούτες και λευκούς ιππότες. Ίσως μερικές φορές τους αναγνωρίζουμε και στον ίδιο μας τον καθρέφτη. Το πραγματικά, όμως, ευτυχές τέλος θα έρθει μόνο όταν αναγνωρίσουμε ότι η ανεξαρτησία μας δεν μπορεί να μας προσφερθεί από κάποιον άλλο, αλλά πρέπει να καλλιεργηθεί εσωτερικά, με δικό μας προσωπικό κόπο και δουλειά.

Αφήνοντας πίσω τις συναισθηματικές πατερίτσες μας, τα παραμύθια και τις ψευδείς πεποιθήσεις ότι η σωτηρία θα έρθει από κάποιον άλλο, μαθαίνουμε ν’ αγαπάμε και να φροντίζουμε τον εαυτό μας. Δε χρειάζεται να σωθούμε αλλά ούτε και να σώσουμε κάποιον άλλο. Δεν επενδύουμε σε εξωτερικά στοιχεία για να μεταμορφώσουμε και να δώσουμε άλλη πνοή στη ζωή και στις σχέσεις μας. Η φαντασίωση του να μας σώσει κάποιος, όσο δελεαστική κι αν φαίνεται, δε συγκρίνεται με την αίσθηση του να ανέβουμε εμείς πάνω στο λευκό άλογο και να καλπάσουμε με δυναμισμό προς τη δική μας ελευθερία.