Υπάρχουν εποχές που μοιάζουν να γεννήθηκαν για το σινεμά. Το καλοκαίρι με την ανεμελιά του, ο χειμώνας με τη βαριά σιωπή του και τις γιορτινές μέρες, η άνοιξη με την υπόσχεση της αναγέννησης. Και μετά έρχεται το φθινόπωρο∙ η εποχή των αποχαιρετισμών. Τα φύλλα που κιτρινίζουν και πέφτουν θυμίζουν τις σχέσεις που τελειώνουν, τα τοπία που αλλάζουν μας μιλούν για τη φθορά, για εκείνη την αίσθηση ότι κάτι όμορφο έφτασε στο τέλος του. Είναι η εποχή που η μελαγχολία ταιριάζει γάντι με τον ρυθμό της πόλης, με τη μυρωδιά του βρεγμένου δρόμου, με τα βλέμματα που δεν πρόλαβαν να πουν όλα όσα ήθελαν.
Το φθινόπωρο στον κινηματογράφο δεν είναι ποτέ τυχαίο. Είναι η εποχή όπου οι καλοκαιρινοί έρωτες δοκιμάζονται, όπου οι ήρωες αναμετριούνται με τον χρόνο, όπου τα τοπία γίνονται καθρέφτες της ψυχής τους. Οι ταινίες που ακολουθούν, με τον δικό τους τρόπο, υμνούν αυτήν ακριβώς την εποχή: την εποχή που το “τέλος” κουβαλάει ακόμα τη γλύκα της αρχής.
1. Before Sunrise (1995) & Before Sunset (2004) – Richard Linklater
Η τριλογία του Linklater ξεκινά ένα καλοκαιρινό βράδυ στη Βιέννη. Ο Τζέσε και η Σελίν περπατούν, μιλούν, ερωτεύονται, γνωρίζοντας ότι το πρωί θα χωρίσουν. Στο “Before Sunset”, η επανένωσή τους στο Παρίσι δέκα χρόνια μετά συμβαίνει μέσα σε ένα φθινόπωρο που τους βρίσκει πιο ώριμους, πιο κουρασμένους από τη ζωή, αλλά και πιο έτοιμους να αντιμετωπίσουν το ανεκπλήρωτο. Ο έρωτας, όπως και το φθινόπωρο, δεν έχει την αθωότητα της άνοιξης ούτε τη ζέστη του καλοκαιριού· είναι γεμάτος σκιές, σιωπές και μισοτελειωμένες φράσεις.
2. Sweet November (2001) – Pat O’Connor
Η Σάρα και ο Νέλσον γνωρίζονται τυχαία και μπαίνουν σε μια ιδιότυπη συμφωνία: ένας μήνας μαζί, ο Νοέμβριος, κι έπειτα τίποτα. Μια σχέση με προκαθορισμένη ημερομηνία λήξης, που ζει έντονα όσο κρατά. Το φθινόπωρο εδώ γίνεται η απόλυτη αλληγορία: όπως τα φύλλα δε μένουν για πάντα στα δέντρα, έτσι και οι άνθρωποι δε μένουν για πάντα δίπλα μας. Μια ταινία για την εύθραυστη ομορφιά του “προσωρινού”.
3. Autumn Sonata (1978) – Ingmar Bergman
Η θρυλική Ίνγκριντ Μπέργκμαν υποδύεται μια διάσημη πιανίστρια που επιστρέφει στο σπίτι της κόρης της έπειτα από χρόνια. Ανάμεσά τους υπάρχει απόσταση, πίκρα, ανείπωτες λέξεις. Το φθινοπωρινό τοπίο δεν είναι διακοσμητικό· είναι ψυχολογικό κάδρο, βαμμένο με τα ίδια χρώματα της ψυχής τους: ψυχρό, πένθιμο, γεμάτο ρωγμές. Ο Μπέργκμαν μετατρέπει το φθινόπωρο σε καθρέφτη οικογενειακών σχέσεων που έχουν ξεθωριάσει.
4. When Harry Met Sally (1989) – Rob Reiner
Αν υπάρχει μία ταινία που ταυτίζεται με την εικόνα του φθινοπώρου στη Νέα Υόρκη, αυτή είναι. Ο Χάρι και η Σάλι περπατούν στο Central Park με τα φύλλα να πέφτουν γύρω τους, μιλούν, τσακώνονται, γελούν. Η ταινία δεν μιλά μόνο για το αν μπορούν άντρας και γυναίκα να είναι φίλοι, αλλά και για το πώς οι εποχές της ζωής καθρεφτίζονται στις εποχές της φύσης. Το φθινόπωρο εδώ είναι το φόντο μιας φιλίας που γίνεται αγάπη – και που τελικά βρίσκει το θάρρος να πει όσα κρύβει.
5. Dead Poets Society (1989) – Peter Weir
Σε μια παραδοσιακή σχολή αγοριών, οι μαθητές έρχονται αντιμέτωποι με τα όνειρά τους, τις φιλοδοξίες τους και τις πρώτες τους ήττες. Το φθινόπωρο δίνει τον τόνο: τα χρώματα της φύσης και το κρύο που έρχεται σηματοδοτούν το τέλος της αθωότητας. Η ταινία μιλά για το πώς η ζωή μάς καλεί να “αρπάξουμε τη μέρα” πριν αυτή χαθεί – ακριβώς όπως τα φύλλα που πέφτουν και χάνονται στον άνεμο.
6. In the Mood for Love (2000) – Wong Kar-wai
Μπορεί να μην έχει το τυπικό δυτικό φθινοπωρινό σκηνικό, αλλά η μελαγχολία της ταινίας είναι η ίδια με της εποχής. Δύο γείτονες στο Χονγκ Κονγκ συνειδητοποιούν ότι οι σύζυγοί τους τούς απατούν. Σιγά σιγά δημιουργούν μια σχέση γεμάτη πόθο, αλλά και συγκράτηση. Το φθινόπωρο εδώ είναι εσωτερικό: μια εποχή της ψυχής όπου κάτι τελειώνει, αλλά ο έρωτας δε βρίσκει ποτέ το θάρρος να ανθίσει.
7. Revolutionary Road (2008) – Sam Mendes
Η ιστορία των Γουίλερ, ενός ζευγαριού που ζει σε μια αμερικανική suburbia των 50s, είναι γεμάτη από την ψευδαίσθηση της άνοιξης και του καλοκαιριού, αλλά σιγά σιγά παίρνει τα χρώματα του φθινοπώρου. Το σκηνικό, τα συναισθήματα, οι διάλογοι – όλα βαραίνουν όσο η αγάπη τους φθίνει. Είναι η αποτύπωση του πώς τα όνειρα ξεθωριάζουν, όπως τα φύλλα στα δέντρα.
Το φθινόπωρο είναι μια εποχή που μας θυμίζει πως τίποτα δεν είναι αιώνιο. Οι έρωτες που γεννήθηκαν στην ανεμελιά του καλοκαιριού δοκιμάζονται, οι σχέσεις φθείρονται, οι άνθρωποι αποχαιρετούν ο ένας τον άλλον ή αποχαιρετούν αυτό που ήταν κάποτε. Ο αγαπημένος μας κινηματογράφος, μέσα από αυτές τις ταινίες, δεν κάνει τίποτα άλλο παρά να μας ψιθυρίζει ότι η ομορφιά υπάρχει και μέσα στο τέλος. Ότι κάθε αποχαιρετισμός, όσο επώδυνος κι αν είναι, κουβαλά μια μορφή λύτρωσης. Κι έτσι, κάθε φορά που τα φύλλα πέφτουν, επιστρέφουμε σε αυτές τις ιστορίες. Για να θυμηθούμε τους έρωτες που δεν κράτησαν, τα όνειρα που δεν έγιναν πραγματικότητα, αλλά και για να ανακαλύψουμε την τρυφερή μελαγχολία που κάνει το φθινόπωρο μια από τις καλύτερες σινεματικά εποχές του χρόνου.
Τα λέω καλά;
Συντάκτης: Σταματούλα Ψυχιά
