Εντυπωσιακά εύκολα -και δυστυχώς γι’αυτό- οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν αυτοκαταστροφικοί και να θέσουν τον εαυτό τους σε καταστάσεις που στο μέλλον σίγουρα θα τους προκαλέσουν μεγάλα προβλήματα. Εύκολα, στον βωμό της «ελευθερίας» και του marketing, μπορούμε να αναγκάσουμε τον εαυτό μας πως πράξεις οι οποίες είναι βλαβερές κάπου, κάπως, κάποτε μας βοηθάνε δίχως να γνωρίζουμε όμως πού, πώς και γιατί. Μια από αυτές τις πράξεις που μπαίνουμε στη διαδικασία να ωραιοποιήσουμε είναι και το κάπνισμα, το οποίο παραμένει ακόμα και σήμερα ένα ανεπίλυτο πρόβλημα για τη δημόσια υγεία. Παρά τα χιλιάδες επιστημονικά τεκμηριωμένα δεδομένα που υπάρχουν για τις καταστροφικές συνέπειες που έχει, το κάπνισμα συνεχίζει και παραμένει δείκτης γοήτρου ή απόδειξη πως κάποιος μεγάλωσε και έχει πάρει τη ζωή στα χέρια του.
Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, οι νέοι ξεκινούν το κάπνισμα σε ολοένα και μικρότερη ηλικία και ένας από τους κυριότερους παράγοντες που συμβαίνει αυτό είναι το φαινόμενο του vaping ή ατμίσματος. Με επενδύσεις εκατομμυρίων σε marketing, το οποίο αποσκοπούσε να θέσει το ηλεκτρονικό τσιγάρο ως αντικαταστάτη του κανονικού με λιγότερες βλαβερές συνέπειες για τον άνθρωπο, οι νέοι πείστηκαν πως είναι κάτι ασφαλές. Λαμβάνοντας υπόψη, δε, πως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα βγαίνουν σε δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες, γεύσεις, γίνεται αντιληπτό πως η συγκεκριμένη νέα αγορά που αναπτύχθηκε στόχευε καθαρά στο να προσελκύσει τους νέους ανθρώπους να δοκιμάσουν και όχι να γίνει αντικαταστάτης του τσιγάρου. Δεν πιστεύω πως κάποιος που έκανε για χρόνια τσιγάρο θα ήθελε να το αντικαταστήσει με ηλεκτρονικό, το οποίο έχει γεύση καρπούζι και αφήνει μια επίγευση περγαμόντο. Ο έφηβος, όμως, θέλει να πειραματιστεί με τον λιγότερο δυνατό κίνδυνο γι’ αυτόν και η επιλογή του ηλεκτρονικού τσιγάρου διαφαίνεται μονόδρομος.
Σε αυτό το σημείο, να τονιστεί πως η σημερινή γενιά εφήβων είναι παιδιά της γενιάς Millennial και πριν, που στην πλειοψηφία των περιπτώσεων οι περισσότεροι κάπνιζαν επηρεαζόμενοι από τις τότε διαφημίσεις που είχαν αφήσει εποχή για το κάπνισμα, μιας και δεν υπήρχε ακόμα έλεγχος. Τότε, στην εφηβεία τους, οι Millennial αντί να κάνουν ηλεκτρονικό τσιγάρο πήγαιναν μέχρι το περίπτερο και αγόραζαν τσίχλες σε σχήμα τσιγάρου, το οποίο λειτούργησε ως προπομπός για να ξεκινήσουν στη συνέχεια να καπνίζουν. Σε κάθε γενιά, το κάπνισμα παρουσιάζεται ως μια πράξη που κάνουν μόνο οι ενήλικες και οι «ψαγμένοι» έφηβοι, στην προσπάθειά τους να δείξουν πως μεγάλωσαν, επιλέγουν να μιμηθούν τους ενήλικες, απλά κάθε φορά με τον λιγότερο επικίνδυνο για την υγεία τους τρόπο.
Το πρόβλημα στην περίπτωση των ηλεκτρονικών τσιγάρων είναι πως τελικά δεν είναι τόσο ασφαλή όσο παρουσιάζονται, ούτε λιγότερο ακίνδυνα συγκριτικά με το κανονικό τσιγάρο. (Οι τσίχλες σε σχήμα τσιγάρου κάνανε μόνο κακό στα δόντια λόγω ζάχαρης.) Στα περισσότερα ηλεκτρονικά τσιγάρα τα οποία υπάρχουν στην αγορά εμπεριέχεται νικοτίνη, η οποία είναι άκρως εθιστική για τον οργανισμό μας. Μόλις ένας έφηβος εκτεθεί σε υψηλά επίπεδα νικοτίνης, αυτομάτως θα θέλει να συνεχίσει ώστε να καλύψει την ανάγκη του για αυτήν. Αυτόματα, λοιπόν, το ηλεκτρονικό τσιγάρο λειτουργεί ως προπομπός για το κανονικό τσιγάρο. Η βιομηχανία πίσω από τα ηλεκτρονικά τσιγάρα σκόπιμα και με δόλιο τρόπο φροντίζει να αποκρύπτει τις βλαβερές επιπτώσεις για τον οργανισμό, συνεχίζοντας να προωθείται ως η νέα μόδα της εποχής. Αυτή η τακτική τους έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να θεωρείται το ηλεκτρονικό τσιγάρο ως μέσο κοινωνικοποίησης, τρόπος αναζήτησης της ταυτότητας και φυσικά ως προϋπόθεση για αποδοχή από τους συνομήλικους.
Το κάπνισμα ανέκαθεν ήταν ένας άμεσος τρόπος των εφήβων να δείξουν πως έχουν μεγαλώσει και είναι πλέον ώριμοι, μιας και θεωρείται ως μια συνήθεια των ενηλίκων. Τα προηγούμενα χρόνια, όμως, η μειωμένη δυνατότητα πρόσβασης σε τσιγάρα ή «αντικαταστάτες» τους με νικοτίνη ανάγκαζε τους εφήβους να περιμένουν την ενηλικίωση για να καπνίσουν κανονικά- τουλάχιστον επίσημα, γιατί ανεπίσημα ας μην το συζητήσουμε καλυτερα. Τη σήμερον ημέρα, με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και διάφορες απομιμήσεις τους να βρίσκονται σε κάθε μικρό και μεγάλο μαγαζί, ήταν φυσικό και αναμενόμενο οι έφηβοι να εθιστούν στη νικοτίνη και να προχωρήσει μεγάλο ποσοστό τους στο κάπνισμα. Παρά τις εκατοντάδες προσπάθειες που γίνονται ώστε να αναδειχθούν οι βλαβερές επιπτώσεις στον οργανισμό, δε διαφαίνεται να υπάρχει κάποια βελτίωση και αυτό διότι δε γίνεται άμεσα αντιληπτό το συμβολικό φορτίο που έχει το κάπνισμα. Ασυνείδητα έχει δημιουργηθεί μια λανθασμένη πεποίθηση πως αξίζει όσο βλαβερό και να είναι, διότι κατ’ αυτόν τον τρόπο δείχνεις πως έχεις τον έλεγχο και είσαι ώριμος. Η λύση για να μειωθεί και να εξαλειφθεί αυτό το φαινόμενο είναι η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, που θα συμβάλλει στην άμεση αποδόμηση αυτών των πεποιθήσεων. Έως τότε, το κάπνισμα θα μοιάζει σαν ένας τρόπος να δείξεις ωριμότητα, επανάσταση και θα λειτουργεί ως σήμα κατατεθέν των εφήβων ενάντια στους ενήλικες. Με τι κόστος, όμως;
Συντάκτης: Τρύφων Κάμπο
