Η «Υπολοχαγός Νατάσσα» είναι ίσως το πιο αναγνωρίσιμο κινηματογραφικό σύμβολο της 28ης Οκτωβρίου. Αυτή η ταινία που έσπασε κάθε ρεκόρ, προβλήθηκε για πρώτη φορά το 1971, σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Φώσκολου, και έμεινε στην ιστορία ως η τελευταία συνεργασία του πιο αγαπημένου ζευγαριού της μεγάλης οθόνης: της Αλίκης Βουγιουκλάκη και του Δημήτρη Παπαμιχαήλ. Αυτό από μόνο του αρκούσε για να την κάνει ένα έπος.
Η αρχή ήταν δύσκολη
Όταν προτάθηκε στον Νίκο Φώσκολο να γυρίσει ταινία με την Αλίκη, δεν ενθουσιάστηκε. «Εγώ κάνω ανδρικές ταινίες», φέρεται να είπε, φοβούμενος πως η σταρ —γνωστή για την τάση της να έχει λόγο στα πάντα— θα επενέβαινε στη σκηνοθεσία. Ο Φίνος όμως ήξερε πώς να πείθει. Με λίγη… παραγωγική διπλωματία, έφερε κοντά τον Φώσκολο και την Αλίκη, η οποία ήθελε διακαώς να συνεργαστεί μαζί του. Το διάσημο ζευγάρι επέστρεψε στον Φίνο μετά από χρόνια απουσίας και ο παραγωγός τους υποδέχτηκε με τη χαρακτηριστική ατάκα: «Καλώς ήρθατε στο σπίτι σας». Μάλιστα, προσέφερε στην Αλίκη τη μεγαλύτερη αμοιβή που είχε δοθεί ποτέ σε Ελληνίδα ηθοποιό.
Η γέννηση της Νατάσσας
Οι πρώτες συναντήσεις του Φώσκολου και της Βουγιουκλάκη στη Στησιχόρου ήταν γεμάτες σοκολάτα και επιμονή. Παρότι ο σκηνοθέτης δεν έτρωγε γλυκά, αναγκάστηκε να φάει μια σοκολατίνα για να μην την κακοκαρδίσει. Η Αλίκη απέρριπτε όλα τα σενάρια που της πρότεινε, μέχρι που άκουσε την ιστορία της «Υπολοχαγού Ναυσικάς». Ενθουσιάστηκε, αλλά ζήτησε να αλλάξει το όνομα της ηρωίδας σε Νατάσσα — κι έτσι γεννήθηκε ένας θρύλος.
Η πρώτη ιδέα που είπε ο Φώσκολος στην Αλίκη ήταν αυτή της Υπολοχαγού Νατάσας με τη διαφορά, όμως, ότι την ηρωίδα που ενσάρκωσε η Αλίκη την έλεγαν Ναυσικά. Έτσι, ο αρχικός τίτλος της ταινίας θα ήταν Υπολοχαγός Ναυσικά, κάτι που η Αλίκη μόλις το άκουσε, (δικαιολογημένα) δεν το ήθελε σε καμία περίπτωση αφού στο κοινό θα ερχόταν συνειρμικά η σκηνή από τα Χτυποκάρδια στο Θρανίο. Η ίδια πρότεινε το όνομα της Νατάσσας, με τον Φώσκολο να της απαντά: «Αλίκη μου, εντάξει θα σου κάνω αυτό το χατίρι, αλλά άλλο χατίρι δεν θα σου κάνω».
Τα γυρίσματα και τα παρασκήνια
Η ταινία θεωρήθηκε υπερπαραγωγή για την εποχή, με γυρίσματα στην Κύπρο, στη Γερμανία και στην επιβλητική βίλα Καζούλη στην Κηφισιά, που κατά τη διάρκεια της Κατοχής είχε γίνει φρουραρχείο των Ες Ες. Πολλές σκηνές έγιναν κάτω από δύσκολες συνθήκες, με τη Βουγιουκλάκη να κυλιέται στις λάσπες και να υπομένει το κρύο και τον καύσωνα, αποδεικνύοντας τον επαγγελματισμό της.
Στο στρατόπεδο του Νταχάου, όπου έγιναν επίσης γυρίσματα, η συγκινησιακή φόρτιση ήταν τέτοια που η Αλίκη υπέστη προσωρινό κλονισμό. Παρ’ όλα αυτά, συνέχισε αμέσως τα γυρίσματα, με τον Φώσκολο να δηλώνει θαυμασμό για τη δύναμή της.
Μία σκηνή, που γυρίστηκε στην Αίγυπτο με την Αλίκη πάνω σε καμήλα και εντυπωσιακό φόρεμα, κόπηκε τελικά στο μοντάζ, καθώς κρίθηκε πως δεν ταίριαζε στο ύφος του έργου. Όσο για τη σκηνή του γάμου της Νατάσσας και του Ορέστη, γυρίστηκε στον Άγιο Βασίλειο της Βουλιαγμένης, με πλήθος κόσμου να συμμετέχει ως κομπάρσοι για να δουν από κοντά το λαμπερό ζευγάρι.
Το φαινόμενο «Υπολοχαγός Νατάσσα»
Η ταινία έγινε αμέσως τεράστια επιτυχία, κόβοντας 751.117 εισιτήρια — αριθμός-ρεκόρ που παρέμεινε αξεπέραστος μέχρι το 1999, όταν ήρθε το «Safe Sex». Το «αντιστασιακό δράμα» αγαπήθηκε τόσο, που δημοσιεύτηκε ως σινερομάντζο στο περιοδικό Ρομάντζο για είκοσι εβδομάδες, ενώ έκανε και διεθνή καριέρα.
Όταν προβλήθηκε στο BBC2, οι παραγωγοί του μιούζικαλ Evita εντυπωσιάστηκαν τόσο από τη Βουγιουκλάκη, που της παραχώρησαν τα δικαιώματα του έργου — όνειρο που εκείνη πραγματοποίησε λίγα χρόνια αργότερα στο θέατρο.
Η διεθνής λάμψη της Αλίκης
Την περίοδο 1975–1976, η Αλίκη ήταν διάσημη στη Σιγκαπούρη και τη Μαλαισία, όπου προβλήθηκαν τέσσερις ταινίες της. Μετά την προβολή της «Υπολοχαγού Νατάσσας», η αγγλόφωνη εφημερίδα The Straits Times δημοσίευε συνεχώς αφιερώματα, αποκαλώντας τη «Νατάσσα» σύμβολο της ελληνικής ψυχής. Όταν προβλήθηκε εκεί «Η δασκάλα με τα ξανθιά μαλλιά», οι τίτλοι έγραφαν: «Η Νατάσσα επιστρέφει — μόνο που τώρα είναι Μυρτώ».
Περισσότερο από μισό αιώνα μετά, η «Υπολοχαγός Νατάσσα» παραμένει κάτι παραπάνω από ταινία: είναι ένα κομμάτι της ελληνικής μνήμης, ένας κινηματογραφικός φόρος τιμής στο θάρρος, την ελευθερία και τη γυναίκα που συμβολίζει — την Αλίκη Βουγιουκλάκη, τη δική μας «Νατάσσα» για πάντα.
