Αν θες να βοηθήσεις κάποιον με κατάθλιψη δεν αρκεί να προτείνεις βόλτες

Συνηθίζουμε να λέμε πως η κατάθλιψη είναι η ασθένεια της εποχής μας, ωστόσο ήδη απ’ την εποχή του Ιπποκράτη γίνεται αναφορά απ’ τον ίδιο στην έννοια της μελαγχολίας, θέλοντας έτσι να δηλώσει τον ψυχικό πόνο. Η κατάθλιψη είναι μια ασθένεια που πάντα υπήρχε αλλά κουβαλάει πάνω της (σχεδόν πάντα) ένα ταμπελάκι· αυτό, του στίγματος ότι πάσχεις από μια ψυχική ασθένεια. Κι έτσι αυτό στην αρχή σε φοβίζει και σ’ εγκλωβίζει μέσα στο ίδιο σου το πρόβλημα και δεν τολμάς να μιλήσεις σε κάποιον ή ν’ αναζητήσεις βοήθεια. Απ’ την άλλη είναι μια νόσος που υποτιμάται αρκετά και συχνά γύρω μας ακούμε φράσεις όπως: «Δεν είναι τίποτα», «θα σού περάσει», «θα το ξεχάσεις», «αύριο θα είσαι καλύτερα και στην τελική δε χάθηκε και ο κόσμος».

Κάπως έτσι ο περίγυρός σου κι η κοινωνία ενώ θα έπρεπε να σε οδηγούν στη συνειδητοποίηση του προβλήματος και στην αναζήτηση βοήθειας είναι το ίδιο περιβάλλον που σ’ ωθεί στο ν’ απομακρύνεσαι απ’ το πρόβλημα, να προσπαθείς να το κουκουλώσεις και να τ’ αγνοήσεις. Σε κάνει να νιώθεις ντροπή κι ενοχές και τελικά σ’ ωθεί στο αν μια φορά μισούσες τον εαυτό σου πριν, να καταλήγεις να τον χτυπάς με τρόπο ψυχρό και ακραίο λες και φταις ή ήθελες να βουλιάξεις μέσα στο αίσθημα της μοναξιά, της απόγνωσης, της απελπισίας, του κενού. Λες και ήθελες να βουλιάξεις κλαίγοντας μέρες ολόκληρες -που σου φάνηκαν πως ποτέ δε θα περάσουν- στο κρεβάτι, αγκαλιά με το μαξιλάρι σου. Λες και ήθελες να νιώσεις πως ποτέ δεν αγαπήθηκες και παραμένεις μόνος κι αβοήθητος να παλέψεις με ένα γιγάντιο τέρας που σου φαίνεται ανίκητο.

Είσαι αβοήθητος να παλέψεις με τον ίδιο σου τον εαυτό σε μια μάχη που νιώθεις ηττημένος και χωρίς καν να ‘χεις δύναμη να την αρχίσεις -γιατί σαν πάλη το βλέπεις, δεν είναι όμως πάλη. Είναι ανάγκη γι’ αγάπη, γι’ αποδοχή, για κατανόηση, για εκτίμηση. Κι αυτά πρώτα αξίζει και πρέπει να τα δώσεις εσύ σε εσένα. Γιατί μόνο από εσένα μπορείς τελικά να τα νιώσεις σε βάθος, μιας και η κατάθλιψη σε κάνει να μην μπορείς να νιώσεις την αγάπη των άλλων. Και γι’ αυτό ούτε και φταις ούτε και φταίνε.

Είναι πάρα πολύ δύσκολο να πάσχεις από κατάθλιψη κι ίσως ακόμη πιο δύσκολο να έχεις δίπλα σου έναν άνθρωπο που πάσχει, κι αυτό γιατί όσο κι αν θέλεις να τον βοηθήσεις δεν μπορείς να κάνεις και πολλά. Δεν είσαι εσύ ο σωτήρας του κι ούτε πρέπει ν’ αναλάβεις αυτή την ιδιότητα. Ας δούμε λοιπόν τι θα μπορούσες να κάνεις. Το πιο σημαντικό είναι να είσαι διαθέσιμος. Το δεύτερο πιο σημαντικό είναι να είσαι καλός ακροατής κι αυτό σημαίνει ότι ακούς προσεκτικά, χωρίς να αμελείς, χωρίς να κρίνεις ή να δικάζεις, χωρίς να επεμβαίνεις, χωρίς να καθοδηγείς, χωρίς να υποτιμάς, χωρίς να προσβάλλεις. Ακούς και παίρνεις στα σοβαρά κάθε του λέξη κι ό,τι αυτή μπορεί να συνεπάγεται.

Η κατάθλιψη είναι μια νόσος που εκτός από ψυχοθεραπεία πολλές φορές χρειάζεται και φαρμακευτική αγωγή. Τι γίνεται όμως αν ο άνθρωπος μας αρνείται να δεχθεί πως πάσχει; Αρνείται να δεχθεί να επισκεφθεί τον ειδικό ψυχικής υγείας κι αρνείται να πάρει την αγωγή του;

Πρέπει αρχικά να εντοπίσουμε από πού πηγάζει αυτή η άρνηση. Για παράδειγμα, μπορεί να οφείλεται στα στερεότυπα, στο στίγμα της ψυχικής νόσου ή στο ότι ξέρει πως η φαρμακευτική αγωγή μπορεί αρχικά να τον ταλαιπωρήσει, κι αυτό δε θα του είναι καθόλου ευχάριστο. Ωστόσο, όσο δύσκολη κι αν είναι η θεραπεία, αν η ασθένεια μείνει χωρίς αντιμετώπιση μπορεί μόνο να χειροτερεύει κι αυτό πρέπει να προσπαθήσεις να του το εξηγήσεις. Ανάλογα με την περίπτωση, ίσως θα πρέπει εσύ ο ίδιος ν’ απευθυνθείς σε κάποιον ειδικό ώστε να σε κατευθύνει με πιο συγκεκριμένο τρόπο για το πως θα καταφέρεις να διαχειριστείς την κατάσταση περισσότερο αποτελεσματικά και κατάλληλα καθώς η κατάθλιψη μπορεί να είναι απειλητική ακόμα και για τη ζωή του άλλου. Ειδικότερα στην περίπτωση που σού δώσει τέτοιου είδους δείγματα, για παράδειγμα με το να χρησιμοποιεί ευθέως εκφράσεις του τύπου «Δε θέλω να ζω» ή παρατηρήσεις πως εκδηλώνει αυτοκαταστροφικές τάσεις, αυτοτραυμaτίζεται ή προσπαθεί να εκδικηθεί με κάθε τρόπο τον εαυτό του, τότε όχι απλώς κρούεται ο κώδωνας του κινδύνου αλλά πρέπει να ζητήσεις βοήθεια άμεσα.

Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ο άνθρωπος σου να είναι εριστικός, να εκδηλώνει θυμό, να οδηγείται σε ξαφνικές κι έντονες εκρήξεις και η αλλαγή στη διάθεση και στη συμπεριφορά του είναι ένα στοιχείο που δε θα έπρεπε σε καμία περίπτωση να μάς αφήσει αδιάφορους. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις ίσως να μην είσαι εσύ υπεύθυνος για τις αντιδράσεις του αλλά το έντονο αδιέξοδο το οποίο βιώνει κι η δυσκολία να διαχειριστεί τις σκέψεις και τα συναισθήματά του.

Ο άνθρωπός σου βιώνει πραγματικά δύσκολα συναισθήματα εκείνη τη στιγμή. Στην πραγματικότητα δε θέλει να φωνάξει σε σένα αλλά να φωνάξει ένα «Δεν αντέχω άλλο, έχω ξεπεράσει τα όρια μου, αγκάλιασε με, αγάπησέ με, δέξου με, πονάω». Κι έπειτα βιώνει ενοχές. Οι ενοχές που έρχονται να τονίσουν την πράξη εκτόνωσης, αφήνουν το αποτύπωμα τους, μεγαλώνουν την ένταση του πόνου και τελικά ο άνθρωπος καταλήγει να πονάει ο ίδιος τον εαυτό του και να ζει μέσα στον φαύλο κύκλο του πόνου του. Κι αυτό είναι εξίσου μια πράξη αυτοκαταστροφής. Το καλύτερο που μπορείς να κάνεις σε αυτήν την περίπτωση είναι να μείνεις ψύχραιμος, κατανοώντας πως έχεις απέναντι σου έναν άνθρωπο που χρειάζεται να τον βοηθήσεις, όχι να τον κρίνεις. Είναι καλό να κρατήσεις αποστάσεις, δίνοντάς του χώρο και χρόνο και τονίζοντας του πως είσαι διαθέσιμος για συζήτηση οπότε θέλει και μπορεί.

Ορισμένες φορές, αυτό που χρειαζόμαστε είναι έναν άνθρωπο ο οποίος θα είναι εκεί να μάς αποδεχτεί, να μάς ακούσει, να μάς αγκαλιάσει και να περπατήσει δίπλα μας στον δρόμο χωρίς να πει λέξη, χωρίς να προσπαθήσει να δώσει λύση. Έναν άνθρωπο που είναι εκεί για να μοιράζεται ο πόνος, γιατί όταν μοιράζεται ο πόνος μάς κάνει να νιώθουμε πως μπορούμε να καταφέρουμε να τον νικήσουμε. Αποδυναμώνεται ο πόνος όταν τον μοιράζονται δύο.

Ο άνθρωπός σου χρειάζεται δίπλα του κάποιον που θα του ενισχύσει την αυτοπεποίθηση, που θα τού θυμίσει όλα όσα έχει καταφέρει να πετύχει μέχρι τώρα κι όλα όσα μπορεί να πετύχει στην πορεία. Να τού δώσει κίνητρο και θέληση για να προσπαθήσει να ξεφύγει απ’ αυτό που βιώνει, έστω με μια απλή ερώτηση: «Πάμε μια βόλτα; Θέλω να σε δω». Χρειάζεται κάποιον που θα τονίσει τα προτερήματα του, τις αρετές του, τα καλά του στοιχεία και θα τον ωθήσει ν’ αγκαλιάσει αυτός πρώτος τον εαυτό του. Θα τον ωθήσει ν’ αγκαλιάσει τις ενοχές του, να συγχωρήσει τα λάθη του, να δεχθεί τις ατέλειές του σαν το πιο όμορφο κομμάτι του εαυτού του. Να τού θυμίσει πως κουβαλά μια ομορφιά που την κρύβει πίσω απ’ τη θλίψη του. Την ομορφιά αυτή που προσπερνούμε, που ξεχνούμε να της δώσουμε αξία. Να τού θυμίσει πως το χαμόγελό του, η ζωή του κι η εσωτερική του γαλήνη είναι πολύ σημαντικά και πως πρέπει να κάνει το βήμα προς την ίαση για να τα γευτεί σε βάθος. Να τού δώσει το κίνητρο προς τη θεραπεία και προς την αλλαγή.