6 βήματα για την καταπολέμηση του στρες

Πολλές οι φορές που νιώθουμε τόσο πιεσμένοι από τα γεγονότα της ζωής μας που δεν ξέρουμε τι να κάνουμε. Η αίσθηση της αβεβαιότητας μας κάνει να νιώθουμε ανήμποροι να διαχειριστούμε τις καταστάσεις και το στρες ξαφνικά παίρνει τα ηνία του έλεγχου από τα χέρια μας. Τα νεύρα αυξάνονται και το άγχος κάνει την εμφάνισή του με τον πιο δυναμικό τρόπο, ακόμη και με τη μικρότερη αφορμή.

Για αρχή είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο «στρες» και το «άγχος». Το πρώτο αναφέρεται σε οποιαδήποτε πίεση προκαλείται από ένα ερέθισμα, όχι πάντα ορατό. Το δεύτερο είναι το αποτέλεσμα ή ο τρόπος με τον οποίο εκφράζεται η πίεση αυτή όταν πιστεύουμε ότι είμαστε αδύναμοι μπροστά σε μια απειλή.

Υπάρχουν λοιπόν οι φορές που η κατάσταση νιώθουμε να υπερβαίνει τις δυνάμεις μας, τότε ίσως υπάρχει η ανάγκη βοήθειας από κάποιον ειδικό. Ωστόσο υπάρχουν και μερικά πολύ εύκολα βήματα τα οποία ίσως μας βοηθήσουν να καταπολεμήσουμε τον χείμαρρο συναισθημάτων και να παίξουμε για λίγο μόνοι μας το ρόλο του θεραπευτή του εαυτού μας, ή ίσως μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τη σοβαρότητα της κατάστασης για να κινηθούμε ανάλογα. Ας δούμε παρέα μερικά από αυτά.

1. Αναγνώριση των συμπτωμάτων

Το να αναγνωρίσουμε το πρόβλημα, είναι ίσως η αρχή της θεραπείας. Το σώμα μας πάντα μας στέλνει τις κατάλληλες ενδείξεις αρκεί να είμαστε σε επαφή μαζί του για να τις κατανοήσουμε. Οι ταχυκαρδίες και ο πόνος στο στήθος, η άρνηση συναναστροφής από φόβο μη μας κρίνουν αρνητικά οι άλλοι, η υπερβολική ανησυχία για όλα, η δυσκολία συγκέντρωσης και εκτέλεσης καθημερινών εργασιών καθώς και οι κρίσεις πανικού, είναι μερικά από τα συμπτώματα που αντιμετωπίζει κάποιος με υπερβολικό άγχος. Η ψυχολογική αυτή δυσφορία μπορεί να εκδηλώνεται ακόμη και μέσω επιθετικής στάσης, υπερβολικού θυμού ακόμη και φαινομενικής χαράς.

Στο βιβλίο τους «Αποτελεσματικοί γονείς; Υπάρχει τρόπος!» οι γνωσιακοί ψυχολόγοι Χ. Ρούση- Βέργου και Μ. Ζαφειροπούλου κάνουν λόγο για το πρόγραμμα «Αγχόσαυρος» και την «ψυχοεκπαίδευση», που βοηθούν τα παιδιά να ξεπεράσουν το άγχος τους. Οι λύσεις που μας προσφέρουν είναι αυτές που πρώτος ο Α. Μπαντούρα με την κοινωνικογνωστική του θεωρία έφερε στο φως και ακολουθούνται από τους περισσότερους ψυχολόγους σήμερα, έχοντας εφαρμογή όχι μόνο σε μικρούς αλλά και σε μεγάλους.

2. Αυτοπαρατήρηση και Αξιολόγηση

Παρακολούθησε τις αντιδράσεις σου και προσπάθησε να καταλάβεις εάν έχει αλλάξει κάτι στον τρόπο που αντιμετωπίζεις τα γεγονότα της ζωής σου. Τι παρατηρείς κάνοντας συγκεκριμένες σκέψεις; Ποια είναι τα συμπτώματα που εμφανίζονται όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με τους φόβους σου; Αφού τα αντιληφθείς, ίσως χρειαστεί να αναθεωρήσεις κάποιες από τις αντιλήψεις σου και να βρεις ρεαλιστικούς τρόπους να αντιμετωπίσεις τα αρνητικά συναισθήματα που σε κατακλύζουν. Η κοινωνικογνωστική θεωρία υποστηρίζει ότι «θεμελιώδη ρόλο στο άγχος παίζει η αντιλαμβανόμενη ανεπάρκεια ως προς την αντιμετώπισή του». Επομένως, σημασία δεν έχει τόσο η κατάσταση αλλά το πώς την αντιλαμβάνεσαι εσύ με βάση τις πεποιθήσεις, τις προηγούμενες εμπειρίες και τα βιώματά σου, δηλαδή τα «γνωστικά σου σχήματα».

Η απενοχοποίηση του γεγονότος ότι τα αρνητικά συναισθήματα πρέπει να αποβληθούν από τη ζωή μας είναι ίσως η αρχή για την αλλαγή μιας μη βοηθητικής αντίληψης. Για παράδειγμα, το άγχος έχει μεγάλη χρησιμότητα στη ζωή μας, αφού μας προστατεύει από επερχόμενους κινδύνους και μας επιτρέπει να επιβιώσουμε. Μπορεί να είναι δημιουργικό και όπως όλα τα συναισθήματα φυσιολογικό, γι’ αυτό η άρνησή του δεν ενδείκνυται.

3. Εύρεση νέων δραστηριοτήτων

Ξεκίνησε εκείνο το περπάτημα στη φύση που σκεφτόσουν από καιρό ή διάβασε ένα βιβλίο που μπορείς να δανειστείς από ένα φίλο. Μάθε πλέξιμο ή βάλε στη ζωή σου την ήπια άσκηση. Λύσε μερικά σταυρόλεξα ή παίξε μερικά επιτραπέζια παιχνίδια. Δοκίμασε και απέρριψε πράγματα όσες φορές χρειαστεί μέχρι να βρεις τις δραστηριότητες που μπορούν να χαλαρώσουν εσένα προσωπικά και να σε κάνουν να αποβάλλεις λίγο από το συσσωρευμένο άγχος. Αυτό δε θα σε βοηθήσει μόνο στιγμιαία, αλλά θα σου προσφέρει μια διέξοδο για όταν νιώθεις ότι τα πράγματα αρχίζουν να ζορίζουν, σε σταθερή βάση.

4. Επίλυση ενός μικρού προβλήματος

Προσδιόρισε με ακρίβεια και ψυχραιμία μια κατάσταση που θεωρείς προβληματική και ψάξε διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισής της. Βάλε κάτω τα υπέρ και τα κατά καθενός και επέλεξε εν τέλει αυτόν που θεωρείς ότι επιλύει το πρόβλημα καλύτερα. Εξέτασε όλα τα δεδομένα που έχεις προσεκτικά, πριν καταλήξεις στον τρόπο αντιμετώπισης. Το να λύσεις ένα πρόβλημα με μια συγκεκριμένη μέθοδο, όσο μικρό κι αν είναι αυτό, θα σου επιστρέψει την αίσθηση του ελέγχου.

5. Χαλάρωση

Η «διαφραγματική αναπνοή» και η «μυοσκελετική χαλάρωση» είναι ιδιαίτερα χρήσιμες τεχνικές αφού σε βοηθούν να ρυθμίσεις την αναπνοή σου και οποιεσδήποτε σωματικές ενοχλήσεις. Πάρε βαθιές ανάσες ώστε να γεμίσουν οι πνεύμονες, εξέπνευσε απαλά χωρίς να υπερβαίνεις τις δώδεκα περίπου ανάσες το λεπτό ή ξεκίνησε να σφίγγεις και να ξεσφίγγεις τα μέρη του σώματός σου, αντίστοιχα. Ανάλογα βιντεάκια υπάρχουν διαθέσιμα στο διαδίκτυο, αλλά να θυμάσαι ότι οι αλλαγές χρειάζονται χρόνο και προσήλωση για να δεις αποτελέσματα.

6. Αυτοενίσχυση

Αξιολόγησε εκ νέου τη συμπεριφορά σου και επιβραβεύσου αναλόγως. Σταμάτα να σε επικρίνεις για όλα και κάνε στον εαυτό σου ένα δώρο. Σκέψου τι έχεις καταφέρει και επαίνεσε το σώμα και το μυαλό σου που εργάζονται αδιάκοπα από τη στιγμή της γέννησής σου. Σταμάτα να εύχεσαι να πάνε όλα καλά και ανέλαβε δράση, αφού όπως είπε και ο Antonio Gramsci «Η υπερβολική ανησυχία οδηγεί σε ακινησία».

Ολοκληρώνοντας, οι γνωσιακοί ψυχολόγοι συγκλίνουν στο γεγονός ότι «η προσωπική μας ερμηνεία είναι αυτή που μας προκαλεί άγχος και στρες και όχι τα γεγονότα αυτά καθαυτά». Υποστηρίζουν παράλληλα ότι ο άνθρωπος είναι σκεπτόμενο και ενεργητικό ον, με κοινωνικά καθοδηγούμενη συμπεριφορά, που μιμείται πρότυπα, έχει κίνητρα και θέτει στόχους. Και τα κάνει όλα αυτά συνειδητά σε άμεση αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του. Γι’ αυτό, πριν φτάσουμε στην αντιμετώπιση ενός ζητήματος καλό θα ήταν να προβούμε σε πλήρη γνώση της κατάστασης κι αφού την κατανοήσουμε, να αναζητήσουμε- με τη βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο- απτές λύσεις που να ταιριάζουν στη δική μας προσωπικότητα και περίπτωση.

Τελικά, όσον αφορά το άγχος, ο Ν. Καζαντζάκης είχε δίκιο «H καρδιά του ανθρώπου είναι ένα κουβάρι κάμπιες» κι εμείς η μόνη ευχή που μπορούμε να κάνουμε μαζί του, παράλληλα με το να αναλάβουμε δράση, είναι «φύσηξε, Χριστέ μου, να γίνουν πεταλούδες»!