Το να λέμε πως κάποιος μάς θεωρεί δεδομένο έχει, συνολικά ιδωμένο, αρνητική χροιά, μιας και αυτό, τις περισσότερες των περιπτώσεων, συνεπάγεται πως η παρουσία, η στήριξη και η προσφορά μας δεν εκτιμώνται και θεωρούνται αυτονόητα. Πόσες φορές έχετε βρεθεί μπροστά σε συναισθηματικά ξεσπάσματα ανθρώπων που έχουν πια βαρεθεί να δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό, να προσπαθούν καθημερινά, να αφοσιώνονται σε κάτι (δουλειά, σχέση, οικογένεια) και εντέλει να αισθάνονται πως οι ανάγκες τους αγνοούνται και ο κόπος τους δεν αναγνωρίζεται;
Κατά το συνήθως συμβαίνον, του συναισθηματικού αυτού ξεσπάσματος –ή αλλιώς tantrum– έπεται η εξής φράση: «Τα παρατάω. Βαρέθηκα να με θεωρούν όλοι δεδομένο/η. Θα σηκωθώ να φύγω!» Η αλήθεια είναι πως το συναίσθημα του να σε θεωρούν δεδομένο είναι αρκετά αποκαρδιωτικό. Συνοδεύεται από μία έντονη ματαιότητα και μάς κάνει συνεχώς να αμφιβάλλουμε για την αξία μας. Ωστόσο, υπάρχουν και φορές που το να σε θεωρεί κάποιος δεδομένο δεν είναι αρνητικό. Τουναντίον, είναι αρκετά γοητευτικό και επιθυμητό.
Σκεφτείτε πόσα πράγματα θεωρούμε στην καθημερινότητά μας δεδομένα: τον ήλιο, τη βαρύτητα, την αρχή της άνωσης. Επειδή θεωρούμε δεδομένο πως αύριο –ανεξαρτήτως γεγονότων ανωτέρας βίας– ο ήλιος θα ανατείλει, σημαίνει άνευ ετέρου πως δεν τον εκτιμούμε; Δε θεωρούμε πολύτιμα το φως και την ενέργειά του; Ασφαλώς και όχι. Θα ήταν σφάλμα αρχής αν καταλήγαμε σε αυτή την παραδοχή. Η ανατολή και η δύση του ήλιου είναι δύο πράξεις που, κατά κοινή παγκόσμια ομολογία, θεωρούνται δεδομένες. Θεωρούνται δεδομένες, ωστόσο, όχι επειδή είναι λιγότερο σημαντικές –το κάθε άλλο– αλλά γιατί μάς έχουν αποδείξει, με μαθηματική κιόλας ακρίβεια, πως όσες μέρες κι αν περάσουν, όσες καταστροφές κι αν επέλθουν και όσα προβλήματα κι αν μάς χτυπήσουν άξαφνα την πόρτα, πάντα θα ξημερώνει και πάντα θα δύει ο ήλιος. Αυτή η γνώση, που δεν επιδέχεται αμφισβήτησης, δε σάς δημιουργεί μία ασφάλεια; Δε σάς κατακλύζει μία εσωτερική ηρεμία και μία γαλήνη όταν σκέφτεστε πως, ακόμη κι αν χαθούν όλοι οι άνθρωποι και η γη καταστραφεί, ο ήλιος δε θα πάψει ποτέ να εκτελεί την προγραμματισμένη τροχιά του;
Αυτή η γνώση μάς βοηθά με ποικίλους τρόπους. Για αρχή, μάς απαλλάσσει από άγχη και ανησυχίες, καθώς η αλλεπάλληλη και αδιάλειπτη παρουσία του ήλιου μάς έχει κάνει να τον εμπιστευτούμε και να μην αμφιβάλλουμε ούτε στιγμή για αυτόν. Ξέρουμε ότι θα είναι εκεί να μάς φωτίζει και να μάς ζεσταίνει, όποτε το έχουμε ανάγκη. Πέραν τούτου, αυτή η βεβαιότητα λειτουργεί για ‘μας ως ρυθμιστικός παράγοντας. Επειδή ξέρουμε (και εμπιστευόμαστε) τη ρουτίνα του ήλιου, μπορούμε και προγραμματίζουμε άλλες σημαίνουσες ενέργειες. Καθορίζουμε την ώρα, χωρίζουμε τα έτη σε εποχές και την ημέρα σε πρωί και βράδυ– ενέργειες άκρως σημαντικές, αφού στη βάση αυτών στηρίζεται η καθημερινότητά μας. Κάτι τέτοιο δε συμβαίνει και με τους ανθρώπους που θεωρούμε δεδομένους στη ζωή μας;
Γιατί, ποιους ανθρώπους θεωρούμε δεδομένους; Εκείνους που δε μάς αφορούν κι αδιαφορούν για ‘μας; Όχι, βέβαια. Δεδομένο θεωρούμε τον άνθρωπο που είναι πάντα εκεί– πρόθυμος να μάς προσφέρει απλόχερα βοήθεια και να μάς ακούσει. Δεδομένους θεωρούμε τους ανθρώπους που έχουν περίτρανα αποδείξει πως, στη μεγαλύτερη αναποδιά και στην πιο αξιοσημείωτη χαρά μας, θα στέκονται δίπλα μας.
Η αγάπη, η εμπιστοσύνη και τα εχέγγυα ασφαλείας που μάς έχουν καλλιεργήσει αυτοί οι άνθρωποι μάς κάνουν να αισθανόμαστε σίγουροι για αυτούς και δε φοβόμαστε πως θα φύγουν ή πως θα εκπληρώσουν πλημμελώς τα όποια καθήκοντα έχουν αναλάβει. Όπως έχουμε την ανάγκη να θεωρούμε δεδομένο τον ήλιο, γιατί χωρίς αυτόν δεν μπορεί να ξεκινήσει η μέρα μας, έτσι –με τον ίδιο ακριβώς τρόπο– έχουμε ανάγκη να θεωρούμε δεδομένους και κάποιους ανθρώπους στη ζωή μας. Και το κάνουμε. Έχουμε μερικούς ανθρώπους με τους οποίους μάς συνδέουν αμοιβαία αισθήματα εμπιστοσύνης, αγάπης και νοιαξίματος, δεν αμφιβάλλουμε γι’ αυτούς και τούς θεωρούμε δεδομένους. Μη μάς παρεξηγείτε– είναι μία βαθιά βιολογική μας ανάγκη, η πραγμάτωση της οποίας μάς πλημμυρίζει ασφάλεια.
Όταν, λοιπόν, νιώθετε πως κάποιος σάς θεωρεί δεδομένο, πάρτε μία ανάσα και σκεφτείτε γιατί σάς θεωρεί δεδομένο. Μήπως σάς εμπιστεύεται τόσο και δεν απαιτεί από εσάς να αποδεικνύετε καθημερινά την αξία σας; Μήπως γνωρίζει τις ικανότητες και τις αξίες σας και στηρίζεται σ’ αυτές; Μήπως σάς θεωρεί σημαίνοντα και αξιόπιστο άνθρωπο στη ζωή του;
Ξέρω πως πάντα, σε όλες τις σχέσεις, χρειάζεται και επιτάσσεται η αναγνώριση της αξίας του άλλου και της προσφοράς του, και η δήλωση των εκατέρωθεν συναισθημάτων. Τούτο αποκλείει τη γένεση ενδόμυχων αμφιβολιών και ενισχύει την αυτοπεποίθηση και την αυταξία μας. Άλλωστε, όπως λέει και ο Ρίλκε, δεν υπάρχει έρωτας χωρίς δήλωση του έρωτα. Γι’ αυτό, καλό θα ήταν να λέμε στους ανθρώπους που εκτιμούμε, για την εκτίμηση που τρέφουμε γι’ αυτούς και να τούς επικοινωνούμε ανά διαστήματα τα συναισθήματά μας και την πηγαία ευγνωμοσύνη μας.
Αν, όμως, δεν το κάνουμε –παρασυρμένοι από τους ξέφρενους ρυθμούς της καθημερινότητας και τον αθεράπευτα διογκωμένο μας εγωισμό– παρακαλώ μη μάς παρεξηγείτε και μην αισθάνεστε πως δε σάς υπολογίζουμε και σάς υποτιμούμε. Χρειαζόμαστε λίγο σκούντημα, αλλά σάς αγαπάμε – διαφορετικά δε θα υπολογίζαμε σε εσάς.
Συντάκτης: Στέλλα Μπακάλη
