Ελεύθερες ψυχές, αδάμαστοι άνθρωποι

Ο ερχομός της άνοιξης, μιας εποχής ταυτισμένης με την αναγέννηση των πάντων, με την οργιαστική φύση και τον ασυγκράτητο έρωτα, με νέα ξεκινήματα, αρώματα κι αισθήσεις δε θα μπορούσε παρά να ξυπνάει και τις ψυχές μας. Πολλοί λαοί υμνούν την άφιξη αυτής της αχαλίνωτης εποχής με διάφορες τελετουργίες ριζωμένες στα βάθη των αιώνων. Γιορτές κι ατμόσφαιρες που ξεσηκώνουν τους ανθρώπους σε ξέφρενους ρυθμούς, εκστατικές μέρες και νύχτες βγαλμένες από την αγκαλιά της γόνιμης πλέον γης και μάτια που φλέγονται κεραυνοβολώντας άλλα μάτια υπό την επήρεια του πόθου.

Ederlezi για τους τσιγγάνους των Βαλκανίων είναι όλα τα παραπάνω κι ακόμη περισσότερα. Σημαίνει τη γιορτή που σηματοδοτεί την άφιξης αυτής της εποχής και που έπειτα, όταν πολλοί τσιγγάνοι ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό ταυτίστηκε με τη γιορτή του Αγ. Γεωργίου. Λαοί κάποτε κατεξοχήν νομαδικοί, κάθε που ξεμύτιζε η άνοιξη μπορούσαν πλέον να φύγουν για άλλα μέρη, να εξερευνήσουν νέα γόνιμη γη, να σταθούν μα ποτέ να ριζώσουν αλλού και πάλι αλλού, πάντα αλλού. Άλλος ήλιος ανατέλλει την άνοιξη εξάλλου θυμίζοντας σε όλους μας τις πιο καλά κοιμισμένες τάσεις φυγής μας που δε θέλουμε να παραδεχτούμε από επανάπαυση. Ήλιος πιο αισθαντικός από αυτόν του καλοκαιριού κι ας θεωρείται το τελευταίο πιο απελευθερωτικό. Ήλιος ξεμυαλιστικός, έφηβος κι ανυπάκουος. Κάπως έτσι η άνοιξη αφυπνίζει τα πιο αρχέγονα ένστικτά μας. Δεν είναι τυχαίο που όλη η φύση αναπαράγεται, πλάθεται, δημιουργεί, γεμίζει χρώμα και αφήνεται στα χάδια αυτού, του τόσο ερωτιάρη ήλιου.

Άνθρωποι αδάμαστοι, οι τσιγγάνοι, όπου κι αν τους βρίσκει το σήμερα διατηρούν ακόμη τις γιορταστικές συνήθειές τους εμπλουτισμένες με ιστορίες αιώνων γεμάτες μύθους για ήρωες, δράκους και βασιλιάδες, ιστορίες που μυρίζουν παρελθόν και φαντασία παραμυθιακή. Δεν μπορείς να μην ταξιδέψεις στον χωροχρόνο ακούγοντας το ομώνυμο λαϊκό παραδοσιακό τραγούδι. Δεν μπορείς να μην κάνεις εικόνες, να μην ανταριαστεί το μέσα σου κάτω από τη σχεδόν λατρευτική χροιά της μουσικής του. Δεν μπορείς να μην αφεθείς στη μελωδία του, να μην το σιγοτραγουδήσεις ακόμη κι αν δεν ξέρεις καν τι λες εκείνη τη στιγμή. Εξάλλου αρκεί που θα το νιώσεις, αρκεί η γλώσσα της ψυχής και του σώματός σου για να βιώσεις σε μια παράλληλη διάσταση κάτι από τη μυσταγωγία άλλων εποχών, όταν οι άνθρωποι ενώνονταν στο όνομα της φύσης.

Φωτιά που καίει τα σωθικά και τα βλέμματα το Ederlezi έχει τις ρίζες του στην τουρκική λέξη Hidirellez, ενώ ταυτόχρονα συστήνει μια ολόκληρη παράδοση, έθιμα κι ήθη τόσο από την αρχαιότητα όσο κι από τον «καιρό των τσιγγάνων». Συνήθειες που ταξίδεψαν στο σήμερα διασχίζοντας τα χρόνια όπως διέσχιζαν οι ίδιοι τα χώματα για να ζήσουν στο πετσί τους το όπου γης και πατρίς. Έθιμα που έφεραν μαζί τους μια γεύση από γιορτή, μια έντονη μυρωδιά ελευθερίας, γλεντιού, καρδιές κι αγκαλιές ανοιχτές. Κάποτε ολόκληρα τελετουργικά συνόδευαν τη μέρα αυτή κι ανάλογα με την εκάστοτε περιοχή παραλλαγές των εορτασμών έφερναν κοντά τους ανθρώπους για όσο διαρκούσε ο πυρετός του Ederlezi. Μπορεί πλέον να μη διατηρούνται αναλλοίωτες οι τελετές εκείνες όμως τη μέρα αυτή, τη μέρα του Αγίου Γεωργίου πια, κανείς δεν κοιμάται ως το ξημέρωμα.

Όλοι έχουμε ανάγκη μια άνοιξη συμβολική, ο καθένας τη δική του προσωπική άνοιξη, τη δική του αναγέννηση, την αναστάτωση της νέας αρχής, τη φλόγα του έρωτα, το απερίσκεπτο των ενστίκτων, την απελευθέρωση, το γλέντι και το πάρε δώσε των ψυχών ακόμη και καταμεσής του χειμώνα. Η πραγματική εποχή δεν παίζει κανέναν ρόλο όταν η καρδιά φλέγεται στην ιδέα της απελευθέρωσης, της νέας αρχής. Εντερλέζι δεν είναι μόνο ένα τραγούδι λαϊκό ενός ταξιδιάρικου λαού, λοιπόν. Είναι ύμνος στην άνοιξη, όπως κι αν θέλει κανείς να τη βιώσει. Είναι ολόκληρη ιστορία μέσα στην οποία παντρεύεται το τότε με το σήμερα πανηγυρίζοντας τη γέννηση του αύριο.

Πολλές διασκευές έχουν γίνει κατά καιρούς, όμως πιο γνωστό παραμένει το Ederlezi του Μπρέγκοβιτς για την ταινία «ο καιρός των Τσιγγάνων» του Κουστουρίτσα. Και πάντα μας ταξιδεύει.