«Δεν είμαι ομοφοβικός, αλλά…» η πρόταση που συνήθως δε φέρνει τίποτα καλό. Όποιος την ξεκινάει, δεν πρόκειται να πει κάτι που θα ενδυναμώσει ή θα υποστηρίξει τα queer άτομα. Το αντίθετο. Πρόκειται να πει κάτι παθητικά επιθετικό, μεταμφιεσμένο σε λογική παρατήρηση ή καλοπροαίρετη γνώμη, που τελικά υπονομεύει την ύπαρξή τους. Αυτό το «αλλά» λειτουργεί σαν φίμωτρο. Σου λέει: «δεν είμαι κακός, απλώς δεν αντέχω την αλήθεια σου». Είναι το σύγχρονο εργαλείο του οπλισμένου μικρορατσισμού, αυτού που δε βγαίνει με γροθιές ή βρισιές, αλλά με υπαινιγμούς, χειρισμούς και ψυχολογικά κόλπα. Το gaslighting, δηλαδή η ψυχολογική χειραγώγηση που κάνει τον άλλον να αμφισβητεί την εμπειρία, την πραγματικότητά του, την ταυτότητά του, είναι από τα πιο τοξικά όπλα. Και οι queer άνθρωποι το ακούν καθημερινά. Στο σπίτι, στη δουλειά, στο δρόμο, στις σχέσεις τους. Όχι πάντα με φωνές. Συχνά, με «λογικά» επιχειρήματα. Με χαμόγελα. Με την πρόθεση του «μη με παρεξηγήσεις, αλλά…».
Ακολουθούν πέντε από τις πιο επικίνδυνες μορφές gaslighting που δέχονται τα queer άτομα και γιατί πρέπει να σταματήσουν χθες.
1. «ΟΚ να είσαι ό,τι θέλεις, αλλά μην προκαλείς»
Αυτό είναι το πιο ύπουλο. Γιατί σου λέει πως μπορείς να υπάρχεις, αρκεί να μη φαίνεσαι. Να μην “το δείχνεις”, να μην “το φοράς”, να μην “το φωνάζεις”. Να είσαι ο εαυτός σου, αλλά, ήσυχα. Μη φέρεις ταραχή. Μη γίνεις άβολος. Το άτομο που το λέει συνήθως νιώθει πως είναι προοδευτικό. Ότι σε δέχεται. Αλλά στην πραγματικότητα θέλει απλώς να μην του χαλάς την εικόνα που έχει για το τι είναι “κανονικό”. Αν είσαι ορατός, τους αναγκάζεις να αναμετρηθούν με τις προκαταλήψεις τους και αυτό δεν το αντέχουν. Οπότε προσπαθούν να σε κάνουν να νιώσεις εσύ άβολα, για κάτι που είναι δικό τους θέμα. Αυτό δεν είναι αποδοχή. Είναι έλεγχος. Και είναι gaslighting όταν σε κάνει να σκέφτεσαι μήπως όντως φταις που «το παρακάνεις». Όχι. Δεν το παρακάνεις. Απλώς είσαι εκεί.
2. «Μήπως είναι φάση; Όλοι κάτι περάσαμε στην ηλικία σου»
Αυτό δεν είναι μόνο ακύρωση. Είναι αποδόμηση ταυτότητας. Σε κάνει να νιώθεις ότι δεν ξέρεις ποιος είσαι. Ότι όλο αυτό είναι απλώς μια φάση εφηβείας, μοναξιάς, μόδας ή αντίδρασης. Κι εσύ, που έχεις παλέψει τόσο με τον εαυτό σου για να πεις δυνατά ότι είσαι queer, βρίσκεσαι ξαφνικά να αμφισβητείς τον πυρήνα σου. Ακόμα κι αν δεν το λένε με κακία, ακόμα κι αν το λένε “για το καλό σου”, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Σε κάνουν να πιστεύεις ότι κάνεις λάθος. Και ότι πρέπει να αποδείξεις, ξανά και ξανά, ότι δεν είσαι σύγχυση, αλλά ολόκληρη ταυτότητα. Δε χρειάζεται να αποδείξεις τίποτα. Η φάση είναι να αμφισβητείς το queer σου. Όχι να το ζεις.
3. «Μα δε φαίνεσαι gay / λεσβία / trans!»
Αυτό υποτίθεται ότι είναι κομπλιμέντο. Στην πραγματικότητα είναι προσβολή, και επικίνδυνη. Γιατί χτίζει την πεποίθηση ότι υπάρχει σωστός τρόπος να είσαι queer και ο «σωστός» είναι αυτός που ταιριάζει περισσότερο στο κανονικό βλέμμα. Ότι το “διακριτικό”, το “ανδρικό”, το “θηλυκό”, το “ήσυχο” queer είναι και το πιο αποδεκτό. Όταν το ακούς, είναι σαν να σου λένε «θα σε ανεχτούμε, αν δε μας το θυμίζεις». Είναι σαν να σου ζητούν να κρύψεις τον εαυτό σου για να μη χάσουν την άνεσή τους. Όχι, δεν υπάρχει σωστός τρόπος να φαίνεσαι. Ούτε πρέπει να φαίνεσαι κάτι που δεν είσαι. Δεν είσαι ομοφοβικός αλλά… μάθε να μην προσπαθείς να μας λειάνεις για να χωρέσουμε στο βλέμμα σου.
4. «Και τι ανάγκη έχετε το pride; Όλοι είμαστε ίσοι πλέον»
Το μεγαλύτερο gaslight. Όλα έχουν λυθεί. Δεν υπάρχει πια ρατσισμός, καταπίεση, φόβος. Τα δικαιώματα έχουν κατακτηθεί και τώρα απλώς γκρινιάζετε. Το να ακυρώνεις τον αγώνα κάποιου είναι να του λες πως δε βλέπει καλά. Και όταν μιλάμε για κοινότητες που ακόμα δέχονται επιθέσεις στον δρόμο, που απολύονται λόγω ταυτότητας, που δεν μπορούν να παντρευτούν ή να κάνουν οικογένεια, τότε αυτή η πρόταση δεν είναι απλώς gaslighting. Είναι ψέμα. Το prideυπάρχει για να υπενθυμίζει πως δεν είμαστε ακόμα ίσοι. Κι αν δεν μπορείς να το δεις, είσαι μέρος του προβλήματος. Όχι της λύσης.
5. «Τους γκέι να τους δεχτώ αλλά τους trans/bi όχι»
Αυτό είναι ολόκληρη κατηγορία gaslighting. Η ακύρωση των ταυτοτήτων που δε χωράνε στο δυαδικό κουτί του straight/ομοφυλόφιλου. Οι bisexual, pansexual, asexual και γενικότερα τα άτομα με λιγότερο γνωστές ταυτότητες ακούν συνεχώς πως είναι μπερδεμένα. Πως παίζουν. Πως δοκιμάζουν. Πως ξεφεύγουν από τα πλαίσια που μπορεί η κοινωνία “να αντέξει”. Η πολυπλοκότητα δεν είναι σύγχυση. Είναι αυθεντικότητα. Κι αν εσύ δεν την καταλαβαίνεις, δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Σημαίνει ότι πρέπει να μάθεις περισσότερα.
Το κοινό όλων αυτών; Σε κάνουν να αισθάνεσαι υπερβολικός. Να αμφισβητείς τη μνήμη σου, την εμπειρία σου, την αλήθεια σου. Να πιστεύεις πως είσαι εσύ το πρόβλημα. Πως ίσως όντως υπεραντιδράς. Πως ίσως όντως τους ζαλίζεις. Και ξαφνικά, αντί να διεκδικείς, απολογείσαι. Αυτό είναι το gaslighting. Και στους LGBTQIA+ ανθρώπους, έρχεται με το χαμόγελο της αποδοχής και του «μην το παίρνεις προσωπικά».
Και τώρα; Αν είσαι queer και τα έχεις ακούσει όλα αυτά, να σου θυμίσω: δε φταις εσύ. Η ταυτότητά σου δεν είναι υπερβολική. Δε χρειάζεται να αποδείξεις τίποτα. Δεν έχεις καμία υποχρέωση να εκπαιδεύσεις κανέναν. Δεν είσαι εσύ η υπερβολή, είναι εκείνοι η έλλειψη. Και αν δεν είσαι queer αλλά θες πραγματικά να σταθείς δίπλα μας; Μη λες «δεν είμαι ομοφοβικός, αλλά…». Σταμάτα στο «δεν είμαι ομοφοβικός» και κάνε κάτι που να το αποδεικνύει. Άκου. Πίστεψε. Στήριξε. Ρώτα. Άσε χώρο. Και κυρίως: μην αμφισβητείς. Γιατί δεν υπάρχει πιο σκληρό πράγμα από το να λες την αλήθεια σου και να σου απαντούν «υπερβάλλεις».
Συντάκτης: Ροδάνθη Πατρώνα
