

Πολύ συχνά συναντάμε το φαινόμενο φράσεις που έχουν ειπωθεί ή γραφτεί από ένα πρόσωπο, να γίνονται γνωστές και να επηρεάζουν με το ουσιαστικό τους περιεχόμενο μεγάλες ομάδες ανθρώπων. Η αναπαραγωγή αυτών των παραθεμάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή απλώς μέσω μιας επίσημης ή καθημερινής προφορικής δήλωσης, εξυπηρετούν τη διάδοση απόψεων ή στάσεων και συνήθως καθρεφτίζουν τη γενική αίσθηση ενός θέματος με την οποία μπορούν εύκολα να ταυτιστούν πολλοί άνθρωποι. Τέτοια quotes μπορούν να αντικαταστήσουν χαοτικούς προλόγους ομιλιών ή ακόμα και να αποτελέσουν κατακλείδα χαοτικών ομιλιών, καθιστώντας τις τελικά ικανοποιητικά κατανοητές.
Σε μια τέτοια ομιλία του ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, τον Οκτώβριο του 2009 κατά την τελετή Απονομής Μεταλλίων Επιστήμης στα λαμπρότερα και πιο πρωτοποριακά μυαλά του κόσμου, απευθυνόμενος στους βραβευμένους επιστήμονες, τους ευχαρίστησε για την προσφορά τους και τελειώνοντας δανείστηκε μία πασίγνωστη φράση λέγοντας: «…διότι όπως ο Carl Sagan είπε (…) “Κάπου κάτι απίθανο περιμένει να γίνει γνωστό”(Somewhere something incredible is waiting to be known!)». Το κοινό χειροκρότησε θερμά στον απόηχο της μαγευτικής παρακίνησης για εξερεύνηση του κόσμου που απέπνευσαν οι λέξεις.
Μόνο που αυτή η φράση δεν είχε ποτέ ειπωθεί από τον Carl Sagan, αλλά είχε γραφτεί από τη Sharon Begley.
Η Sharon Begley (1956-2021) υπήρξε εξέχουσα επιστημονική δημοσιογράφος/συγγραφέας, η οποία για σειρά ετών έγραφε επιστημονικά άρθρα σε διάφορα έγκριτα επιστημονικά περιοδικά της Αμερικής. Στα άρθρα της παρουσίαζε σύνθετα δεδομένα κι αποτελέσματα περίπλοκων και πολυποίκιλων βιοεπιστημονικών ερευνών, με τρόπο εξαιρετικά κατανοητό. Ήταν προικισμένη με την ευελιξία να μετατρέπει το “ξύλινο” κειμενικό είδος των επιστημονικών συγγραμμάτων σε συναρπαστικά κι εύπεπτα αφηγήματα.
Στις 15 Αυγούστου του 1977 το επιστημονικό περιοδικό Newsweek δημοσίευσε ένα άρθρο της Begley το οποίο παρουσίαζε εκτενώς το προφίλ του Carl Sagan (1934-1996), ενός δημοφιλούς Αμερικανού αστρονόμου και αστροφυσικού, με τίτλο «Αναζητώντας άλλους κόσμους». Στην τελευταία παράγραφο του άρθρου, αφού η Begley συνόψισε τα δεδομένα που παρέθεσε ο Sagan στη συνέντευξή του και παρουσίασε γλαφυρά το μέγεθος της αισιόδοξα αστείρευτης φιλοδοξίας του για ενθουσιώδεις συμπαντικές ανακαλύψεις, έκλεισε με μια φράση που αναβόσβηνε σαν να ήταν γραμμένη σε πινακίδα neon. «Κάπου κάτι απίθανο περιμένει να γίνει γνωστό!»
Το έτος 1982, πέντε χρόνια μετά τη δημοσίευση του άρθρου της Begley στο Newsweek, ένας σχολιαστής εφημερίδας στο Ιλλινόις των ΗΠΑ, δημοσίευσε ένα άρθρο με διάφορα quotes μεταξύ των οποίων και το πιο πάνω, το οποίο αποδιδόταν στον Sagan χωρίς όμως να συνοδεύεται από καμία παραπομπή. Τον Ιανουάριο του 2013, το QI (Quote Investigator), ένας ιστότοπος στον οποίο καταγράφεται η ερευνητική δραστηριότητα του συγγραφέα Garson O’Toole σχετικά με την αληθινή προέλευση γνωστών αποσπασμάτων, δημοσίευσε δεδομένα τα οποία καταδείκνυαν την αυθεντική πηγή του δημοφιλούς παραθέματος! Σε επικοινωνία του O’Toole με την Begley, αυτή εξήγησε ότι η δομή της τελευταίας εκείνης παραγράφου στο «επίμαχο» άρθρο, αποτελούσε πολιτική του ίδιου του περιοδικού. «Ένας σχεδόν σιδερένιος κανόνας στο Newsweek τότε, αφορούσε στο ότι ήταν τεμπέλικο και απαράδεκτο να τελειώνεις μία ιστορία με μία φράση. Οι συγγραφείς ̷ δημοσιογράφοι πληρώνονταν για να συμμαζεύουν τα κείμενα και μάλιστα στο φινάλε χρειαζόταν μια παράγραφος που να προκαλούσε σκέψη και αυτό έκανα ή προσπάθησα. Τα λόγια δεν ήταν του Sagan», είπε.
Ακόμα και σήμερα μία αναζήτηση σχετική με το εν λόγω quote στο διαδίκτυο, θα δώσει αποτελέσματα που παραπέμπουν ξεκάθαρα στον Carl Sagan, ενώ η Sharon Begley αναφέρεται μόνο ως η συγγραφέας του άρθρου στο οποίο ο Sagan είπε τα λόγια αυτά! Ωστόσο, μια ματιά στο αυθεντικό άρθρο, προκαλεί μεγάλη απορία ως προς τον πραγματικό λόγο για τον οποίο δημιουργήθηκε αυτή η παρανόηση. Αυτό γιατί τα λόγια της Begley δεν είχαν μπει ποτέ μέσα σε εισαγωγικά ενώ σε όλο το υπόλοιπο υλικό του άρθρου, οι προτάσεις που είχαν ειπωθεί από τον Sagan ήταν κλεισμένες σε αυτά! Ίσως, η πραγματική παρανόηση να έβρισκε θέση σε πεποιθήσεις που θεωρούσαν έναν αστροφυσικό ικανότερο να διατυπώσει μία λαμπρή δήλωση από μία δημοσιογράφο. Ή έναν άντρα αστροφυσικό πιο οξυδερκή από μια γυναίκα δημοσιογράφο. Συνειδητά ή ασυνείδητα, η απουσία των εισαγωγικών αγνοήθηκε παταγωδώς.
Η Begley ήταν μια πολυβραβευμένη βιρτουόζος της πένας. Παρουσίαζε με σαφήνεια τα δεδομένα που αντλούσαν οι επιστήμονες από τις έρευνές τους, εμπλουτίζοντάς τα με δικά της εύστοχα -ακόμα και χιουμοριστικά- σχόλια. Ένα κοφτερό μυαλό για το οποίο κάποιος εύκολα θα μπορούσε να πει ότι είχε τη δυνατότητα όχι μόνο να αναπαράγει την επιστημονική γνώση αλλά και να την ανακαλύπτει! Μετά τον θάνατό της, ο Αμερικανός δημοσιογράφος Howard Fineman έγραψε γι’αυτήν: «Ήταν ένα από εκείνα τα ηρωικά μυαλά και καρδιές που, ευτυχώς για όλους, ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία».
Σε ένα από τα άρθρα της το οποίο πραγματευόταν αποτελέσματα ερευνών που κατέρριπταν τον μύθο περί αυξημένης ομιλητικότητας των γυναικών έναντι των ανδρών, η Begley έγραψε εν κατακλείδι: «Θα μπορούσα να συνεχίσω, αλλά δε θα ήθελα να επικυρώσω τα στερεότυπα που έχουν απομείνει»! Έτσι, με σαφήνεια, χιούμορ και απλότητα, ίσως αυτή της η φράση να αποτελεί κατά κάποιον τρόπο την απάντηση σε όποιον αναρωτήθηκε γιατί δεν είχε σπεύσει από την αρχή να διορθώσει την όποια παρανοήση ή ̷ και προκατάληψη, ασυνείδητη ή ̷ και συνειδητή.