Καλό και το “Last Christmas”, αλλά σαν τα παραδοσιακά κάλαντα δεν έχει! Με αυτά σε πιάνει ένα δέος, μια Χριστουγεννιάτικη ανατριχίλα, η οποία σε βάζει άμεσα εντός του εορταστικού κλίματος. Με το που ξεκινήσει να ηχεί το τριγωνάκι των Χριστουγέννων κι ακουστεί ο πρώτος στίχος, καταλαβαίνεις στο έπακρον την εποχή που βρίσκεσαι. Για την ακρίβεια τη βιώνεις όπως ακριβώς είναι καλό να συμβαίνει -κάτι που με την πανδημία έχουμε στερηθεί τις προηγούμενες χρονιές. Όλες οι αισθήσεις ξυπνούν, αναπνέεις το εορταστικό κλίμα και η ατμόσφαιρα, αν είχε κι εκείνη λαμπάκια, θα αναβόσβηνε χρυσό, κόκκινο, μπλε ηλεκτρίκ και πράσινο φωτισμό συγχρόνως.
Το προηγούμενο βράδυ από την παραμονή της 25ης Δεκεμβρίου, σκέφτεσαι αν θα χτυπήσει το κουδούνι σου την επόμενη μέρα. Περιμένοντας ένα τσούρμο παιδιά, που η ύπαρξή τους στην πόρτα σου έρχεται και δένει με όλα τα συγκινητικά συναισθήματα που σε περικλείουν. Ενώ όλες οι φωνούλες γεμίζουν τον τόπο μας με τα εορταστικά κάλαντα, δημιουργείται μια απροσδιόριστη σύνδεση με όλον τον κόσμο. Όλοι μας εκείνοι την στιγμή αισθανόμαστε ένα έντονο blend χαράς κι ευγνωμοσύνης, το οποίο φέρνει στην επιφάνεια μια παιδικότητα που τον υπόλοιπο χρόνο είναι πανεύκολο να κουκουλωθεί και πολύ πιθανό να μην κάνει και καθόλου την εμφάνισή της.
Η μελωδία κάθε παραδοσιακού τραγουδιού αγγίζει την καρδιά μας από το πρώτο μόλις πάτημα της αρχικής νότας και βοηθάει να θυμηθούμε ότι η χώρα μας με τα μικρά της τα χωριά και τις δαντελωτές της ακτές, είναι γεμάτη μνήμες. Κι οι στίχοι στα παραδοσιακά κάλαντα πάντα θα επιβεβαιώνουν τον λόγο που γιορτάζουμε και θα αιτιολογούν την τεράστια χαρά που είναι ανθρώπινο να νιώσουμε.
«Τον εγέννησεν η Παναία,
τον ανέσταισεν Αειπαρθένος.
Εκαβάλλκεψεν χρυσόν πουλάριν,
εκατήη στο σταυροδρόμιν.»
Στα ποντιακά κάλαντα της παραμονής των Χριστουγέννων ο παραπάνω στίχος μας φέρνει την είδηση λες και συνέβη την ίδια στιγμή. Σαν να γεννάται όντως σήμερα ο Χριστός και πρέπει να σπεύσουμε όλοι να το μοιραστούμε μεταξύ μας βρισκόμενοι στα σπίτια μας. Η πλούσια παράδοση του Πόντου μπλέκει την πληροφορία με το φανταστικό, συν το στοιχείο του εντυπωσιασμού με το χρυσό πουλάρι που κάνει τον στίχο εντυπωσιακό. Ο σεβασμός στη Μητέρα μέσα από την αναφορά στην Παναγία, είναι κι αυτό ένα στοιχείο του Πόντου που καλά κρατεί στα χρόνια.
«Καλήν εσπέραν, άρχοντες, κι αν είναι ορισμός σας,
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει.
Εν τω σπηλαίω τίκτεται, εν φάτνη των αλόγων, οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει κι η φύσις όλη.
Εκ της Περσίας έρχονται τρεις Μάγοι με τα δώρα»
Στα κάλαντα της Χαλκιδικής δημιουργούνται εικόνες που μας φέρνουν στο μυαλό τον ουρανό των Χριστουγέννων, ο οποίος αν είχε πρόσωπο, θα είχε καλυφθεί με ένα πλατύ χαμόγελο. Όλη η φύση χαίρεται, όλα είναι φωτεινά. Τίποτα δεν είναι σκοτεινό και τα πάντα έχουν ζωντάνια. Η φύση ανθίζει και το ταξίδι με τους Μάγους ξεκινά.
«Χριστούγεννα Πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του χρόνου»
Ένας στίχος από τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα της Πελοποννήσου και της Αστυπάλαιας που ηχεί στα αυτιά μας μαζί με τον ρυθμό τους χωρίς απαραίτητα να πρέπει να τον ακούσουμε πρώτα. Τονίζει φωτεινά πως έχουμε γιορτή και φέρνει την εναρκτήρια χαρά, δημιουργεί ένα κάλεσμα. Μας κάνει να θέλουμε να συνεχίσουμε τα κάλαντα πατώντας τα πόδια μας με δύναμη στο πάτωμα, γειωμένοι κι ανυψωμένοι την ίδια στιγμή.
«Καλήν εσπέραν, άρχοντες, κι αν είναι ορισμός σας,
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει.
Εν τω σπηλαίω τίκτεται, εν φάτνη των αλόγων. Κερά ψηλή, κερά λιγνή, κερά καμαροφρύδα.»
Της Σμύρνης οι στίχοι ηχούν ξανά και ξανά στο μυαλό σου, αφού κάνει εντύπωση το πόσο ζωντανά φαίνεται να ηχούν οι μνήμες και οι λέξεις έχουν τον δικό τους χαρακτήρα. Kι ας μην ανήκει στο γεωγραφικό συγκρότημα της Ελλάδας, η Σμύρνη είναι κομμάτι της παράδοσής μας. Γι’ αυτό κι έχουν οι στίχοι μια κάποια ομοιότητα, αφού τα γεγονότα παραμένουν με την ίδια σειρά και ροή, τα επίθετα και οι λέξεις που στολίζουν την κύρια ιστορία είναι εκείνα που γίνονται τα στολίδια της κάθε περιοχής. Κι αν είναι μία να έχει όλα τα καλά, τότε σίγουρα είναι η Σμύρνη.
«Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες, η Παναγιά μας κοιλοπονούσε.
Κοιλοπονούσε, παρακαλούσε, τους Αρχαγγέλους, τους Ιεράρχες.»
Ο συγκεκριμένος στίχος προέρχεται από τη Θράκη και κάθε χρόνο συγκινεί τους πιο βόρειους. Φέρνει μία εικόνα της Παναγιάς κι εστιάζει στη μητρότητα και τη σημασία της γέννησης. Μας δείχνει τον πόνο της μάνας, τον πόνο της γέννας, ο οποίος στο τέλος την ανταμείβει με ένα θείο δώρο.
«Βάλτε μας κρασί να πιούμε και του χρόνου να σας πούμε. (δις)
Και πάλι ξαναπρέπει σου καράβι ν᾿ αρματώσεις
και τα πανιά του καραβιού να τα μαλαματώσεις.»
Στης Σάμου τα κάλαντα, υπάρχει διάθεση για γιορτή, ένα ελαφρύ κανάκεμα, μια διάθεση για φαγητό, ποτό, κάλεσμα. Χαρακτηριστικό των κατοίκων της Σάμου, που είναι γνωστοί για τη φιλοξενία τους και τη χαρούμενή τους διάθεση, σαφώς και θα προσέθεταν τα στοιχεία αυτά και στη λαογραφία τους με τα παραδοσιακά τους κάλαντα. Το γεγονός φυσικά ότι υπάρχει και η αναφορά στους ναυτικούς δεν μπορεί παρά να φέρει συγκίνηση, αφού στα νησιά ήταν -και παραμένει κατά τόπους- το κύριο επάγγελμα και η μόνιμη ευχή που έβγαινε από τα σπίτια.
«Για σένα κόρη όμορφη
ήρθαμε να τα πούμε
και τα καλά Χριστούγεννα
για να σου ευχηθούμε.»
Ύμνος στην ομορφιά και τη χάρη τα κάλαντα στην Ικαρία, που είναι λες και γεννήθηκε για να μοιράζει ευχές, χαρά, χορό και ξεγνοιασιά απ’ άκρη σ’ άκρη. Με αισιοδοξία και μια διάθεση μοιράσματος, είναι τα κάλαντα εκείνα που έχουν σκοπό το να περάσει η είδηση και η ευχή από σπίτι σε σπίτι, γιατί έτσι κάνουν οι ανοιχτές καρδιές.
«Άγιε μου Βασιλάκη μου και Άγιε μου Νικόλα προστάτευε τους ναυτικούς την ώρα του κυκλώνα»
Στα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα της Χίου η συγκίνηση έχει θαλασσινή νότα. Μέρες σαν αυτές, γιορτινές, γεμάτες ελπίδα κι ανάγκη για υγεία, ασφάλεια και προστασία προσευχόμαστε περισσότερο. Αυτά τα κάλαντα να μας υπενθυμίζουν ένα πανέμορφο στοιχείο μας, τη θάλασσα, φέρνοντας στη θύμησή μας εικόνες από του παππούδες μας, οι οποίοι αντί για δεντράκι, που είθισται σήμερα, στόλιζαν καράβι.
«Καλημέρα, καλημέρα και πάντα καλημέρα,
να τον καλημερίσουμε αυτόν τον νιον αφέντη.
Αφέντη μου πεντάφεντε, πέντε φορές αφέντη,
πέντε βαστούν το μαύρο σου κι οχτώ το σαλιβάρι
και δέκα σε παρακαλούν, αφέντη καβαλάρη.»
Κάλαντα πιο επαναστατικά, αυτά της Αίγινας, με μια νότα δυναμισμού και πηγαίας ορμής. Αποδίδουν φόρο τιμής στο σπίτι που θα επισκεφτούν δίνοντας ευχές για να έχει πάντα μια καλή μέρα, αλλά και να κατέχει μια κάποια υπεροχή.
Για κάνετε τον κόπο σας κι ανοίξτε το πουγκί σας
κι αν είστ’ από τους πλούσιους φλουριά μην τα λυπάστε
κι αν είστ’ από τους δεύτερους τάλιρα και δραχμούλες
κι αν είστ’ από τους πάμφτωχους, ένα ζευγάρι κότες.
Το Μέτσοβο βάζει το χιούμορ στο παιχνίδι, καθώς και τις διαπραγματεύσεις, αφού έχει λύση για κάθε τσέπη και θέτει στο τραπέζι το ζήτημα του κεράσματος που αποτελεί παράδοση στα κάλαντα. Μην τα λυπάστε τα φλουριά, μας λένε, θυμίζοντάς μας την αξία της γενναιοδωρίας και της προσφοράς. Ε κι αν δεν έχετε, δυο κότες και κλείσαμε.
Θέλουμε και τη δική σου άποψη!
Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!
Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!
Συντάκτης: Γεωργία Ρουμελιώτη
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
