Ιδανικοί κι ανάξιοι εραστές της ποίησης του Καββαδία

Η θάλασσα κρύβει μέσα της το απέραντο. Πολλοί έχουν γοητευτεί από το μεγαλείο της, άλλοι έχουν ξενιτευτεί για πάρτη της κι έχουν μπαρκάρει για το τέλος του κόσμου, όμως κανείς δε μας έχει μιλήσει γι’ αυτήν όπως ο ποιητής των «μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων». Ο Νίκος Καββαδίας μάς έχει εντάξει στον κόσμο των θαλασσινών κι ας είμαστε στεριανοί, χαρίζοντάς μας απλόχερα το πολυτιμότερο δώρο. Τη δυνατότητα της αέναης περιπέτειας, με το μυαλό μας να καλπάζει ελεύθερα, με φόντο μια θολή γραμμή του ορίζοντα.

Ο μαντάτορας στον ψυχισμό της αρμύρας, βιωματικός όσο κανείς, μας έχει ταξιδέψει άπειρες φορές στις περιπέτειές του. Μέσα από τους στίχους του έχουμε διδαχτεί τα λαμινάρια, το Τραβέρσο, το αρμάρι, τη Φάτα Μοργκάνα και το μαραμπού, έχουμε ταξιδέψει σε κάποια θάλασσα βαθιά «στις μακρινές Ινδίες», έχουμε δει όλες τις αποχρώσεις του μπλε έχοντας μια πυξίδα στο χέρι, κι ας μη σκαμπάζουμε από κόμπους και κατάρτια. Ο Καββαδίας συχνά πρεσβεύει έναν σύγχρονο Οδυσσέα να χαροπαλεύει κάπου στη μακρινή Μπατάβια, με τον κάθε στίχο να μάς πλημμυρίζει με αλμύρα και θαλασσινό αέρα.

«Θα μείνω πάντα ἰδανικός κι ἀνάξιος ἐραστής, 

τῶν μακρυσμένων ταξιδιῶν και τῶν γαλάζιων πόντων, 

και θα πεθάνω μία βραδιά, σαν ὅλες τις βραδιές,

χωρίς να σχίσω τη θολή γραμμή τῶν ὁριζόντων»

Ο Καββαδίας μας έχει συστήσει στον μόχθο, τη μοναξιά, τον θάνατο αλλά παράλληλα και στην ελπίδα, τη ζωή και φυσικά τον έρωτα. Το τρομερό πάθος και η λατρεία για τη θάλασσα και την απέραντη περιπέτεια του ξενιτεμού, παρουσιάζεται σαν μια σχέση αγάπης και μίσους. Ο ποιητής των πειρατών, μας μιλάει πάντα στη γλώσσα των θαλασσοπόρων, για τους ναυτικούς που συνάντησε, τους ομηρικούς καβγάδες, τα καράβια που ήταν το σπιτικό του, τους θανάτους στα λιμάνια και τους έρωτες που τον σημάδεψαν. Ερωμένη του η θάλασσα, που τόσο λάτρεψε, και πήρε την απόφαση να μπαρκάρει για πρώτη φορά, όντας μόνο 19. Από τότε, έγινε η συντροφιά του και η παντοτινή του μούσα.

Θα μεταλάβω με νερό θαλασσινό

στάλα τη στάλα συναγμένο ἀπ᾿ το κορμί σου

σε τάσι ἀρχαῖο, μπακιρένιο ἀλγερινό,

που κοινωνοῦσαν πειρατές πριν πολεμήσουν.

Στρείδι ὠκεάνιο ἀρραβωνίζεται το φῶς.

Γεύση ἀπό φλούδι τοῦ ροδιοῦ, στυφό κυδώνι

κι ὁ ἄρρητος τόνος, πιο πικρός και πιο στυφός,

που ἐναποθέτανε στα βάζα οἱ Καρχηδόνιοι.

Η ποίηση του Καββαδία ανήκει σε μια κατηγορία από μόνη της. Η γλώσσα των ναυτικών που μπορεί να μην καταλαβαίνουμε, η μαγευτική ταξιδιάρικη ροή λέξεων που σε καθηλώνει, καθώς και ο υπέρτατος λυρισμός, διακρίνουν την ποίησή του. Υπαρξιακά μάταιη, αφοπλίστηκα ρεαλιστική μα και συνάμα αθεράπευτα ρομαντική. Η ποίηση του Καββαδία σερβίρεται ωμή, σαν γροθιά στο στομάχι για τον αναγνώστη, υπενθυμίζοντάς μας πως η ζωή δεν είναι στρωμένη με ροδοπέταλα και δυστυχώς δεν είναι δίκαιη για όλους. Ο μοναχικός ποιητής, άλλοτε μας εξιστορεί με αμείλικτη ειλικρίνεια συναισθήματα, πάθη, μνήμες κι άλλοτε μας διηγείται σαν άλλος περιπλανώμενος παραμυθάς ιστορίες κοινωνικά παρείσακτων και προδομένους που πεθαίνουν μόνοι. Στην ποίηση του Καββαδία διακρίνεται έντονα το στοιχείο της φυγής, καθώς και η μοναξιά που μπορεί να βιώσει κανείς, μόνο σε δυο στίχους: «Εκτός από τη μάνα σου, κανείς δε σε θυμάται, σε τούτο το τρομακτικό ταξίδι του χαμού.»

«Αγαπάω τις κλαμμένες, ωραίες γυναίκες

Που κοιτάνε μακριά, που κοιτάνε θλιμμένα.

Αγαπώ σε τούτον τον κόσμο ό, τι κλαίει

Γιατί μοιάζει με μένα.»

(Αγαπάω- Ένα αδημοσίευτο ποίημα που έγραψε ο Νίκος Καββαδίας όταν ήταν 19 χρονών)

Ο ποιητής της θάλασσας είναι δικαιωματικά ένας από τους κορυφαίους Έλληνες ποιητές, που αν και παρεξηγημένος, μας λέει πάντα την αλήθεια, αφήνοντάς μας να ταυτιστούμε ελεύθερα μαζί του. Ο ποιητής που ύμνησε τη θάλασσα και τα ταξίδια, έχει αφήσει το στίγμα του σε ένα μεγάλο κομμάτι της ελληνικής δισκογραφίας. Ο Καββαδίας είναι ένας από τους πιο όμορφα μελοποιημένους ποιητές χάρη στον Θάνο Μικρούτσικο και τον εμβληματικό δίσκο «Σταυρός του Νότου», με 11 μελοποιημένα ποιήματα, προσφέροντας ένα διαμάντι στην ελληνική μουσική σκηνή. Δυο χρόνια μετά, η Μαρίζα Κωχ, μελοποιεί 8 ποιήματα, με το «Φάτα Μοργκάνα» να ξεχωρίζει. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί καταξιωμένοι καλλιτέχνες, πέρα από τους προαναφερθέντες, έχουν ερμηνεύσει ποιήματα του Καββαδία: ανάμεσά τους ο Γιάννης Σπανός, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, η Αρλέτα, η Δήμητρα Γαλάνη, η Ρίτα Αντωνοπούλου, ο Χάρης κι ο Πάνος Κατσιμίχας.

Αδιαμφισβήτητα, ο εραστής της θάλασσας μέσα από την ποίησή του, έχει αφυπνίσει την ανάγκη μας να περιπλανιόμαστε, να δραπετεύουμε συχνά, να ταξιδεύουμε στο άγνωστο και να ονειροπολούμε- γιατί αυτό μονάχα έχουμε. Ο ”Κόλλιας” όπως τον έλεγαν, μας υπενθυμίζει πως ο πυρήνας της ανθρώπινης ύπαρξής μας αποτελείται από έναν τρελό πόθο, λυτρωτικής και πραγματικής ελευθερίας. Θα κλείσω με ένα απόσπασμα από την ποιητική συλλογή Μαραμπού.

«Μακριά, πολύ μακριά να ταξιδεύουμε,

κι ὁ ἥλιος πάντα μόνους να μᾶς βρίσκει·

ἐσεῖς τσιγάρα «Κάμελ» να καπνίζετε,

κι ἐγώ σε μία γωνιά να πίνω οὐΐσκυ.»

ΥΓ.1 Δυσκολεύτηκα πολύ να γράψω αυτό το άρθρο. Πώς να χωρέσεις μια ποιητική συλλογή σκέτο αριστούργημα, μόνο σε 1000 λέξεις!

ΥΓ.2 Αφιερωμένο σε έναν φίλο που με έχει συστήσει στο μεγαλείο που κρύβεται μέσα στην ποίηση του Νίκου Καββαδία.

Πηγή φωτογραφίας: ΕΡΤ