Μήπως δίνουν συνεχώς όσοι θέλουν να τους χρωστάνε;

Πάντοτε μου άρεσαν οι δοτικοί άνθρωποι. Οι αλτρουιστές της ζωής. Οι φιλότιμοι και οι ευσυνείδητοι. Οι ακομπλεξάριστοι και οι μποέμηδες που γνωρίζουν από πρώτο χέρι πως το να δίνεις κομμάτια του εαυτού σου μέσα από πολλούς τρόπους στις διαπροσωπικές σου σχέσεις, το λες και προσωπική ευτυχία. Γιατί είναι προσωπική κατάκτηση το να συμπεριφέρεσαι με ανιδιοτέλεια στη ζωή σου, πώς να το κάνουμε.

Από την άλλη, υπάρχουν πάντα οι «κακές γλώσσες» που πολλές φορές θα συσχετίσουν τη δοτικότητα με τη θυματοποίηση. Μήπως τελικά όμως είναι μια «καραμέλα» αυτή η λέξη, όταν παίζει στα χείλη εκείνων που δε θα μπουν καν στον κόπο του να κατανοήσουν τη συμπεριφορά ενός δοτικού ανθρώπου;

Η δοτικότητα είναι ευχή. Η υπερβολική όμως δοτικότητα, είναι κατάρα. Η προηγούμενη δήλωση ίσως να ακούστηκε λιγάκι υπερβολική, αλλά αγγίζει κατά πολύ το πέπλο του ρεαλισμού. Βλέπετε, οι δοτικοί άνθρωποι που λειτουργούν σε φυσιολογικά επίπεδα αυτοθυσίας και συναισθηματισμού, είναι εκείνοι που ξέρουν πότε να πάψουν να προσφέρουν και μάλιστα θα το κάνουν όσο συχνά χρειαστεί. Δεν είναι τα «θύματα» μιας παρέας ή μιας σχέσης. Δεν είναι έρμαια στις αποφάσεις των άλλων. Το γεγονός ότι θα σου προσφέρουν ανά πάσα στιγμή αγάπη, βοήθεια, συναίσθημα ή κατανόηση δε σημαίνει πως θα το κάνουν διαρκώς ή ανελλιπώς. Δεν έχει κανείς το δικαίωμα να τους θεωρεί δεδομένους, γιατί προφανέστατα δεν είναι δεδομένοι. Δεν έχουν υπογράψει κάποιο αόρατο συμβόλαιο πως θα είναι πάντοτε εκεί για άλλους, ούτε είναι διατεθειμένοι να λειτουργούν εις βάρος του εαυτού τους αν νιώσουν έστω και κάποιο μικρό δείγμα αχαριστίας.

Από την άλλη οι υπερβολικά δοτικοί άνθρωποι είναι μια ξεχωριστή, αλλά και διαφορετική κατηγορία. Είναι εκείνοι που αγγίζουν κόκκινες γραμμές. Είναι άτομα που μέσα από ένα μόνιμο «θέλω να δώσω και να προσφέρω», δημιουργούν στο δικό τους μυαλό δικλείδες ασφαλείας για, ίσως μελλοντικά, ανταλλάγματα. Με πολύ απλά λόγια, αυτός που συνεχώς προσφέρει πολλά περισσότερα από όσα λαμβάνει, πιθανότατα, έστω και υποσυνείδητα, να το κάνει γιατί επιθυμεί οι άλλοι να του χρωστάνε. Θέλεις λόγω τόνωσης του «εγώ», θέλεις λόγω αυτοεπιβεβαίωσης των ικανοτήτων, εκείνοι που επί μονίμου βάσεως δίνουν χωρίς να παίρνουν, επιθυμούν κατά βάθος να τους χρωστάει κάποιος το δικό τους μερίδιο από την πίτα.

Αν το καλοσκεφτείς και φέρεις στο μυαλό σου εικόνες με στιγμές που θεώρησες τον εαυτό σου τυχερό λόγω της ύπαρξης ενός δοτικού ανθρώπου, πιθανότατα να ρίξεις φως σε μια διαφορετική πλευρά της τότε κατάστασης. Μπορεί ας πούμε να δεις πως εκτίμησες απεριόριστα την κίνηση αυτοθυσίας και προσφοράς που σου δόθηκε, έχοντας παράλληλα στο μυαλό σου το πώς να ανταποδώσεις κι εσύ με τη σειρά σου. Σαφέστατα και όλο αυτό έχει να κάνει με το γνωστό «δούναι και λαβείν», πράγμα θεμιτό, αλλά μήπως όλη αυτή η διαδικασία τελικά σου προκάλεσε άγχος σχετικά με το δική σου ανταπόδοση; Μήπως μέσω των όσων με ανιδιοτέλεια έλαβες, η εικόνα που αυτόματα δημιουργήθηκε στο μυαλό σου ήτανε εκείνη του «σου είμαι υπόχρεος»;

Θα λέγαμε πως εθελοτυφλούμε αν πιστεύουμε πως οι υπερβολικά δοτικοί άνθρωποι δεν αναμένουν ενδόμυχα, ανταλλάγματα. Κι όταν λέμε αντάλλαγμα, μην πάει το μυαλό σας μόνο σε υλικές απολαβές ή δώρα. Ο υπερβολικά δοτικός άνθρωπος απολαμβάνει καμιά φορά το να του «χρωστάς», έστω και ηθικά. Το να του αναγνωρίζεις δηλαδή την αυτοθυσία του σαν κάτι το ξεχωριστό. Είναι σαφέστατα όλο αυτό μια απολαβή για εκείνον κι ας μην έχει το περιτύλιγμα ενός πρακτικού δώρου. Είναι η αναγνώριση, όχι που περίμενε, αλλά που απαιτούσε εμμέσως πλην σαφώς για τις δικές του αλτρουιστικές ενέργειες.

Με το να συμφωνούμε πως οι υπερβολικά δοτικοί χαρακτήρες περιμένουν ανταλλάγματα για πράγματα που προσφέρουν, δε σημαίνει ότι χάνουμε την πίστη μας στους ανθρώπους και στις ανθρώπινες αξίες. Δεν είναι απαραίτητο να νιώθουμε τύψεις επειδή θεωρούμε πως υπάρχουν άνθρωποι που προσμένουν κάποιο αντάλλαγμα έπειτα από δική τους πρωτοβουλία. Δε λέμε άλλωστε πως αυτό έγινε με αυτοσκοπό την οποιαδήποτε «δωροδοκία». Τουναντίον, θα μπορούσε ο αλτρουισμός που δείχνει κάποιος, να αποτελέσει ένα παράδειγμα για εμάς τους ίδιους στο να γίνουμε λιγάκι παραπάνω δοτικοί. Κάτι σαν κίνητρο δηλαδή και παραδειγματισμό.

Επειδή όμως τα όρια είναι λεπτά κι είναι πολύ πιθανό να «γλυκαθούμε» από την δοτικότητα που ίσως αποφασίσουμε να υιοθετήσουμε, θα πρέπει να έχουμε ως μπούσουλα στη ζωή μας πως οι δοτικοί άνθρωποι πρέπει να είναι και ανιδιοτελείς. Αλλιώς το νόημα χάνεται και η ταμπέλα του δοτικού αντικαθίσταται από εκείνη του χειριστικού. Το θέλουμε;

Το κριτήριο για να μπορούμε να ξεχωρίσουμε έναν καθαρά ανιδιοτελή χαρακτήρα από ένα υπερβολικά δοτικό άνθρωπο, που ίσως να περιμένει την ανταπόδοση, είναι το κατά πόσο έχει δείξει σημάδια του ότι μετάνιωσε για όσα πρόσφερε. Βλέπεις, οι δοτικοί άνθρωποι δεν είναι μύθος. Είναι αληθινοί και ποτέ μα ποτέ δε μετανιώνουν για το όσα δίνουν απλόχερα περιμένοντας το δικό μας χαμόγελο. Κι αυτό είναι η μόνη ανταμοιβή τους.

Αφιερωμένο στα «είμαι εδώ για εσένα» που περίμεναν ανταλλάγματα…