Το ελληνικό καλοκαίρι με τον ήλιο να λάμπει εκτυφλωτικά και τη θάλασσα να μας προσκαλεί σε νοερά ταξίδια, είναι κάτι παραπάνω από μια απλή εποχή. Για μένα πάντα ήταν πρόκληση κι ευκαιρία να «βουτήξω» στην ποίηση και να βρω στους στίχους τη μοναδικότητα του θέρους. Απ´ τον Ελύτη μέχρι τη Χατζηλαζάρου, όλοι τους διερευνούν κι αποκαλύπτουν με ξεχωριστό τρόπο την αρμονία του φυσικού στοιχείου, της ανεμελιάς, της αταραξίας, του έρωτα και της παράδοσης. Ακολουθούν 10 στίχοι που το εξυμνούν.
1. Οδυσσέας Ελύτης:Όταν το θέρος αποκτάει ταυτότητα.
Τόσο το θέρος, τόσα τα πουλιά, και σε μέγα βάθος. Η πάντων και πασών Ελληνίς η θάλασσα. (Εκ του Πλησίον. 1962)
Ο νομπελίστας ποιητής μας μεταφέρει με λυρικότητα στην απλότητα του καλοκαιριού. Για εκείνον το «θέρος» ενσαρκώνει ζωή, μέθεξη κι αφθονία. Τα πουλιά πετάνε ελεύθερα ψηλά και μας θυμίζουν εκείνους τους συλλογισμούς μας που αναζητούν ελευθέρια. Κι η θάλασσα; Η «Ελληνίς» θάλασσα είναι η ιστορία μας, οι ρίζες μας κι η έκφραση της διαχρονικότητας του λαού μας. Η θάλασσα του Ελύτη γίνεται ένα ψηφιδωτό της ελληνικής ταυτότητας που απεικονίζει και γεφυρώνει το παρόν με το παρελθόν.
2.Κώστας Καρυωτάκης:Το καλοκαίρι της ανησυχίας.
Δεν ξέρω καν γιατί μας ήρθε το καλοκαίρι αυτό. Για ποιαν ανέλπιστη χαρά, για ποιες αγάπες, για ποιο ταξίδι ονειρευτό. (Σαν Δέσμη από Τριαντάφυλλα.1928)
Ο «μελαγχολικός» ποιητής τοποθετεί στο καλοκαίρι τρια μεγάλο ερωτηματικά. Μας ήρθε γιατί; Για ποια ευφορία που δεν ήρθε ποτέ; Για ποιες αγάπες που έμειναν ανεκπλήρωτες; Το «ονειρευτό ταξίδι», είναι η διαρκής μας αναζήτηση της προσδοκίας που παρά την πίκρα της επιμένει. Τελικά η ελπίδα επιβιώνει και μέσα στην αβεβαιότητα;
3.Κ. Π. Καβάφης:Η σαγηνευτική φωνή της θάλασσας.
Βγάζει η θάλασσα κρυφή φωνή. Φωνή που μπαίνει μες στην καρδιά μας και την συγκινεί και την ευφραίνει (Φωνή απ’ την θάλασσα. 1898)
Για τον Καβάφη, η θάλασσα έχει κρυφή φωνή που φτάνει κατευθείαν στην αντίληψή μας και μας ταρακουνάει, συγκινεί και γαληνεύει. Φωνή που ενισχύει τις θερινές περιπλανήσεις μας και προσκαλεί σε ενδοσκόπηση. Η ηρεμία της βοηθάει να καταλάβουμε καλύτερα τον εσωτερικό μας κόσμο.
4.Νίκος Εγγονόπουλος:Το φως που πηγάζει απ’τη διαφάνεια.
Το λευκό σώμα αυτής της γυναικός φωτίζονταν εκ των έσωθεν μ’ ένα φως τόσο λαμπρό. (Κήποι μες’ στο Λιοπύρι, 1938)
Ο στίχος απ´το ποίημα του εικονοκλάστη Νίκου Εγγονόπουλου αποπνέει την εικόνα ενός υπερβατικού πόθου. Το σώμα της γυναίκας εκπέμπει πνευματικότητα και μεταφέρει φωτεινότητα μέσω της υπερρεαλιστικής υφής της πένας του. Αντί να το περιγράφει με πυκνές λέξεις το συμπυκνώνει στη μορφή του συμβόλου που αναπαράγει εκ νέου τα τοπία. Απ’ την άλλη πλευρά το «εκ των έσωθεν» υποδηλώνει την καθαρότητα της μνήμης και διατηρεί τα ξεχωριστά σημάδια της στο πέρασμα των θερινών στιγμών.
5.Νίκος Καββαδίας:Ο χορός της συντροφικότητας.
Σε πανηγύρια πήγαμε χωριάτικα, ψηλά σε ρημοκλήσια γκρεμισμένα κι επιάσαμε μαντήλι και χορέψαμε με παληκάρια και παιδούλες νιές. (Το καλοκαίρι πέρασε. 1928)
Οι στίχοι του Καββαδία εστιάζουν στα νησιώτικα πανηγύρια που γίνονται μπροστά σ’ ερειπωμένα ξωκλήσια. Ο χορός με το μαντήλι με παλικάρια και νεαρές κοπέλες εξυψώνει την ενότητα και την παράδοση του τόπου μας. Οι γενιές συναντιούνται κι η συγκίνηση θυμίζει την ανάγκη μας να έρθουμε πιο κοντά ο ένας με τον άλλον. Η κίνηση του χορού, είναι η ίδια η ζωντάνια της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης.
6.Γιάννης Ρίτσος:Η δυναμική του ήλιου.
Στα μεγάλα κόσκινα του καλοκαιριού, κοκκινίζεις του ήλιου το κριθάρι. (Παιχνίδια του ουρανού και του νερού. 1937)
Ο Ρίτσος βλέπει τα «μεγάλα κόσκινα» ν´απεικονίζουν την αφθονία και τον πλούτο του περιβάλλοντος κι ο ήλιος που «κοκκινίζει» το κριθάρι είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής. Μας καλεί ν´ αναλογιστούμε πως η φύση μας ανανεώνει και μας προσφέρει ευημερία μέσα απ´ τη συνεχή δημιουργία και προσφορά της.
7.Κωστής Παλαμάς:Το καλοκαίρι αποκτάει ιερότητα.
Πριν έμπης, άθεη χειμωνιά, να γίνουν εκκλησιές. (Το Καλοκαίρι, 1891)
Ο Παλαμάς το ανεβάζει σ’ ένα ιερό επίπεδο. Η έκκλησή του να μετατραπούν οι αμμουδιές σ´ «εκκλησιές» θα μπορούσε να θεωρηθεί και προσευχή που επιθυμεί να κρατήσουμε την πνευματική ευλάβεια της εποχής και να τη διατηρήσουμε μέσα μας πριν έρθει ο βαρύς κι «άθεος» χειμώνας.
8.Σαπφώ:Η λαχτάρα για το ανθισμένο νησί.
Ἄφες με κἀπὶ τὰν πολυανθῆ, νῆσον ἔλθειν. (Ωδή στην Αφροδίτη. 6ος αι. π.Χ.)
Η Σαπφώ με τη διαχρονική της ευαισθησία βγάζει απο μέσα της τη λαχτάρα να φτάσει σ´ένα ανθισμένο νησί. Μέσα απ’τα μάτια της το καλοκαίρι βρίσκει το ρομαντικό του προορισμό και ρεμβάζει σε μερόνυχτα που ερωτοτροπούν με το ορμέμφυτο της άνοιξης.
9.Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ:Ο έρωτας χορεύει στα κύματα.
Το καλοκαίρι μύριζε γιασεμί κι ο έρωτας χόρευε στα κύματα» (Το Καλοκαίρι του έρωτα. 1983)
Η Αγγελάκη-Ρουκ μας προσκαλεί ν’ ανακαλύψουμε ένα καλοκαίρι γεμάτο απ’ τη μυρωδιά του γιασεμιού και του έρωτα που χορεύει στα κύματα. Δείχνοντάς μας πόσο άρρηκτα υφασμένα είναι η όσφρηση και τα συναισθήματά μας.
10. Μάτση Χατζηλαζάρου:Η ένταση των ευθυγραμμισμένων αντιθέσεων.
Η θάλασσα φωτιά στα μάτια μου κι ο ήλιος καίει το δέρμα μου. (Θάλασσα.1948)
Η Χατζηλαζάρου αφηγείται την αισθητηριακή εμπειρία του καλοκαιριού. Η θάλασσα είναι φωτιά στα μάτια κι ο ήλιος καίει το δέρμα. Μια τέτοια ένταση στις αισθήσεις περιγράφει τα κύτταρα του «είναι» μας που θέλουν να κολυμπήσουν σε ζωντανές απεικονίσεις πάθους.
Συντάκτης: Δημήτρης Μπότης
Επιμέλεια κειμένου: Αγγελική Θεοχαρίδη
Επιμέλεια κειμένου: Αγγελική Θεοχαρίδη
