"The Black Swan": Όταν η Νάταλι Πόρτμαν με μια φράση τα είπε όλα για την τελειομανία

«I just wanted to be perfect»

Η φράση αυτή είναι που ξεστόμισε η Νάταλι Πόρτμαν στην οσκαρική της ερμηνεία ως πρίμα μπαλαρίνα στην ταινία The Black Swan. Μία φράση που στο άκουσμά της διακρίνει και αφουγκράζεται κανείς με διαύγεια και καθαρότητα τον ήχο της ρωγμής. Τη στιγμή του ραγίσματος, τη στιγμή που ο χώρος μικραίνει, ο αέρας λιγοστεύει, τα μάτια τσούζουν και θολώνουν και το υπόκωφο βουητό που ακολουθεί τη συνειδητοποίηση.

«Ήθελα απλά να είμαι τέλεια»

Αλλά δεν είμαι…

Η συγκεκριμένη σκηνή αλλά και η ταινία ολόκληρη πραγματεύονται ακριβώς τη συνθήκη της τελειομανίας, την ψύχωση με τον έλεγχο, τον αγώνα και την προσπάθεια να κρατήσεις τη ζωή σου και τον εαυτό σου μέσα σε ένα πορτρέτο αυστηρών πλαισίων και ορίων μιας τέλειας εικόνας·  να πασχίζεις να ανταποκριθείς σε υψηλές απαιτήσεις και προδιαγραφές που έχεις δημιουργήσει και επιβάλλει εσύ ο ίδιος στον εαυτό σου. Αποτυπώνει την κατάρρευση, την πτώση, εκείνη τη μία πρώτη φορά που οι συνθήκες δεν ευνόησαν να γίνουν όλα με τον κλασικό και επιθυμητό τρόπο. Εκείνη τη μία φορά που το να ελέγξεις την έκβαση κατέστη ανέφικτο. Που βγήκες εκτός προγράμματος. Που αλλιώς τα υπολόγιζες και αλλιώς προέκυψαν. Άλλα ήταν εκείνα που ανέμενες από τον εαυτό σου. Άλλα πράγματα που δεν τα κατάφερες αυτήν τη φορά. Πράγματα που θεωρείς πως απέτυχες να φέρεις εις πέρας. Κι απογοητεύεσαι. Εσύ, ο εαυτός σου, οι δυνάμεις και οι ικανότητές σου δε σταθήκατε αντάξιοι των προσδοκιών σας.

Μπορεί να είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει μία τέτοια αναποδιά. Που στραβώνουν τα πράγματα. Που λαμβάνουν διαφορετική τροπή. Για έναν τελειομανή, όμως, αυτό είναι που μετράει. Το γεγονός αυτό είναι που θα ανακαλεί και θα γυροφέρνει στο μυαλό του κάθε φορά που αξιολογεί τον εαυτό του. Κάθε φορά που κάνει απολογισμό των επιτυχιών και των κατορθωμάτων του. Αυτό είναι που θα αντικρίζει κάθε φορά που κοιτά τον εαυτό του στον καθρέφτη. Που θα σκέφτεται το βράδυ ξαπλωμένος στο κρεβάτι λίγο πριν αποκοιμηθεί. Ανεξάρτητα με ό,τι έχει καταφέρει μέχρι εκείνη τη στιγμή. Ανεξάρτητα με το πόσο καλά τα έχει πάει. Για εκείνον, το είδωλο που έχει απέναντί του είναι πλέον σπασμένο. Το γυάλινο οικοδόμημά του, που με τόση επιμέλεια έχτιζε τόσα χρόνια, στοιβάζοντας λαμπρές και ένδοξες στιγμές τελειότητας τη μία πάνω στην άλλη, τώρα έχει μια ρωγμή. Δεν είναι πια τέλειο. Δεν είναι πλέον αψεγάδιαστο. Κι όσο μικρό, ανεπαίσθητο, αόρατο και αν είναι για τον έξω κόσμο, για έναν άνθρωπο που έχει εθίσει τον αυτό του στην τελειότητα, που δεν επιτρέπει να υπάρξουν περιθώρια για λάθη και παραστρατήματα, για κάποιον που δεν μπορεί να αναγνωρίσει και να κατανοήσει τη λέξη «αποτυχία» σε καμία από τις γνωστές ομιλούμενες γλώσσες, αυτή η μικρή ατέλεια μοιάζει με λεπρώδη κηλίδα στο δέρμα την οποία οι άλλοι πιθανότατα δε βρίσκονται σε θέση να εντοπίσουν, αλλά που εκείνον τον βασανίζει και τον αρρωσταίνει.

Όσο ασήμαντο και να θεωρεί οποιοσδήποτε άλλος ένα τέτοιο μικρό λάθος, ένας τελειομανής θα το αντιμετωπίζει πάντα ως μια μαύρη σελίδα στην ιστορία του, και θα φέρει βαρέως για ένα ομολογουμένως μεγάλο χρονικό διάστημα εκείνη τη μία και μοναδική πρώτη φορά που δεν ήταν όλα τέλεια.

Και παρά το γεγονός πως για αυτού του είδους τους ανθρώπους ένα τέτοιο συμβάν μοιάζει με ανεπανόρθωτη ζημία, στην πραγματικότητα είναι εκείνη η στιγμή που η ζωή τον ταρακουνά και του δίνει την ευκαιρία να ξεφύγει και να γλιτώσει από αυτήν τη λούπα που τον δεσμεύει και τον περιορίζει. Είναι αυτό το πρώτο χαστούκι που με δύναμη παρασύρει το κεφάλι του να στραφεί από την άλλη μεριά. Και όσο και αν καίγεται από το τραύμα και τη βιαιότητα της αλλαγής το χτύπημα αυτό πρόκειται για ευλογία. Δε συνέβη για να τον αποπροσανατολίσει από τον δρόμο και τους στόχους του. Από τις συνήθειες και την επιτυχή πορεία του. Συνέβη για να τον επανατοποθετήσει στον ίδιο δρόμο.

Αυτή τη φορά, όμως, σε ποιο στέρεες και υγιείς βάσεις. Συνέβη για να μπορέσει να επαναπροσδιορίσει και να αναθεωρήσει την οπτική του, τη στάση του και τη φιλοσοφία της ζωής του. Για να κατανοήσει πως δεν είναι δυνατό να είναι τέλειος. Δε χρειάζεται να είναι τέλειος. Διότι πράγματι η πρώτη φορά που ένας τελειομανής θα έρθει αντιμέτωπος με τη συνειδητοποίηση πως είναι πρακτικά αδύνατο να έχει παντού, πάντα και στα πάντα τον έλεγχο συντελείται όντως ένα ράγισμα στην τέλεια αυτή εικόνα. Το χαστούκι που τόσο πολύ τον πόνεσε είναι αυτό που τώρα τον αναγκάζει να ξαναστρέψει το κεφάλι μπροστά και τα μάτια του, αντί να αναζητήσουν με αυστηρότητα μια τέλεια εικόνα, να αντικρίσουν μια εικόνα ανθρώπινη. Μια φιγούρα που ζει, αποκτά εμπειρίες, προσπαθεί, κάνει ότι καλύτερο μπορεί και που πολλές φορές κάνει λάθη. Λάθη που δεν ασχημαίνουν την όψη του. Αλλά της προσδίδουν ζωή και αληθοφάνεια.

Διότι, πράγματι, χωρίς καμία υπερβολή και δραματοποίηση της κατάστασης, την πρώτη φορά που ένας τελειομανής δε θα αποδειχθεί και τόσο τέλειος συντελείται μία καταστροφή. Διαλύεται και καταρρέει το αψεγάδιαστο και τέλειο προσωπείο. Σταματά να είναι τέλειος, μήπως και γίνει πιο αληθινός, πιο ανθρώπινος και πιο ευτυχισμένος.