Ο έρωτας είναι μια σκιά. Ένα παιχνίδι φωτός που πέφτει πάνω στον τοίχο της ψυχής μας και μπερδεύουμε το περίγραμμα με την ουσία. Κι εκεί αρχίζει η πρώτη ψευδαίσθηση: ότι κρατάμε κάτι απτό, ενώ στην πραγματικότητα πιάνουμε αέρα. Ο αέρας όμως έχει βάρος, έχει μνήμη, έχει την ικανότητα να μας πλημμυρίζει. Και κάπως έτσι, ο έρωτας γίνεται η πιο πειστική ψευδαίσθηση που φτιάξαμε ποτέ.
Δεν ερωτευόμαστε πάντα τον άνθρωπο. Συχνά ερωτευόμαστε την αντανάκλαση που φτιάχνουμε στο μυαλό μας. Την ιδέα του, το «σενάριο» που παίζουμε με κλειστά μάτια. Ένα σενάριο όπου εκείνος ή εκείνη γίνεται το ακριβές κομμάτι του παζλ που μας έλειπε, το συμπλήρωμα του κενoύ, η τέλεια απόδειξη πως δεν είμαστε μόνοι. Στην πραγματικότητα, όμως, μπορεί να είναι ένα πρόσωπο γεμάτο ρωγμές, ξένο, ακατάλληλο, μα εμείς το ντύνουμε με χρώματα που ταιριάζουν στο όνειρο μας.
Η ιδέα του έρωτα είναι βολική. Δε μας αντιμιλάει, δεν έχει ιδιοτροπίες, δε μας αφήνει στα κρύα του λουτρού. Είναι μια ασφαλής κατασκευή. Μπορούμε να την πλάθουμε ξανά και ξανά, να τη διορθώνουμε, να τη γυαλίζουμε μέχρι να μοιάζει τέλεια. Όμως η τελειότητα έχει πάντα κάτι το ανησυχητικό· γιατί το αληθινό πρόσωπο δεν είναι ποτέ τέλειο. Είναι απρόβλεπτο, φάλτσο, δύστροπο. Κι εκεί συναντάμε το όριο: ερωτευτήκαμε το πρόσωπο ή την ιδέα του;
Ο έρωτας ως ψευδαίσθηση μοιάζει με καθρέφτη που θολώνει από την ανάσα μας. Δε βλέπουμε τον άλλον, βλέπουμε την επιθυμία μας να τον δούμε όπως τον θέλουμε. Η φαντασίωση είναι πιο δυνατή από την πραγματικότητα. Και ίσως, πολλές φορές, πιο γλυκιά.
Αν ερωτευόμασταν καθαρά το πρόσωπο, θα αντέχαμε την αλήθεια του. Τα άσχημα πρωινά του, τις μέρες που σωπαίνει, την κούραση, τον θυμό, τα μικρά κομμάτια που δε μας ταιριάζουν. Ο πραγματικός άνθρωπος δεν είναι πάντοτε διαθέσιμος να μας λυτρώσει. Έχει και εκείνος σκιές, φόβους, ιστορίες που δε γνωρίζουμε. Εάν τον αντέχουμε έτσι, χωρίς προσθήκες και εξιδανικεύσεις, τότε ίσως πλησιάζουμε τον έρωτα ως σχέση κι όχι ως ψευδαίσθηση.
Η ιδέα όμως… Η ιδέα είναι γοητευτική γιατί είναι ελεγχόμενη. Ένα πρόσωπο μπορεί να μας προδώσει, μια ιδέα όχι. Ένα πρόσωπο μπορεί να σπάσει μπροστά μας, να αποκαλυφθεί αδύναμο, να μας δείξει όψεις που δε φανταζόμασταν. Η ιδέα παραμένει πάντα άφθαρτη. Είναι το «τέλειο alter ego» του άλλου, χτισμένο πάνω στις προσδοκίες μας.
Κι εδώ έρχεται η παγίδα: όταν ερωτευόμαστε την ιδέα, στην πραγματικότητα ερωτευόμαστε τον εαυτό μας. Την αντανάκλαση των αναγκών μας πάνω σε κάποιον άλλον. Είμαστε πρωταγωνιστές σε ένα έργο που γράψαμε μόνοι μας, κι εκείνος ή εκείνη απλώς εκτελεί τον ρόλο που του δώσαμε. Δεν ερωτευόμαστε το άτομο, ερωτευόμαστε αυτό που φανταστήκαμε γι’ αυτό.
Κι όμως, δεν είναι κάτι εντελώς κατακριτέο. Ο άνθρωπος χρειάζεται ψευδαισθήσεις για να ζήσει. Χρειάζεται την πίστη ότι υπάρχει ένα «ιδανικό» που μπορεί να αγγίξει, έστω κι αν ξέρει ότι το ιδανικό δε θα γίνει ποτέ σάρκα και οστά. Ίσως ο έρωτας σαν ψευδαίσθηση να είναι το πιο ανθρώπινο πράγμα που έχουμε.
Το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι αν ερωτευόμαστε το πρόσωπο ή την ιδέα. Είναι πότε μπορούμε να διακρίνουμε τη διαφορά και να επιλέξουμε συνειδητά. Να παραδεχτούμε ότι η ψευδαίσθηση μάς έδωσε ώθηση, μας ενέπνευσε, αλλά αργά ή γρήγορα πρέπει να την αφήσουμε να σπάσει. Να σταθούμε απέναντι στον άλλο άνθρωπο γυμνοί από φαντασιώσεις και να πούμε: «Σ’ αγαπώ όπως είσαι, όχι όπως σε φαντάστηκα».
Η αλήθεια είναι σκληρή. Γιατί ο άλλος μπορεί να μη μας αντέξει έτσι όπως είμαστε κι εμείς. Μπορεί να αποδειχτεί ότι οι δύο ιδέες η δική μας για εκείνον και η δική του για εμάς ήταν πιο δυνατές από την πραγματική μας συνάντηση. Μα αν καταφέρουμε να περάσουμε από την ψευδαίσθηση στην αποδοχή, τότε ίσως να έχουμε βρει μια μορφή έρωτα που αναπνέει. Όχι ένα όνειρο που φοβόμαστε να ξυπνήσουμε, αλλά μια πραγματικότητα που αντέχει. Ο έρωτας ως ψευδαίσθηση είναι γλυκός και καταστροφικός. Σαν κρασί που σε μεθάει γρήγορα. Σε ανεβάζει ψηλά αλλά δεν σε κρατάει. Ο έρωτας ως σχέση με το πρόσωπο είναι πιο δύσκολος, πιο απαιτητικός. Χρειάζεται κόπο, διάθεση να βλέπεις και τα άσχημα. Μα ίσως εκεί να κρύβεται και η μόνη του αλήθεια.
Στο τέλος, όλοι λίγο πολύ ξεκινάμε ερωτευόμενοι μια ιδέα. Μια εικόνα. Ένα σενάριο. Το στοίχημα είναι αν έχουμε το θάρρος να μείνουμε όταν η ιδέα σπάσει και μείνει μπροστά μας μόνο το γυμνό πρόσωπο. Αν τότε επιλέξουμε να συνεχίσουμε, τότε ο έρωτας ίσως να μην είναι πια ψευδαίσθηση, αλλά απόφαση.
Συντάκτης: Ίννα Σταύρου
