Υπάρχουν ρητά που τα ακούμε τόσο συχνά, που κινδυνεύουν να χάσουν το νόημά τους. Ένα από αυτά είναι το ”δεν μπορείς να αγαπήσεις κάποιον άλλον αν δεν αγαπήσεις πρώτα τον εαυτό σου”. Στην αρχή μοιάζει υπερβολή. Σκέφτεσαι ”Μα εγώ αγαπάω, δίνω, νοιάζομαι, ακόμα κι αν με τον εαυτό μου δεν τα πάω τέλεια”. Κι όμως, η ψυχολογία δείχνει ότι αυτό το ρητό έχει πολύ βαθύτερη αλήθεια απ’ όσο φαίνεται.
Ας ξεκινήσουμε με το βασικό: η αυτοεκτίμηση είναι το φίλτρο μέσα από το οποίο βιώνουμε κάθε μας σχέση. Όταν δεν εκτιμάμε τον εαυτό μας, δεν μπορούμε να πιστέψουμε εύκολα ότι ο άλλος μας εκτιμά πραγματικά. Η αίσθηση αξίας που έχουμε για τον εαυτό μας καθορίζει το πώς ερμηνεύουμε τις συμπεριφορές των άλλων. Έτσι, ακόμα κι αν ο σύντροφός μας δείχνει αγάπη, εμείς μπορεί να την αμφισβητούμε, να την υποτιμάμε ή να τη θεωρούμε προσποιητή.
Το αποτέλεσμα; Εξάρτηση. Όταν δεν αγαπάς εσένα, ψάχνεις απεγνωσμένα την αγάπη του άλλου για να γεμίσεις το κενό. Αυτό συνδέεται με τον όρο συνεξάρτηση: μια δυναμική όπου ο ένας χρειάζεται τον άλλον για να επιβεβαιώσει την αξία του. Στην αρχή ίσως μοιάζει ρομαντικό («σε χρειάζομαι για να νιώσω πλήρης»), αλλά στην πράξη γίνεται βαρύ, πιεστικό και συχνά καταστροφικό.
Αντίθετα, όταν έχεις επενδύσει στην αυτοαγάπη, η σχέση σου αλλάζει ριζικά. Δε χρειάζεσαι τον άλλον για να επιβιώσεις ψυχολογικά, τον επιλέγεις για να μοιραστείς. Η διαφορά είναι τεράστια: η μία σχέση χτίζεται πάνω σε φόβο (”αν φύγεις χάνομαι”), ενώ η άλλη πάνω σε ελευθερία (”είμαι εντάξει με μένα και θέλω να είμαι μαζί σου γιατί το επιλέγω, όχι γιατί δεν μπορώ χωρίς εσένα”).
Η αυτοαγάπη, βέβαια, δε σημαίνει αλαζονεία ή ναρκισσισμός. Σημαίνει αυτοφροντίδα. Να αναγνωρίζεις τις ανάγκες σου, να σέβεσαι τα όριά σου, να αποδέχεσαι τα λάθη σου χωρίς να σε κατακρίνεις αδιάκοπα. Στην ψυχολογία χρησιμοποιείται συχνά ο όρος αυτοσυμπόνια, που είναι η ικανότητα να μιλάς στον εαυτό σου με καλοσύνη, όπως θα μιλούσες σε έναν φίλο που δυσκολεύεται. Όσο καλλιεργείς αυτή τη στάση, τόσο πιο εύκολα χτίζεις σχέσεις με κατανόηση αντί με απαιτήσεις.
Ας το δούμε και πιο πρακτικά:
Όρια: Αν δεν αγαπάς τον εαυτό σου, φοβάσαι να βάλεις όρια. Σκέφτεσαι ότι αν πεις ”όχι” θα χάσεις την αγάπη του άλλου. Όμως τα υγιή όρια είναι ακριβώς αυτό που κρατά μια σχέση ασφαλή και ισορροπημένη.
Επιλογές: Όταν έχεις χαμηλή αυτοεκτίμηση, μπορεί να συμβιβαστείς με σχέσεις που δε σε σέβονται, μόνο και μόνο γιατί νιώθεις ότι δεν αξίζεις κάτι καλύτερο. Όταν αγαπάς τον εαυτό σου, επιλέγεις με περισσότερη επίγνωση ποιος θα σταθεί δίπλα σου.
Ασφάλεια: Οι έρευνες για το στυλ δεσμού (attachment style) δείχνουν ότι άνθρωποι με ασφαλή δεσμό –που συνήθως σχετίζεται με καλή αυτοεικόνα– έχουν πιο σταθερές και ικανοποιητικές σχέσεις. Δεν κυνηγούν διαρκώς επιβεβαίωση, ούτε φοβούνται υπερβολικά την απόρριψη.
Φυσικά, κανείς δεν ξυπνά μια μέρα και λέει ”αγαπάω τον εαυτό μου 100%”. Είναι μια διαδικασία που χτίζεται σιγά-σιγά. Μερικές πρακτικές που βοηθούν είναι η αυτοπαρατήρηση, η ψυχοθεραπεία, η καλλιέργεια υγιών συνηθειών, αλλά και κάτι απλό: να λες ευγενικά λόγια στον εαυτό σου. Ναι, ίσως στην αρχή ακούγεται αμήχανο. Αλλά η γλώσσα που χρησιμοποιούμε προς τον εαυτό μας έχει δύναμη και μπορεί να γίνει το πρώτο βήμα προς μια πιο υγιή σχέση με εμάς.
Στο τέλος, το ρητό ”δεν μπορείς να αγαπήσεις κάποιον άλλον αν δεν αγαπήσεις πρώτα τον εαυτό σου” δεν είναι απλά ένα quote για το Instagram ή για να το παίξεις ψαγμένος/η. Είναι μια ψυχολογική πραγματικότητα, καθώς οι σχέσεις μας είναι αντανάκλαση της σχέσης που έχουμε με τον εαυτό μας. Όσο πιο πολύ επενδύουμε στην αυτοεκτίμηση, τόσο πιο υγιείς, σταθερές και χαρούμενες γίνονται οι συνδέσεις μας με τους άλλους.
Κι εκεί, η αγάπη παύει να είναι ανάγκη ή εξάρτηση και γίνεται αυτό που πραγματικά είναι: μια ελεύθερη, συνειδητή επιλογή.
Συντάκτης: Ευθυμία Πράπα
