Στην εκπνοή του χρόνου, σε μια χρονιά που το σώμα υπήρξε στις συζητήσεις μας περισσότερο από ποτέ και για πολλούς λόγους κι ίσως όχι πάντα ευχάριστους, εμείς, στο pillowfights, δίνουμε φωνή στα σώματά μας και τις ιστορίες τους μέσα από μια καμπάνια που σκοπό έχει να γιορτάσουμε. Τα γεμάτα σημάδια, όμορφα, παρδαλά και πολύχρωμα κορμιά που είναι οι πυξίδες και οι χάρτες μας για κάθε βήμα που κάνουμε στον περίεργο αυτό κόσμο. Ένα δεκαήμερο γεμάτο εικόνες, λέξεις, προσωπικές ιστορίες, άρθρα και μαρτυρίες για το body shaming, με σκοπό τελικά, το πιο απλό και σπουδαίο. Να μας αποδεχτούμε για να μπορέσουμε να αποδεχτούμε κι όλους τους άλλους.
Δεν πάνε πολλές ημέρες που έτυχε να βρεθώ πρωί-πρωί στον χώρο αναμονής ενός ιατρείου, μαζί με μια φίλη που έχει στην Ελλάδα ελάχιστο καιρό. Οι τοίχοι άσπροι και οι καναπέδες γκρι, ένα φυτό ψεύτικο σε μια γωνία ίσα-ίσα για να πουν πως είχε κάπου πράσινο κι ας ήταν αυτό παράταιρο, μια μελωδία σε χαμηλή ένταση που θύμιζε λίγο τηλεφωνική γραμμή εξυπηρέτησης λίγο πριν το σηκώσει ο υπάλληλος, και μια τηλεόραση να παίζει στο βουβό κάποιο πρωινάδικο, ό,τι πρέπει για να απασχολεί το μυαλό όσων περιμένουν και να τραβά το μάτι τους από την αποπνικτική ατμόσφαιρα.
Έπεσε και το δικό μας μάτι λοιπόν στην οθόνη κι ήταν εκείνη ακριβώς η στιγμή που έμπαινε η παρουσιάστρια χορεύοντας λίγο στη μουσική για να καλημερίσει τον κόσμο. Πρώτο πλάνο, κοντινό στο πόδι εστιασμένο συγκεκριμένα στο δεκάποντο τακούνι. Αργό ανέβασμα στη γάμπα, στο γόνατο, στην pencil φούστα και στο πουκάμισο, έμφαση στο στήθος με ένα σχεδόν αδιόρατο έξτρα ζουμ, αργή κίνηση στον λαιμό και τελικά το πλάνο με το χαμογελαστό πρόσωπο να καταλαμβάνει το κάδρο.
Σεξισμός, θα μου πεις, και θα συμφωνήσω μαζί σου. Είναι όμως μονάχα αυτό; Περιορίζεται ο τρόπος που τα σώματα αντιμετωπίζονται από σκηνοθέτες με τον ίδιο τρόπο που θα αντιμετωπίζονταν κι ένα μπουκάλι προς διαφήμιση, στο πώς βλέπει η κοινωνία τη γυναίκα και τον άντρα, ή έχει να κάνει και με το πώς βλέπει το σώμα σαν σώμα; Το πώς το περιτριγυρίζει από μικρές ταμπελίτσες αναλογιών και δίπλα βάζει κάθε λογής χαρακτηρισμούς; «Ο ψηλολέλεκας που απ’ το βάρος του και μόνο κάνει μπαμ πως στο σχολείο ήταν φυτό», «η κοπέλα που είναι τάπα και σιγά μη φτάνει το πάνω-πάνω ράφι», «ο τύπος που φέρνει σε ντουλάπα και ποιος ξέρει πόσα αναβολικά κουμπώνει, δε γίνονται αυτά τα μούσκουλα μόνο επειδή σηκώνει βάρη», «το βουβάλι που δεν πρέπει να ανέβει στη ζυγαριά μην και τη σπάσει». Κι έπειτα η προβολή ενός σώματος με τους «ιδανικούς αριθμούς» και μια αργή κίνηση της κάμερας μην και δεν προλάβεις να το εμπεδώσεις.
Εκείνη τη στιγμή έριξα μια ματιά στα δεξιά μου για να δω τη φίλη, που ελάχιστα ήξερε από ελληνική τηλεόραση, να έχει μείνει αποσβολωμένη και να κοιτάει την οθόνη. Σιγομουρμούριζε πως αν αυτό είχε συμβεί οπουδήποτε αλλού τώρα θα είχαν ήδη ξεκινήσει οι διαδικασίες για τις μηνύσεις. Ψέματα μη σας πω, απογοητεύτηκα λίγο στη συνειδητοποίηση πως είναι ελληνική αρετή η συγκεκριμένη νοοτροπία στην τηλεόραση. Κι έπειτα αναρωτήθηκα πόσες φορές έχει συμβεί, μα είναι αρκετά στενάχωρο πως η απάντηση δε χωράει σε ένα μόνο άρθρο. Αν ψάξουμε να βρούμε όλες τις φορές που είδαμε σώματα να σχολιάζονται έμμεσα ή άμεσα, πίσω από φακούς και κάμερες θα χρειαστούμε τόμο. Ας δούμε οκτώ από τις πιο χαρακτηριστικές κι ας κρατήσουμε ταυτόχρονα τα μάτια μας ανοικτά για όλες τις φορές που θα ακολουθήσουν στο μέλλον.
1. GNTM παλιό κι όχι αγαπημένο
Δε θέλω να σταθώ στα αυτονόητα, στις αναλογίες, στα σχόλια τύπου «τέτοια ωραία κοπέλα γιατί πήγες και το έκανες αυτό στον εαυτό σου», ούτε και στα «πρέπει να χάσεις επτακόσια τριάντα έξι γραμμάρια μπας και γίνεις άνθρωπος». Θα σταθώ όμως στον τρόπο που πλασάρεται το plus size σαν κάτι στο οποίο «πλέον δείχνουμε ανοχή» και κυρίως στον τρόπο που αυτό περνιέται για καλο! Πρέπει να σταθούμε σε όλα τα «αν ήμασταν εκτός παιχνιδιού αυτή η φωτογράφηση δε θα ήταν για σένα, δώσε λοιπόν τον καλύτερό σου εαυτό, βάλε τους τα γυαλιά, δείξε ότι μπορείς!», καθώς και στα «όταν σε είδα δεν το περίμενα, με εντυπωσίασες!». Όλα αυτά τα τόσο προσεκτικά καλυμμένα με τον μανδύα της υποστήριξης σχόλια, που έρχονται ουσιαστικά απλώς να δείξουν μια κάποια ανωτερότητα, η οποία όμως δε θα ήταν αναγκαία αν το πρόβλημα δεν ήταν υπαρκτό.
2. Φώτα, κάμερα, ζουμ και πάμε!
Μιλήσαμε ήδη λίγο στον πρόλογο για το φαινόμενο, μα είναι τόσο έντονο που θα ‘ταν κρίμα κι άδικο να μην έχει ένα σημείο όλο δικό του. Είναι μια κίνηση της κάμερας που έχουμε μάθει να βλέπουμε από παιδιά ακόμη, ένα πλάνο κλασικό, του εκατομμυρίου θα ‘λεγα. Εικόνα που έχει μάθει τόσο έντονα το μάτι μας που πλέον την αγνοούμε, δε μας κάνει εντύπωση κι αυτό είναι, το λιγότερο, λυπηρό μα και τρομακτικό. Κι ίσως περνώντας τα χρόνια να άλλαξε λίγο, να έγινε πιο γρήγορη η κίνηση του φακού και πιο δυσδιάκριτο το παραπάνω ζουμ στα συγκεκριμένα σημεία. Να μάθαμε να λέμε πως «μας δείχνουν τα outfit» και πως «να κοίτα, είχε και στάμπα του χορηγού η μπλούζα, μάλλον γι’ αυτό μας την έδειξαν». Μα ποιον κοροϊδεύουμε; Σώματα δείχνουν και σώματα σχολιάζουν χωρίς να χρησιμοποιήσουν λέξεις! Το ξέρω εγώ, το ξέρεις εσύ και το ξέρει πάρα πολύ καλά κι όποιος είναι πίσω από την κάμερα.
3. «Παιδιά, η αισθητική είναι ενιαία» κι άλλες όμορφες στιγμές του Γιώργου Λιάγκα
Error 404: Συναίσθηση των λέξεων που χρησημοποιούνται not found! Μη σας απογοητεύσω κύριε Λιάγκα, μα η αισθητική δεν είναι ενιαία. Και χαίρομαι πολύ γι’ αυτό, μιας κι αν μοιραζόνταν όλοι αυτήν που προφανώς έχετε, τότε ο κόσμος μας θα ήταν λίγο πιο άσχημος, όχι αιθητικά μα και ηθικά. Ένας μονόλογος γι’ αγρίους, που μιλάει για «αποδοχή των χοντρών στην παραλία» σαν να ‘ναι κάποιου είδους χάρη, για «πλάσματα της greenpeace που κυλίστικαν στην άμμο» κι εμπεριέχει πραγματική και βαθιά αγανάκτηση για το ότι όλο αυτό «πρέπει να το δούμε». Κλείνει με μια καταπληκτική πρόταση προς τα άτομα που δεν καταφέρνουν να περάσουν τον πήχη των αναλογιών που έθεσε, λέγοντάς τους να αφήσουν επιτέλους τα όνειρά τους και να πάνε να διαβάσουν κανένα βιβλίο, να μπορούν τουλάχιστον να μιλάνε σωστά. Τα σχόλια δικά σας.
4. Πόσο αγαπήσαμε το «Είσαι το ταίρι μου»;
Και ποιος δεν είδε, γέλασε μα κι αγάπησε σειρές όπως το «Είσαι το ταίρι μου»; Ποιος δε θυμάται ακόμα τη «Βίκυ» (που ήταν στ’ αλήθεια Στέλλα), να προσπαθεί να ανέβει σε ένα άλογο και να σκάει καλλιτεχνικά από την άλλη; Ποιος δε θυμάται τα σχόλια της Αννέτας και του Σωτήρη για το γούστο του αδερφού τους; Το άγχος της πραγματικής Βίκυς για το ύψος της και για τις προσδοκίες τις οποίες δημιουργούσε; Το πώς όσα είχαν ακούσει και οι δύο -κι ας ήταν διαφορετική η βάση- κατέληξαν να τις καθορίζουν, να ελέγχουν πώς έβλεπαν και οι ίδιες τον εαυτό τους μα και τους γύρω τους; Όλοι. Σημαίνει αυτό πως πρέπει να κάψουμε στην πυρά σειρές και στιγμές ή σκηνές που αγαπήσαμε; Όχι. Πρέπει να μάθουμε όμως να τις βλέπουμε με ανοιχτά τα μάτια της αντίληψής μας. Να κάνουμε μια δεύτερη ανάγνωση στα «αστεία» και να καταλαβαίνουμε πότε κάτι περιορίζεται στο γέλιο που προσφέρει και πότε έχει και κάτι πιο ουσιαστικό να μας πει.
5. Εύη Βατίδου για Winnie Harlow: «Αυτή η κοπέλα που είναι σαν αγελάδα»
Κι όσοι την ακούσαμε ντραπήκαμε. Τι κι αν μιλούσε για ένα διεθνούς αναγνώρισης μοντέλο; Μιλούσε ακόμη για έναν άνθρωπο. Και ξέρεις τι; Μπορεί η Harlow να μη μιλάει ελληνικά, ίσως μάλιστα να μην άκουσε ποτέ για το παραλήρημα της Βατίδου- γιατί θα ήταν αρκετά απασχολημένη με το να είναι το καλύτερο μοντέλο παγκοσμίως. Κι αν άκουσε, ίσως ενοχλήθηκε ή ίσως και να το πέρασε στα ψιλά γράμματα. Να το τοποθέτησε στη λίστα με όλα τα «όμορφα» που έχει ακούσει κατά καιρούς και ίσως σήμερα να μην το θυμάται παρά μόνο αμυδρά, ή και να το έχει στο μυαλό της σαν τον τρόπο που την είδαν οι Έλληνες. «Μικρό το κακό» θα λέγαν κάποιοι. Σκέψου όμως τώρα δύο λεπτά ένα δεκάχρονο ή εντεκάχρονο παιδάκι με λεύκη, καθισμένο μπροστά στην τηλεόραση του σπιτιού του, ν’ ακούει να σχολιάζεται έτσι μια κοπέλα στην οποία νιώθει με κάποιον τρόπο να μοιάζει. Λες κι αυτό το παιδί να πέρασε το σχόλιο στα ψιλά γράμματα; Σκέψου αν αυτό το μυαλουδάκι θα αφήσει ποτέ του τις λέξεις να σβήσουν, ή αν θα τις κουβαλάει σαν ταμπέλα πάνω του για πολλά-πολλά χρόνια.
6. Να πούμε λίγο και για το The Bachelor;
Αμαρτία να μην, αν και να σας πω την αλήθεια μου διχάστηκα αρκετά για τον αν ο Bachelor έπρεπε να μπει στη συγκεκριμένη λίστα. Κυρίως γιατί με ευκολία έρχονται στον νου τουλάχιστον δέκα ακόμα θέματα με ντροπιαστικές στιγμές για την Ελληνική τηλεόραση, που καμία σχέση δεν έχουν με σώματα, και σε όλες θα μπορούσε με ευκολία να πιάσει την πρώτη θέση. Γιατί όμως να μιλήσουμε για body shaming; Ας σκεφτούμε λίγο τι ακριβώς προωθεί η συγκεκριμένη παραγωγή. Έναν άντρα, «τον τέλειο εργένη», τον οποίο 17 γυναίκες «διεκδικούν με κάθε τρόπο». Τι ακριβώς τον κάνει τόσο τέλειο; Ο αξιοπρόσεκτος χαρακτήρας του; Μήπως η κοινωφελής δράση του η οποία δείχνει το ποιόν του; Ή τελικά είναι το ύψος, το σώμα, κι όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που τον βάζουν στην κατηγορία του «αδιαμφησβήτητα ωραίου» που κάνουν τη διαφορά; Κι ίσως πέσουμε στην παγίδα να σκεφτούμε πως αυτόν δεν τον ντρόπιασε μα τον εξύμνησε ο τρόπος που τον παρουσίασαν, μα το τόσο χυδαίο καλούπωμα του ωραίου για ποιον ακριβώς λόγο να διαφέρει από το τόσο χυδαίο καλούπωμα του «άσχημου»;
7. Η Conchita και η «χαλασμένη αισθητική μας»
Το έτος είναι 2014 και η νίκη της Conchita στην Eurovision προκαλεί της εντυπώσεις και τα σχόλια, όχι μόνο στην Ελλάδα μα σε όλη την Ευρώπη. Αναμενόμενο μιας και δεν είχε ξαναγίνει κάτι αντίστοιχο. Ας μην μπούμε καν στη διαδικασία να μιλήσουμε για όσα ακούγονταν, σχόλια που παρεπιπτόντως υπήρχαν παντού. Ας σταθούμε όμως στα όσα ακούγονταν περί «αισθητικής χαλασμένης» και περί «εικόνας άσχημης στο μάτι». Ας σταθούμε σε όλους εκείνους τους διάσημους που χτυπιόντουσαν στα κανάλια πως «δεν είναι θέμα συντηρητισμού» πως «ήταν αποκρουστικό ως θέαμα» πως «προκαλεί απέχθεια» κι δώσ’ του και τόνιζαν ξανά την ανοιχτομυαλιά τους, πως δεν έχουν πρόβλημα με το ποια είναι, αλλά με την αηδία που ένιωσαν μπροστά στην εικόνα της. Και η Ελλάδα ίσως τότε να μην ντράπηκε, όμως είναι ξεκάθαρο πως για το ότι δεν το έκανε τότε, θα έπρεπε τώρα να ντραπεί διπλά.
8. Για μια πλαστική που δεν πέτυχε
Μια για ένα ρεπορτάζ που θα εκτοξεύσει τα νούμερα σε ένα μεσημεριανό, και μια ακόμα, σε πιο βραδινές ώρες, για να γελάσουμε με την καρδιά μας με εκείνες τις εικόνες του πριν και του μετά. Και δώσ’ του να κανιβαλίζουμε ανθρώπους -λες και μας πέφτει κάποιος λόγος- για αποφάσεις που πήραν για το δικό τους σώμα, σε πάνελ, σε εκπομπές πρωινές ή όχι, σε σάτιρες και κακογραμμένες κωμωδίες που προβάλλονται στις οθόνες μας. Κι είναι ειρωνικό πως το μόνο αστείο είναι η αντίθεση στον σχολιασμό. «Μα δεν τη βλέπει τη μύτη πώς είναι; Μια επέμβαση υπόθεση είναι, γιατί δεν την κάνει;» κι έπειτα «Ξέρεις τι ωραίο προσωπάκι που είχε; Τι το ΄θελε το νυστέρι». Μάλλον δεν πειράζει όμως, γιατί πουλάει. Γιατί έχει το ενδιαφέρον της η ανθρωποφαγία όταν την κάνουν σε άλλους κι όχι σε εμάς. Μήπως όμως τελικά δεν το έχει;
Είναι κρίμα να πρέπει να ντρεπόμαστε για όσα βλέπουμε γύρω μας. Να νιώθουμε άσχημα να λέμε πώς στον ελεύθερό μας χρόνο ανοίγουμε τηλεόραση και κάνουμε λίγο ζάπινγκ, μην και μας ταυτίσουν μ’ όλη αυτήν την τρασίλα που υπάρχει εκεί μέσα. Μην και σκεφτεί κανείς πως συμφωνούμε ή κουνάμε επιδοκιμαστικά το κεφάλι όλες εκείνες τις στιγμές που μιλάνε για σώματα λες και είναι διακοσμητικά αντικείμενα για πάνω από τον τζάκι, που μπορεί να σ’ αρέσουν μπορεί και όχι κι έχεις κάθε δικαίωμα αυτό να το εκφράσεις. Γιατί για τον άνθρωπο, φίλε παρουσιαστή, ηθοποιέ ή σκηνοθέτη, δεν έχεις. Κι εμείς οι υπόλοιποι, οι απλοί θεατές, είναι ώρα να ξυπνήσουμε και να αντιληφθούμε τι βλέπουμε και τι στηρίζουμε. Και δεν είμαι σίγουρη αν μερικά άρθρα σε μια δεκαήμερη καμπάνια είναι ικανά να μας κάνουν αυτό να το εμπεδώσουμε, μα είμαι πολύ σίγουρη πως αξίζει η προσπάθεια.
Συντάκτης: Μαρία Ρουσσάκη
