Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση καλύτερη από καθόλου εκπαίδευση

Ο μεγαλύτερος πνευματικός ηγέτης του Θιβέτ, ο Δαλάι Λάμα, είχε τη μοναδική ικανότητα να δημιουργεί μια ισχυρή σύνδεση με το λαό του τόσο έντονη ώστε να αποκαλείται από αυτόν ως Kundun, δηλαδή «H Παρουσία». Η σύνδεση αυτή λειτουργούσε με τέτοιο μοναδικό τρόπο ώστε ενθάρρυνε την ανάπτυξη ενός ισχυρού ψυχολογικού κλίματος μεταξύ λαού και ηγέτη με ευεργετικά και για τους δύο αποτελέσματα. Στην εκπαίδευση η Παρουσία του παιδαγωγού στην τάξη ιδανικά προσομοιάζει την παρουσία του ηγέτη, αφού πρωταρχικός του σκοπός είναι να άγει τους παίδες και να τους μυήσει στο ατέρμονο ταξίδι της μάθησης. Ο καθηγητής που δρα βέβαια όχι τόσο ως ηγέτης, αλλά ως άνθρωπος που θα διευκολύνει τη μετάβαση από την άγνοια στη γνώση, συνδέεται πνευματικά και συναισθηματικά με τους μαθητές του, όχι όμως πάντοτε και φυσικά. Και τότε τίθεται το ερώτημα: να γίνεται το μάθημα δια ζώσης ή εξ αποστάσεως;

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η δια ζώσης εκπαίδευση παρέχει ασφάλεια στο μαθητή και ευελιξία στον καθηγητή. Ο πρώτος έχει δίπλα του τον δεύτερο σε κάθε δυσκολία, ενώ ο δεύτερος μπορεί να εφαρμόσει εναλλακτικές μεθόδους εκμάθησης, να εντάξει παιχνίδια και να χρησιμοποιήσει οπτικοακουστικό υλικό ή φυσικά αντικείμενα, ώστε να διανθίσει το μάθημα και να ανταποκριθεί στις ανάγκες όλων των μαθητών και στον τρόπο που αυτοί μαθαίνουν (σύμφωνα με τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης και της διαφοροποιημένης διδασκαλίας).

Η επικοινωνία, όμως, δεν είναι πάντοτε λεκτική. Εκπαιδευτικός και εκπαιδευόμενος αναπτύσσουν έναν μοναδικό κώδικα,που σχετίζεται με το φυσικό χώρο και το κατάλληλα οργανωμένο περιβάλλον που διευκολύνει την ανταλλαγή μηνυμάτων και γίνεται αρωγός των εμπλεκόμενων και της μεταξύ τους σχέσης. Οι κινήσεων του προσώπου -τώρα σκέφτεσαι το ανασηκωμένο σου φρύδι που κινδυνεύει να μείνει έτσι μόνιμα από τις πολλές φορές που το υψώνεις στο μάθημα- , η στάση του σώματος και τα μηνύματα που αυτή μεταδίδει αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι ενός πολύ καλά οργανωμένου χορού που χορεύουν αμφότεροι δάσκαλοι και μαθητές.

Φανταστείτε δυο ανθρώπους ν’ ακούνε μια δική τους μουσική και να απλώνουν τα χέρια τους για να συναντηθούν. Ο ένας ίσως έχει μικρότερο ανάστημα από τον άλλο ή δεν του αρέσει να χορεύει και πολύ και ο άλλος, ο χορευτής, έχει το άγχος να θυμηθεί σωστά τα βήματα καθώς καθοδηγεί τον πρώτο. Έχει άγχος να τον μάθει να αγαπάει το χορό και να τον κάνει κι εκείνον εν δυνάμει χορευτή, ώστε κάποια μέρα να μάθει να εκτελεί φιγούρες μόνος του σ’ έναν κόσμο που δεν ευνοεί τους καλλιτέχνες, αλλά τις πιρουέτες τους. Κατά τη διάρκεια του χορού δε μιλούν πάντα, αλλά συνεννοούνται με τα μάτια και ο χορός τους εμπεριέχει αγκαλιές και σφίξιμο χεριών για να δώσουν δύναμη ο ένας στον άλλο. Η συνολική μάθηση του χορού τους δεν περιορίζεται σε ακαδημαϊκά κομμάτια, αλλά οφείλει να και εμπεριέχει πτυχές της κοινωνικής τους ζωής. Και είναι πολλές οι στιγμές που μια αγκαλιά τα λέει όλα και μεταφέρει όσα με λόγια θα είχαν ειπωθεί φτωχά. Ακόμη, υπάρχει άμεση αλληλεπίδραση και με άλλους χορευτές, αλλά και επανατροφοδότηση.

Μπορείτε να τους φανταστείτε τώρα να χορεύουν μέσω υπολογιστή; Είναι ίδιος ο χορός τους μέσα από την οθόνη;

Από την άλλη, είναι γεγονός ότι η εξ αποστάσεως διδασκαλία παρέχει μια διαφορετική ευελιξία που σχετίζεται με τον τόπο και το χρόνο και αποτελεί εξαιρετικό εργαλείο μάθησης όταν δε χρησιμοποιείται σε υπερβολικό βαθμό, αλλά ως υποβοηθούμενη μέθοδος και με την προϋπόθεση ότι δε μειώνει την ποιότητα του μαθήματος. Πέρα από το γεγονός ότι σε ορισμένες περιπτώσεις είναι πιο οικονομική από θέμα χρόνου και χρήματος, παρέχει την ευκαιρία σε εκπαιδευόμενους να συμμετέχουν σε μαθήματα σύγχρονης και ασύγχρονης διδασκαλίας, με τη μορφή e-learning, κάνοντας εργασίες με το δικό τους ρυθμό χωρίς να απομακρύνονται από άλλες δραστηριότητες. Η μέθοδος αυτή είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη σε περιπτώσεις που ο μαθητευόμενος είναι ενήλικας και αναλαμβάνει έναν πιο ενεργό ρόλο στην εκπαίδευσή του. Ωστόσο, προϋποθέτει συνέπεια για να υπάρξουν θετικά αποτελέσματα, καθώς ο εκπαιδευόμενος επωμίζεται μεγάλο κομμάτι της μάθησης και καλείται σε ορισμένες περιπτώσεις να εκτελέσει χρέη καθηγητή. Όσον αφορά τα μέσα που διαθέτουμε για τη διεξαγωγή του μαθήματος, ωστόσο, συχνά δεν υπάρχει δυνατότητα φορητού υπολογιστή και πλήρους σήματος. Οπότε η επικοινωνία γίνεται πιο δύσκολη και είναι λογικό οι συνομιλητές να εκνευρίζονται άλλοτε με την έλλειψη αυτή και άλλοτε με τη σύνδεσή τους, εφόσον διακόπτεται, και να περνούν από ορισμένες διακυμάνσεις, αφού δε γνωρίζουν εάν ο απέναντί τους όντως τους ακούει καθαρά ή όχι.

Σε μια πραγματικότητα που απαιτεί για την προστασία όλων να γίνονται τα μαθήματα μόνο και αποκλειστικά μέσω διαδικτύου και στην οποία η τεχνολογία καλύπτει σημαντικό μέρος της ζωής, εάν ο καθηγητής εκπαιδευτεί και τύχει ιδιαίτερης υποστήριξης, καθώς καλείται να διαχειριστεί μια νέα πραγματικότητα και να παρέχει με τη σειρά του υποστήριξη στους μαθητές του παρά τους ενδοιασμούς του και με ό,τι μέσα διαθέτει, η διδασκαλία εξ αποστάσεως θα έχει καλά αποτελέσματα. Ωστόσο, κάνοντας μια μικρή ανασκόπηση στα αποτελέσματα αυτά παρατηρεί κανείς ότι η εν λόγω διδασκαλία δεν αντικαθιστά σε καμία περίπτωση τη δια ζώσης εκπαίδευση, αφού όλοι οι μαθητές μας μαθαίνουν πολλά περισσότερα από αυτά που τους δείχνουμε και πολύ λιγότερα από αυτά που τους λέμε και η ανθρώπινη επικοινωνία οφείλει να είναι άμεση στο μεγαλύτερο μέρος της, αφού σ’ αυτήν εμπλέκονται έμψυχα όντα με πολλαπλές ανάγκες, βιολογικές και ψυχολογικές. Τέλος, όπως στην ψυχοθεραπεία έτσι και στην εκπαίδευση, η παρουσία ενός άρτια εκπαιδευμένου θεραπευτή-καθηγητή που έχει στόχο να ενθαρρύνει και να εμπνεύσει τους μαθητές του είναι απαραίτητο συστατικό εξέλιξης και οδηγεί σε επιτυχία. Το ερώτημα, επομένως, μετατοπίζεται από τον τρόπο διεξαγωγής του μαθήματος στην επιλογή του κατάλληλου προσώπου που θα οδηγήσει τα παιδιά μας από το μονοπάτι της άγνοιας στο μονοπάτι της γνώσης και θα τους δώσει τα εργαλεία εκείνα που θα τους εμπνεύσουν να χορεύουν αρμονικά, ανεξαρτήτως συνθηκών. Εσείς, χορεύετε;

Αφιερωμένο σε αυτούς που εδραίωσαν την εξ αποστάσεως διδασκαλία σαν βοηθητικό εργαλείο μάθησης. Σε όλους τους διευθυντές και συναδέλφους που ακόμη και μετά από πολλές ώρες διδασκαλίας αγνόησαν τα πονεμένα τους μάτια, τιθάσευσαν τις ανησυχίες τους και δεν άφησαν κανένα μαθητή τους να μείνει πίσω. Τέλος, αφιερωμένο σ’ εκείνους τους μαθητές που εκτίμησαν την παρουσία ενός τέτοιου δασκάλου στη ζωή τους και συνδέθηκαν μαζί του έστω και μέσα από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή τους!