Ένα όνομα, μία γυναίκα, μία ιστορία. Απασχόλησε τα μέσα τότε, τα απασχολεί και σήμερα, 46 χρόνια μετά τον θάνατό της. Δε θα μπορούσε να είναι άλλη από την Lee Miller. Γεννήθηκε το 1907 στη Ν. Υόρκη σε μία οικογένεια καλλιτεχνών όντας το μόνο κορίτσι στην οικογένεια και κανείς δε θα μπορούσε να φανταστεί την πορεία της.
Αυτή η εικόνα, που τραβήχτηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου το 1945, λίγο μετά την απελευθέρωσή του. Δείχνει αρκετούς κρατούμενους να κοιτάζουν την κάμερα από τις κουκέτες τους, ενώ ένας άλλος σκουπίζει τον κεντρικό διάδρομο. Πρόκειται για μια εικόνα που προσφέρει μια οδυνηρή συναισθηματική σύνδεση με τους κρατούμενους που αντιμετωπίστηκαν ως κάτι πολύ λιγότερο από άνθρωπο από τους απαγωγείς τους, με τα μάτια τους να είναι το κεντρικό σημείο της εικόνας. Πηγή: theartstory
Τι να πρωτοπεί κανείς για κείνη; Μοντέλο-μούσα , φωτογράφος στο Παρίσι, πολεμική ανταποκρίτρια της Vogue και δεν είναι μόνο οι τίτλοι της που την κάνουν να ξεχωρίζει. Μια γυναίκα που έδωσε τόσα πολλά στον καλλιτεχνικό σύμπαν κι αποτύπωσε ιστορικές στιγμές στον φακό της, σε μια εποχή που ολόκληρος ο κόσμος κλυδωνιζόταν.
‘Bridge of Sighs’, Lowndes Street, Λονδίνο, Αγγλία 1940. Πηγή: brightonmuseums
Η Lee ξεκίνησε από μικρή να μαθαίνει για τη φωτογραφία δίπλα στον πατέρα της και φυσικά να ποζάρει ως μοντέλο. Μεγαλώνοντας, ασχολήθηκε κάποια χρόνια με το μόντελινγκ, στα μέσα της δεκαετίας του ΄20 και μάλιστα το 1927 έκανε το πρώτη της εξώφυλλο στη Vogue. Δύο χρόνια μετέπειτα, αποφάσισε, όπως δήλωσε αργότερα, πως «προτιμά να φωτογραφίζει παρά να είναι η φωτογραφία» κι έτσι έφυγε στο Παρίσι όπου έγινε φωτογράφος πορτρέτων και μόδας.
Η διακεκριμένη σοπράνο που τραγουδά στα ερείπια της Όπερας της Βιέννης είναι ένας συμβολικός θρίαμβος της τέχνης πάνω στην καταστροφή του πολέμου. Πηγή: Guardian
Με το ξέσπασμα του πολέμου το 1939, η Μίλερ προσφέρθηκε να εργαστεί ως φωτογράφος για τη Vogue- μια προσφορά που αρχικά απορρίφθηκε. Αντ’ αυτού, προσλήφθηκε ως βοηθός στο στούντιο, γιατί αυτή ήταν η θέση μιας γυναίκας εκείνη την εποχή, πάντα βοηθός, ποτέ το κεφάλι. Καθώς όμως οι άνδρες φωτογράφοι του περιοδικού έφυγαν για πολεμική υπηρεσία, άρχισε να αναλαμβάνει μεγάλο μέρος των φωτογραφιών μόδας μόνη της για τη Vogue. Η κυβέρνηση κατανόησε ότι τα γυναικεία περιοδικά έπαιζαν σημαντικό ρόλο στο να βοηθήσουν τις αναγνώστριές τους να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές και τις προκλήσεις που επέφεραν οι ελλείψεις του πολέμου κι έτσι το όνομά της έγινε πάρα πολύ γνωστό.
Σύντομα μετά τον Δεκέμβριο του 1941, οι γυναίκες είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν να εργαστούν στη βιομηχανία του πολέμοu, ή να ενταχθούν σε μια από τις βοηθητικές ή νοσηλευτικές υπηρεσίες. Η Miller αρπάζει την ευκαιρία και ξεκινά να αποθανατίσει σημαντικές στιγμές του πολέμου και μάλιστα ως η μοναδική γυναίκα φωτογράφος που καταφέρνει να συλλάβει με τον φακό της και να δείξει σε όλο τον κόσμο εικόνες που αποκάλυπταν τη φρικαλεότητά του με έναν χαρακτήρα σχεδόν θεατρικό.
Αποφυλακισμένοι κρατούμενοι με ριγέ στολή φυλακής δίπλα σε σωρό οστών από πτwματα που κάηκαν στο κρεματόριο Buchenwald, Γερμανία, 1945. Πηγή: monovisions
Γνωστή στην ιστορία, έμεινε για τη φωτογραφία που η ίδια σκηνοθέτησε και ο David E Scherman τράβηξε. Πόζαρε γυμνή στην μπανιέρα του διαμερίσματος του Χίτλερ, την ημέρα που ο ίδιος έδωσε τέλος στη ζωή του, στη λήξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Με τη φωτογραφία της αυτή ήθελε να περάσει το δικό της μήνυμα περί κάθαρσης, έπειτα από όλη αυτή την τραγωδία.
Αυτές είναι οι μπότες που είχε φορέσει η Μίλερ για να επισκεφθεί το στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Νταχάου νωρίτερα εκείνη την ημέρα, και η βρωμιά στο χαλάκι του μπάνιου είναι βρωμιά από το Νταχάου. Πηγή: Guardian
Ο γιος της Antony Penrose, από τον δεύτερό της γάμο με τον σουρεαλιστή ζωγράφο Ronald Penrose, έφερε στο φως της δημοσιότητας πολλά στοιχεία για τη ζωή της που βοήθησαν να καταλάβουμε καλύτερα ποια είναι η Lee. Μάλιστα, ένα σημαντικό κομμάτι στη ζωή τους, όπως γνωστοποίησε, είναι ο γνωστός ζωγράφος Pablo Picaso. Ο μικρός, πολλές φορές ανέφερε στο σχολείο του πως έκαναν παρέα με τον Picaso, χωρίς να αντιλαμβάνεται πόσο σπουδαίο είναι αυτό.
Η στενή και μακροχρόνια φιλία μεταξύ Λι Μίλερ και Πάμπλο Πικάσο τεκμηριώνεται εδώ με συγκινητικό τρόπο μέσα από περισσότερες από 100 φωτογραφίες της πρώτης, και δύο έργα του Πικάσο. Πηγή: studiointernational
Αμέτρητες οι στιγμές που πόζαραν ο ένας για τον άλλον. Μια φιλία δυνατή κι από κάποιους παρεξηγήσιμη. Μάλιστα, η Maya Binkiu, καλλιτεχνική διευθύντρια του περιοδικού Newlands House αναφέρει σε μια συνέντευξή της: «Ξέρω ότι υπήρξαν υπονοούμενα για τη σ3ξουαλική πτυχή στη σχέση τους αλλά σημασία έχει ότι τη σεβόταν πάρα πολύ, απολάμβανε την παρέα της κι εκτιμούσε τη φιλία της.»
Η φωτογραφία τραβήχτηκε κατά τη διάρκεια του blitz και δημοσιεύτηκε στην αμερικανική Vogue ως μέρος ενός αφιερώματος που είχε στόχο να δείξει πως οι Βρετανίδες ήταν σε θέση να αντέξουν τη σύγκρουση, έχοντας ελαφρώς χιουμοριστική αίσθηση. Οι γυναίκες κάθονται στα σκαλοπάτια του καταφυγίου της Miller, μοντελοποιώντας τις μάσκες που φορούσαν όσοι έκαναν εργασίες ARP (Air Raid Precautions). Πηγή: Guardian
Το 1977 η Lee, στα 70 της χρόνια πεθαίνει από Καρκίνο. Τα χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου υπήρξαν δύσκολα για κείνη και για την οικογένειά της, όπως μαρτυρά ο γιος της. Δεν κατάφερε ποτέ να ξεπεράσει τις εικόνες που είδε και τράβηξε ως πολεμική ανταποκρίτρια. Το μεταπολεμικό στρες δεν την εγκατέλειψε ποτέ κι ενισχύθηκε με κατάθλιψη κι αλκοολισμό. Ένα τέλος που δεν ταίριαζε σε μια γυναίκα που μεσουρανούσε στην εποχή της.
Λι Μίλερ, φρουρός SS στη διώρυγα, 1945. Οι σημειώσεις της Miller στο πίσω μέρος ορισμένων φωτογραφιών της ήταν πολύ αποκαλυπτικές για το επίπεδο ψυχρότητας και θυμού που υπήρχε στην καρδιά της εκείνη τη στιγμή. Πηγή: VF
Σήμερα υπάρχει ίδρυμα στο όνομά της με σκοπό να μελετηθεί το έργο της και να αποκατασταθεί η Ιστορική της κληρονομία. Φωτογραφίες της κοσμούν τις αίθουσες του μουσείου του Salvador Dali στη Φλόριντα, το μουσείο τέχνης της Φιλαδέλφια και το NSU Art Museum. Πώς θα μπορούσε μια τέτοια ζωή να μη μεταφερθεί στις κινηματογραφικές αίθουσες λοιπόν; Με τίτλο “Lee” η ταινία για τη ζωή της κάνει πρεμιέρα η ταινία στις 6 Δεκεμβρίου 2023, με πρωταγωνίστρια την Kate Winslet σε σκηνοθεσία της Helen Kuras, για να μπορέσουμε όλοι να τη γνωρίσουμε λίγο καλύτερα.
Αυτή η γυναίκα ανακρίθηκε πριν ντροπιαστεί δημοσίως. Στο Μουσείο Αυτοκρατορικού Πολέμου, θα βρει κάποιος αυτή την εικόνα, μαζί με μια φωτογραφία μιας γυναίκας μέλους της FFI (Forces françaises de l’intérieur), η οποία φοράει ένα εξαιρετικά περίτεχνο χτένισμα. Για την αντίσταση, τέτοια στυλ έστελναν ένα μήνυμα περιφρόνησης: όσες τα είχαν, σπαταλούσαν τους πόρους των κατακτητών τους. Πηγή: Guardian
Ανθρώπους σαν τη Miller αξίζει να τους μαθαίνουμε. Ατρόμητη, θαρραλέα, δυναμική στη ζωή και στο έργο της, έκανε τέχνη τον πόλεμο κι έμεινε στην ιστορία.
Πηγές: Wikipedia, Vogue, Enimerosi21, iEfimerida
Συντάκτης: Ελένη Μανταδάκη
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
