Aν θες να δεις καλό reality, βάλε απλώς ειδήσεις

Έχουμε την πεποίθηση πως η τηλεόραση είναι κάτι το απρόσωπο, κάτι που δεν επηρεάζεται από εμάς και μας παρουσιάζει απλά γεγονότα, οι παππούδες μας μπορεί να το έλεγαν «χαζοκούτι» σαν ένα πράγμα που δεν έχει δική του βούληση, θεωρώντας πως δε μας προσφέρει κάτι ουσιαστικό. Εν μέρει μπορεί να είχαν δίκιο. Από όπου και να πάρουμε τα «προϊόντα» που παράγονται εκεί μέσα, θα παρατηρήσουμε πως δεν είναι και ιδιαίτερα ποιοτικά με λίγες εξαιρέσεις, που δε φωτίζονται πάντα.

Ας δώσουμε όμως λίγη περισσότερη βάση στα reality παιχνίδια (που μόνο στην πραγματικότητα δεν ανταποκρίνονται) και στις ειδησεογραφικές εκπομπές· κάποιος θα θεωρούσε πως δε θα μπορούσαν να συνυπάρχουν αυτά τα δύο μαζί σε μια πρόταση αλλά παρόλο που φαίνονται εκ διαμέτρου αντίθετα, έχουν πολλά κοινά. Το βασικότερο, όμως, στοιχείο αλλά κι ο κύριος στόχος τους είναι να αποπροσανατολίσουν, να μας κάνουν να γυρίσουμε το κεφάλι από την άλλη πλευρά, μακριά από όποια δυσκολία και πρόβλημα. Λειτουργούν με κάποιον τρόπο σαν αναλγητικά, μέχρι να μας ναρκώσουν.

Χωρίς να το λέμε αυτό με κάποια ελιτίστικη ή καταστροφολογική διάθεση, η ουσία με την οποία λειτουργεί η βιομηχανία της τηλεόρασης δεν έχει στη βάση της σκοπό να διασκεδάσει ή να πληροφορήσει τον κόσμο, αλλά να τον κάνει να αγνοεί τι γίνεται γύρω του. Αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε από το γεγονός πως ασχολούμαστε περισσότερο με τους συντρόφους επιφανών προσώπων, παρά με το γεγονός ότι πεθαίνει κόσμος στην Παλαιστίνη και στο Ισραήλ, ή θα ξέρουμε σίγουρα -εάν μας ρωτήσουν- το παρατσούκλι της Μανωλίδου για τον Άδωνι, αλλά όχι πώς ονομάζεται το πολίτευμά μας.

Σίγουρα μπορούμε να κατηγορήσουμε τους παραγωγούς και τα κανάλια πως υπερπροβάλλουν κάποια γεγονότα έναντι κάποιων άλλων, αλλά όλα αυτά δεν τα κάνουν απερίσκεπτα. Όπως τίποτα που αφορά οικονομικά μεγέθη δε γίνεται δίχως μια σκέψη, μια προεργασία κι έρευνες. Έχει μελετηθεί πως εμάς τους ανθρώπους μας κινητοποιεί η ίντριγκα όταν αφορά σχέσεις ανθρώπων με εμπλεκόμενη λίγη βιαιότητα (όχι απαραίτητα σωματική) σε πρωτόγονες συνθήκες. Είμαστε και τα ένστικτά μας -δεν αποτελούμαστε μονάχα από τη λογική σκέψη- και τα πολιτισμένα συναισθήματά μας (εκείνα που προήλθαν με τη δημιουργία κοινωνιών) κι εκεί ακριβώς «πατάνε».

Είναι κάτι αναπόφευκτο και παντοτινό, όλοι μας έχουμε μια έμφυτη τάση να θέλουμε να είμαστε προστατευμένοι, να μην αγχωνόμαστε για την επιβίωσή μας και να συνευρισκόμαστε ερωτικά. Ακόμα κι οι ειδήσεις, δε θα μας το παραδεχτούν ποτέ, αλλά μας παρουσιάζουν αυτά τα τρία. Χρησιμοποιούν μεθόδους εντυπωσιασμού (οριακά έχουμε φτάσει σε άλλους γαλαξίες με το green screen) για να μας κάνουν να φοβηθούμε υπερβολικά κι αποκρύπτουν πληροφορίες για να μας κάνουν να βαρεθούμε. Δεν είναι τυχαίο πως οι ειδήσεις σε πραγματικό χρόνο, έρχονται σε εμάς καθυστερημένα για να βρίσκονται, είτε στο τελείωμά τους, είτε για να μας δημιουργηθεί η ανάγκη να μην κάνουμε κάτι.

Μέσα όμως σε αυτόν τον χρόνο, περιέχονται οι εκπομπές που ασχολούνται με ανθρώπους πρακτικά αφημένους σε νησιά με ακόμα πιο εντυπωσιακές εικόνες, οπότε ποιος θα ήθελε να δει μετά δάση να καίγονται; Προφανώς κανείς μας δε χαίρεται να βλέπει δυσάρεστα γεγονότα, αλλά το να αλλάζουμε κανάλι είναι κάπως παιδιάστικη λογική. Καλλιεργούμε εμείς οι ίδιοι, με αυτόν τον τρόπο, τη νοοτροπία της τηλεόρασης και κατηγορώντας την, το βάρος πέφτει και σ’ εμάς. Η ίδια, με το περιεχόμενό της, αντανακλά τις απόψεις μας για τον κόσμο, που εκφράζουν κατά κύριο λόγο μια αδιαφορία προς κάθε τι που συμβαίνει.

Αφού η πληροφορία υπάρχει διάχυτη, πρέπει να την επιλέξουμε προσεκτικά, γιατί ακόμα κι αυτή μερικές στιγμές δεν εγγυάται πως είναι πραγματική. Όμως, είναι μέρος της ιδιότητάς μας ως πολίτες να την αναζητήσουμε, να την αξιολογήσουμε και να βρούμε τη χρυσή τομή. Σε κάθε άλλη περίπτωση, απλώς πετάμε απόψεις, συνήθως ανυπόστατες και κάπως βιαστικές γιατί μας έχουν καλλιεργήσει μια πεποίθηση πως πρέπει να έχουμε άποψη για τα πάντα, ακόμα κι εάν δεν ξέρουμε τίποτα για συγκεκριμένα ζητήματα. Ίσως έχουμε «εμπνευστεί» κι από αυτούς που βλέπουμε στην τηλεόραση, οι οποίοι πολλές φορές δεν είναι οι κατάλληλοι άνθρωποι να μιλήσουν αντικειμενικά για ένα θέμα.

Κι όμως, εμείς τους ακούμε, μερικούς σχεδόν ευλαβικά σαν να είναι ειδήμονες σε όλα τα ζητήματα, πράγμα που είναι ανθρωπίνως αδύνατο. Η ορθή πληροφόρηση είναι μια πολιτική πράξη- μια έννοια που θεωρούμε πως τελειώνει από τη στιγμή που ψηφίζουμε. Αλλά πώς γίνεται ακόμα κι αυτό να το κάνουμε ορθά, όταν με το ζόρι αντιλαμβανόμαστε πως πρέπει να μάθουμε τι συμβαίνει στη χώρα;

Όλοι χρειαζόμαστε ορισμένες στιγμές να χαλαρώνουμε από την πραγματικότητα (είναι και πολλά αυτά που πρέπει να διαχειριστούμε) αλλά έχουμε φτάσει στο σημείο της απόλυτης αποχαύνωσης και τα reality αποδεικνύουν πως είμαστε άξιοι γι’ αυτά, όχι απαραίτητα πως μας αξίζουν αλλά στην παρούσα φάση, είναι αυτά που μας αντιπροσωπεύουν. Ειδάλλως γιατί να βγαίνουν κάθε σεζόν καινούρια εάν κανένας δεν τα βλέπει; Οι επιλογές για τη δημόσια ζωή βρίσκονται σε όλα αυτά που βλέπουμε: δε μας πειράζει να δούμε όλα τα ερωτικά δράματα του άλλου ή να επιλέξουμε με κάποιον τρόπο την τύχη του (κρατώντας τον στα παιχνίδια με την ψήφο μας), αφού έτσι ικανοποιείται το φετίχ μας για έναν προστατευμένο έλεγχο. Όταν πρόκειται όμως για πιο σοβαρά ζητήματα, δεν μπορούμε να αποφασίσουμε γι’ αυτά μέσα από το κινητό μας κι αυτό μας παιδεύει γιατί προσπαθεί να μας βάλει σε μια διαδικασία σκέψης, κάτι που προηγουμένως δε μας έχουν βοηθήσει να εξασκήσουμε. Αυτή όμως δεν είναι αρκετά καλή δικαιολογία για να μην το κάνουμε ή τουλάχιστον να μην το προσπαθήσουμε.

Στην τελική, είμαστε ένα κουμπί μακριά αν θέλουμε να δείξουμε πως δε συμφωνούμε με όσα δείχνει η τηλεόραση και με τον τρόπο που επιλέγει να τα προβάλλει, γιατί σίγουρα τίποτα δε γίνεται τυχαία (δεν το λέμε συνωμοσιολογικά).