«Δεν ακούω, δε βλέπω, δε μιλάω»
Εκτός από μια εξαιρετική θεατρική παράσταση, αποτελεί τεράστιο μέρος της καθημερινότητάς μας- καθώς πολύ συχνά κάνουμε πως αγνοούμε πληροφορίες που μάς έχουν δοθεί είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα. Επιλέγουμε να συγκρατήσουμε γεγονότα ή λόγια που μάς αφορούν άμεσα μιας και η μνήμη του εγκεφάλου, προφανώς γεμίζει γρήγορα. Η καταγραφή μιας πληροφορίας τελειώνει σύντομα, ενώ ακολουθούν συνήθως αυθαίρετα συμπεράσματα τεράστιων προτάσεων, καταλήγοντας στη διαστρέβλωση των γεγονότων και τη μη ορθή αντίληψη αυτών.
Ας μη μείνουμε όμως σε εκείνες τις καθαρές πληροφορίες που ακούμε παθητικά. Εάν επεκταθούμε σε κάθε λεπτομέρεια της ημέρας, θα αντιληφθούμε πόσο συχνά σταματάμε να ακούμε ή να βλέπουμε μηχανικά. Ένα απλό και γρήγορο τεστ ακοής είναι να κλείσουμε για λίγα λεπτά τα μάτια, κάνοντας απόλυτη ησυχία και να παρατηρήσουμε πόσους διαφορετικούς ήχους θα ακούσουμε. Όλους αυτούς τους δυνατούς ή σιγανούς θορύβους δεν τους ακούμε επιλεκτικά, δίνοντας βάση μονάχα σε όσα μάς είναι χρήσιμα. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και σε μια συζήτηση. Καθώς η κουβέντα προχωρά, καθένας αποχωρεί από αυτή κρατώντας όσα τού είναι ουσιώδη. Πόσο δύσκολο θα ήταν άλλωστε, να καταγράφουμε κάθε πληροφορία που λαμβάνουμε και να την απομνημονεύουμε. Ανέφικτο μου ακούγεται˙ πιθανόν και να είναι.
Μια αντίστοιχη άσκηση για την όραση είναι να παρατηρήσει κανείς για μερικές ημέρες, λίγο πιο επίμονα, τον χώρο του ή τους ανθρώπους που τόν περιτριγυρίζουν. Προσωπικά, ανακάλυψα το μισό μου υπνοδωμάτιο, που χρησιμοποιώ κάθε μέρα και μάλιστα για αρκετές ώρες. Βάζοντας, ας πούμε, μια κορνίζα στο ψηλότερο ράφι της βιβλιοθήκης πριν από έξι χρόνια, ενώ εκείνη βρίσκεται συνεχώς εκεί, εσύ επιλέγεις ασυνείδητα να μην τη βλέπεις. Ένα ακόμη όμορφο κόλπο, είναι να παρατηρείς τους δρόμους που περνάς καθημερινά. (Φυσικά όταν δεν οδηγείς, δεν περιμένεις εμένα να στο πω αυτό). Θα ανακαλύψεις σπίτια, στενά, δέντρα, φυτά ή ό,τι άλλο μπορεί να περιλαμβάνει η γειτονία σου, συνειδητοποιώντας πως ενώ διέρχεσαι καθημερινά από εκείνο το συγκεκριμένο σημείο δεν είχες δώσει ουδέποτε την πρέπουσα σημασία. Όχι πως οφείλεις να γνωρίζεις κάθε πιθαμή του οικοδομικού σου τετραγώνου όμως βοηθάει στην παρατηρητικότητα κι ενεργοποιεί την ενεργητική όραση. Τυχαία ξεκίνησα να παρατηρώ γύρω μου, καθώς περπατούσα ή απολάμβανα τον καφέ στο στέκι μου κι αντιλήφθηκα πως για χρόνια εκτελούσα την ίδια διαδρομή από συνήθεια χωρίς να γνωρίζω καμία λεπτομέρεια. Μικρό tip, βοηθάει και για τον προσανατολισμό αυτή η άσκηση.
Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε πώς ακριβώς συμβαίνει αυτό, γιατί, αλλά και τι είναι εκείνο που ουσιαστικά επηρεάζεται. Διαχωρίζοντας λοιπόν τις αισθήσεις αυτές σε ενεργητικές και παθητικές μπορεί κανείς να εξηγήσει όσα λέμε. Η ενεργητική λοιπόν ακοή περιλαμβάνει το να ακούς, να κατανοείς και να είσαι σε θέση να σχηματίσεις άποψη έχοντας τη δυνατότητα να απαντήσεις ορθά. Συμβαίνει συνήθως όταν το ζήτημα που ακούγεται μάς ενδιαφέρει ή μάς παρέχει μια πληροφορία που θα μάς είναι χρήσιμη. Αντιθέτως η παθητική, αναφέρεται σε εκείνα τα «ναι, ναι» που λέμε ενώ μάς μιλάνε αλλά σκεφτόμαστε οτιδήποτε μάς απασχολεί ή ασχολούμαστε με κάτι που μάς αποσπά την προσοχή.
Πολύ συχνά συναντάμε τέτοια φαινόμενα όταν το περιεχόμενο της κουβέντας μάς αφήνει αδιάφορους ή είμαστε αρκετά κουρασμένοι/ ζαλισμένοι για να επικεντρωθούμε πλήρως σε όσα ακούμε; Ακόμη, σημαντικό ρόλο στην απώλεια πληροφοριών που διαπιστώνεται, έχουν οι ρυθμοί της καθημερινότητας. Καθώς καλούμαστε να φέρουμε εις πέρας αρκετές υποχρεώσεις, οι δυνατότητες περιφερειακών ή ενεργών αισθήσεων μειώνεται.
Για να γίνω πιο συγκεκριμένη, έχεις μείνει χωρίς δουλειά, έχεις δυο παιδιά που πρέπει να αναθρέψεις σε μια εποχή καθ’ όλα απαιτητική, οι λογαριασμοί τρέχουν κι εσύ τρέχεις από συνέντευξη σε συνέντευξη για να μπορέσεις να ανταποκριθείς σε όλα. Πόσες πιθανότητες υπάρχουν να παρακολουθήσεις ενεργά ένα ντοκιμαντέρ για την άγρια φύση; Θα βλέπεις λεοπαρδάλεις και θα θυμάσαι πως πρέπει να πας να ψωνίσεις φαγητό ή πότε λήγει ο λογαριασμός του ρεύματος. Ακόμη και σε λιγότερο ακραία παραδείγματα, το υποσυνείδητο λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο. Κυρίως όταν η ομιλία είναι χαλαρού τύπου, φιλική συζήτηση, τηλεόραση, ραδιόφωνο, κ.λπ., ο εγκέφαλος προσπαθεί να χαλαρώσει και συνήθως επιτυγχάνεται το αντίθετο. Όπως λίγο πριν κοιμηθείς που σκέφτεσαι χίλια δύο πράγματα, έτσι κι όταν παλεύεις να ρίξεις τους τόνους την καθημερινότητας, ο εγκέφαλός σου πετά υπενθυμίσεις δυσκολεύοντας την ηρεμία που διεκδικείς.
Φυσικά υπάρχει η επιλεκτική μη ακρόαση ή διαστρέβλωση πληροφοριών με σκοπό την παραπληροφόρηση άλλων ή την επιλογή συμπερασμάτων που μάς βολεύουν. Εξαιρούνται τα υπονοούμενα αφού εκεί θέτει ο πομπός τον δέκτη στη διαδικασία της προσωπικής κρίσης. Ή και κρίσης πανικού ενίοτε. Γνώμη μου, να εξαιρέσουμε και τον έρωτα, αφού είναι πασίγνωστο πως είναι το κύριο αίτιο αποσυντονισμού όλων των ρυθμίσεων. Ακούς όσα θες, καταλαβαίνεις όσα σε βολεύουν, βλέπεις από τη σκοπιά που καταβάθος θεωρείς αληθινή και λειτουργείς με βάση το ένστικτο. Ας παραμείνουμε όμως στην πραγματική διάσταση.
Ενώ και με την όραση η υπόθεση μοιάζει αρκετά ίδια, εντοπίζονται διαφορές. Σίγουρα ο ρόλος της απαιτητικής καθημερινότητας είναι πάλι κομβικός όμως η αίσθηση της όρασης είναι κάπως πιο σημαντική. Αν π.χ. δε δεις μια κολόνα ενώ περπατάς χαζεύοντας στο κινητό, θα χτυπήσεις. Εάν δεν παρατηρήσεις τον φούρνο στη γωνία της δουλειάς, θα χρησιμοποιείς για πολλά χρόνια, ακόμη, άσκοπα το gps κάθε μέρα. Όσες αισθήσεις μάς έχουν γίνει απαραίτητες, είναι αυτές που μάθαμε να τις έχουμε από την ημέρα που γεννηθήκαμε. Καθένας έχει μια αγαπημένη. Εκείνη που είναι πιο έντονη, που χρησιμοποιεί μεγαλύτερο φάσμα των δυνατοτήτων της και την εξελίσσει. Παρ’ όλα αυτά η κατ’ επιλογή άρση των βασικών χαρακτηριστικών τους, οδηγεί σε μηχανικές κινήσεις που δημιουργούν έναν άνθρωπο ρομπότ.
Διάφορες έρευνες πάνω σε αυτόν τον τομέα, λένε πως μικρές καθημερινές αλλαγές στη ρουτίνα βοηθούν στην εγρήγορση του ανθρώπου. Αν κάθε πρωί σηκώνεσαι από το κρεβάτι από την αριστερή πλευρά, μια μηχανική κίνηση που δεν ελέγχεις, προσπάθησε συνειδητά να αλλάξεις πλευρό. Μην πας κατευθείαν στο μπάνιο ή μην ξεκινήσεις πρώτα τον καφέ. Τέτοιες μικρές αλλαγές φημολογείται πως είναι καθοριστικές για πολλαπλές εγκεφαλικές και σωματικές λειτουργίες.
Αποψούλα, ως ορίζεται πια. Δοκίμασε αυτές τις μικρές αλλαγές στις καθημερινές σου συνήθειες. Εγγυημένα σε διαβεβαιώ πως θα παρατηρήσεις έντονες διαφορές που δεν περιμένεις. Υπάρχει η πιθανότητα να σού δημιουργηθεί η ανάγκη για κάποια ανακαίνιση ή μια νέα ασχολία. Αν με ρωτάς, μόνο θετικό είναι αυτό. Άλλωστε είτε μικρές είτε μεγάλες, οι αλλαγές είναι πάντοτε αναζωογονητικές αρκεί να τίς εκλαμβάνουμε σωστά. Πάντα να φιλτράρεις τις πληροφορίες που δέχεσαι αλλά να το κάνεις όταν τίς λαμβάνεις ολόκληρες, όχι αποσπώντας διάσπαρτα κομμάτια βάζοντάς τα σε φανταστική σειρά. Ακούγοντας ή βλέποντας ενεργητικά, αυξάνεται η κριτική σκέψη καθώς αποφεύγονται και λάθη αφελούς παραπληροφόρησης. Στην τελική, τι έχεις να χάσεις δοκιμάζοντάς το;
Συντάκτης: Μέρσα Τσακίρη
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
